Hamma kimnidir o‘ldirmoqchi: diplomatiya qayerda qoldi?

Biz tengi yigitlar bolaligida Jyeyson Stethemning fantastik kinolarini ko‘rib katta bo‘lgan. Ayniqsa uning yollanma qotil sifatida o‘ynagan kinolari tillarda doston bo‘lardi. O‘shanda biz Stethemning kinolarini ko‘rib, bunaqa qotilliklar faqat kinoda bo‘lsa kerak deb o‘ylardik. Ulg‘ayib dunyo «aqldan ozib bo‘lgani», hayotda ham bunaqa insonga xos bo‘lmagan ishlar bo‘lishi tushunib yetdik. Shu kunlarda suiqasd haqida tarqalgan ikkita xabar misolida diplomatiya inqirozini muhokama qilsak.

«Bayden ma’muriyati Putinni o‘ldirmoqchi bo‘lgan»

Amerikalik teleboshlovchi Taker Karlsonni tanisangiz kerak. Biz u haqda bir nechta videolar qilganmiz. Ularni ko‘rsangiz, Karlson kimligini bilib olasiz.

Teleyulduz Karlson Moskvada: uning har qadamini yoritishdi 

Bir so‘z bilan aytganda Karlson – Trampning do‘sti, respublikachilar partiyasining eng mashhur a’zolaridan biri, Fox News telekanali sobiq boshlovchisi.

Konspirologik qarashlarni ilgari suruvchi bu amerikalik jurnalist o‘zgacha fikrlovchi odam ekanini iddao qiladi. Karlson okean ortida Rossiyaning manfaatlari uchun jon-jahdi bilan harakat qiladi desak mubolag‘a bo‘lmaydi.

Mana shu rossiyaparast amerikalik yaqinda navbatdagi konspirologiyani trendga chiqardi. Bir podkastda chiqish qilgan Karlson sobiq prezident Bayden ma’muriyati Rossiya prezidenti Putinni o‘ldirmoqchi bo‘lganini aytdi. «Blinken katta urushni boshlashni shunchalik xohlardiki... Bayden ma’muriyati esa Putinni o‘ldirishga harakat qildi», dedi Karlson. U so‘ziga hech qanday isbot keltirmadi.

Men bu gap aytilgan podkastni ko‘rarkanman, uning boshlovchisi kim ekan deb qiziqdim (u siyosatchidan ko‘ra ko‘proq reperga o‘xshaydi) va juda ajoyib ma’lumotlarni topdim: podkastchining ismi – Mett Taybbi. U Rossiyada o‘qigan, rus nashrlarida ishlagan, Amerikada chop etilgan Rossiya gazetasiga muharrirlik ham qilgan. Xullas, tushundingiz.

Bu podkasterning (ha, hozir ko‘pchilik bekorchilar podkast qilavergani uchun shunaqa kasb nomi ham paydo bo‘ldi) ishlagan joylari esa ekzotikaning o‘zginasi: Rolling Stone madaniy jurnali, The Moscow Times, New York Press, Playboy va diqqat qiling, Mo‘g‘uliston milliy axborot agentligi!

Bu shovvoz 1992 yil ishlash uchun O‘zbekistonga ham kelib, yarim yil o‘tib mojaroli bir maqola ortidan mamlakatdan chiqib ketgan ekan. Bu ma’lumotlar Taker Karlsonning AQSh prezident ma’muriyati Putinni o‘ldirishga urindi degan gapi qanday minbarda yangraganini bilishingiz uchun muhim.

Va ma’lumot uchun, Taker Karlson urush boshlanganidan buyon Vladimir Putindan intervyu olgan yagona g‘arblik jurnalist ekanini ham unutmang. U Kremlga borib Putin bilan intervyu qilgan va katta shov-shuv bilan uni Tvitterda do‘sti Ilon Mask ko‘magi bilan translatsiya qildirgandi.

«Rossiya Rheinmetall rahbarini o‘ldirmoqchi bo‘lgan»

Demak suiqasd mavzusidagi ikkinchi xabar. NATO rasmiy vakillariga ko‘ra, Rossiya Germaniyaning Rheinmetall kompaniyasi rahbariga suiqasd uyushtirishni reja qilgan. Ruslar bu ish uchun internet orqali odam yollamoqchi bo‘lgan. Suiqasd nishoni kopmaniya rahbari Armin Papperger bo‘lgan. Bu kompaniya ishlab chiqargan qurollar Germaniya tomonidan Ukrainaga yuborib kelingan. NATO vakilining aytishicha, Germaniya va AQSh razvedkasi bu urinishga chek qo‘ygan. Keyinchalik boshqa urinishlar ham bo‘lgan.

CNN Pappergerga suiqasd rejasi haqida 2024 yil yozida xabar tarqatgandi. Tadbirkorning o‘zi ham bu xabar rostligiga shama qilgan. Ma’lumot uchun, dunyodagi eng mashhur harbiy ishlab chiqaruvchilardan bo‘lmish Rheinmetall asosan piyoda qo‘shinlar zirhli mashinalar, shuningdek, 155 mmli artilleriya snaryadlari ishlab chiqaradi.

Diplomatiya «boshini qumga suqqan»

Mana shu ikkita xabarga e’tiboringizni qaratmoqchi edik. Ular to‘g‘ri bo‘lmasligi ham mumkin, lekin bunday xabarlar katta-katta odamlar tomonidan aytilayotganining o‘zi davlatlar zamon shunchalik rivojlangan davrda o‘zaro kelishmovchilikni odam o‘ldirish orqali hal qilishni normal holat deb hisoblay boshlaganiga ishora qiladi.

Bir qarashda hammasi juda oddiy: dunyoda Ikkinchi jahon urushidan keyingi eng yirik qirg‘inbarot ketmoqda. Yevropaning ikki eng yirik davlati urushayotgani uchun o‘ziga qarshi tomonda bo‘lgan barcha odamlarni o‘ldirishni istaydi. Lekin eng dahshatlisi – dunyo mana shu darajaga kelib qolganida. Ikkinchi jahon urushidan keyin dunyo xulosa qilishi, davlatlar yer uchun, o‘zidan boshqa hech kim ishonmaydigan iddaolar uchun bir-biriga urush ochmasligi kerak edi. Lekin insoniyat shu darajada tubanlashib ketibdiki, oxirgi yillarda yana mojarolarni urush bilan, odam o‘ldirib hal qilish urfga kirdi.

Eng yomoni – oldingi urushlarda masala oshib borsa to‘p, tank va juda oddiy samolyotlarda hal qilingan bo‘lsa, hozir ming turli zamonaviy qurollar ishlab chiqilgan. Davlatlar odamlarning og‘irini yengil qilish o‘rniga trillionlab dollar pullarni yangi qurollar ishlab chiqarishga sarflamoqda.

Dunyoda qanchadan-qancha ozgina ko‘mak bilan tuzalib ketadigan nogiron bolalar bor, lekin negadir ularning barchasini tuzatishga bu zolim dunyoda pul topilmaydi. Biroq tinch aholini, xususan, o‘sha nogiron bolalarni o‘ldirish uchun qurol ishlab chiqarishga qancha kerak bo‘lsa pul topiladi. Dahshat, shunday emasmi?

Shu o‘rinda savol paydo bo‘ladi: dunyo diplomatiyasi qayerga daf bo‘ldiki, ikki qirg‘inbarotdan xulosa qilmagan inson yana urushlarga zo‘r berdi? Axir zamonaviy dunyoda mojarolarni harbiylar emas, diplomatlar hal qilishi kerak-ku? Afsuski hozir diplomat deganda nomi uzundan uzun, hech narsani hal qilmaydigan konferensiyalarda qimmatbaho qahvani noz qilib ho‘plab birov tushunmaydigan inglizcha iboralarni takrorlaydigan odamlar tushuniladigan bo‘lib qolgan.

Aslida esa diplomatlar avvalo urushlar boshlanishiga yo‘l qo‘ymasligi, boshlangan urushlarni dushman diplomati bilan mard bo‘lib bir stolda o‘tirib tugatishi kerak. Ammo dunyoga ta’siri eng katta bo‘lgan ikki davlatki, o‘zaro mojarolarni diplomatchasiga hal qilolmayaptimi, bu soha chinakam inqirozga yuz tutgan.

O‘tkir Jalolxonov tayyorladi. 
Tasvirchi va montaj ustasi – Faxriddin Hotamov