Jahon | 16:07 / 02.02.2025
18600
13 daqiqa o‘qiladi

Trampdan yangi «shou», HAMASda yangi taktika, AQShni «sindirgan» Xitoy – hafta dayjesti

Assalomu alaykum. Bugun fevralning ikkinchi kuni. Oxirgi yillarda dunyo fevralni yaxshi xotiralar bilan eslamaydi, lekin aslida bu umid oyi, tabiat boychechaklarni gullatib, odamlarni bahor bilan tabriklaydigan oy. Kino qahramonlar fevral qishning oxirgi oyi bo‘lgani uchun qordan, qahratondan bahra olib qolishga shoshilishadi. Lekin qish kinolardagina romantik fasl, aslida ko‘pchiligimiz bahorni intizor kutamiz. Balki fevralning o‘zi ham bahor tezroq kelishini istagani uchun birpasda tugab qolar.

Mana shunday ajoyib oyning ilk kunlarida birgalikda hafta davomida dunyoda sodir bo‘lgan ba’zi muhim voqealarda yodga olamiz. Iltimos, YouTube sahifamizda e’lon qilingan videoga like bosing, izohlarda fikringizni qoldiring. Shu orqali siz mehnatimizni qo‘llab-quvvatlagan bo‘lasiz.

G‘azoda kelishuv davom etmoqda

Bu haftada G‘azoda HAMAS va Isroil o‘rtasidagi kelishuv davom ettirildi. HAMAS Isroilga yana 4 asirni qaytardi. Guruh asta-sekin erkak asirlarni ham ozod qilishni boshladi. Isroil ham kelishuvga ko‘ra har bir asir uchun 30 falastinlikni qamoqdan chiqaryapti. Orada tushunmovchiliklar ham bo‘lib turibdi. Masalan, G‘azoda ikki isroillik asirni olomon qurshab olgani Binyamin Netanyahuga yoqmagani uchun u falastinliklarni qamoqdan chiqarishni to‘xtatib qo‘ygandi. Lekin vositachilar barcha muammolarni bartaraf etib borishyapti.

Kelishuvning birinchi bosqichi tugay deb qoldi. Bu bosqichda 33 asir qo‘yib yuborilishi kerak. Isroil esa kelishilgan miqdorda falastinliklarni. Sulh amalga kirar ekan g‘azoliklarga shahar shimoliga borishga ruxsat etildi. Ular vayronaga aylangan uylariga qaytmoqda. Tabiiyki, ularni uy deb ham bo‘lmaydi. Ba’zi nisbatan omon qolgan kvartiralarga egalari ko‘chib kirishdi. Falastinliklar dunyodagi eng katta ochiq qamoqxona deb ataladigan G‘azo janubidan shimolga yayov ketayotgani butun dunyoda yoritilmoqda. Vijdoni bor har qanday inson bu dahshatli kadrlarni eti junjikib tomosha qiladi. Siz ham videoga o‘tib, biroz muddat shu kadrlarni ko‘rishingiz mumkin.

Trampdan navbatdagi shou

Hafta davomida AQSh prezidenti Tramp yana bir davlatga tahdid qildi. Avvalroq hali prezident bo‘lganiga ikki hafta bo‘lmagan Tramp Kanada, Meksika, Daniya va Panamaga tahdid qilishga ulgurgandi. Endi bu ro‘yxatga Kolumbiya ham qo‘shildi. Gap shundaki, Tramp katta piar bilan AQShga noqonuniy kirib kelgan migrantlarni quvib solmoqda. Bu orqali avvalo saylov kampaniyasi davomida bergan va’dasini bajarib, bundan tashqari, amerikaliklar oldida yaxshigina ochko ishlayapti.

Davlatlar odatda deportatsiya uchun fuqarolik samolyotlaridan foydalanishadi. O‘sha davlatdan haydalgan bechora muhojir oddiy samolyotga chiqadi, undan ham barcha yo‘lovchilar kabi styuardessa kelib hol-ahvol so‘raydi, mol go‘shtli yoki tovuq go‘shtidan qilingan ovqat taklif qiladi, keyin barcha qatori aeroportga qo‘ngach, o‘z davlati politsiyasi uni so‘roqqa olib ketadi. Biroq janob Tramp muhojirlarga bunday mulozamat qilish yaramaydi deb hisoblamoqda. U noqonuniy migrantlarning qo‘l-oyog‘ini kishanlab, harbiy samolyotda olib borishga buyruq bergan. Bilasiz, harbiy samolyotda kursi bo‘lmaydi, odamlar kichik harbiy o‘rindiqlarda tiqilib ketishga majbur.

AQSh kolumbiyalik muhojirlarni ham xuddi shunday holatda harbiy samolyot bilan olib bormoqchi bo‘lganida Kolumbiya prezidenti Fransisko Petro bunga ruxsat bermasligini aytdi. U agar kolumbiyaliklar Bogotaga AQSh harbiy samolyotida olib kelinsa, uchoqlarga qo‘nishga ruxsat berilmasligini aytdi. Trampning bu gapdan jahli chiqib, Kolumbiyadan kiradigan har qanday mahsulotga 25 foiz boj qo‘yish bilan tahdid qildi. Prezident Petro esa biz ham AQSh mollariga shunday boj belgilaymiz, dedi. Xullas, dahanaki urush kechga borib kelishuv bilan tugadi. Oq uy Kolumbiya barcha shartlarga rozi bo‘lganini aytdi. Kolumbiya prezidenti esa AQShdan uning fuqarolariga inson kabi munosabatda bo‘lishni talab qildi.

Xitoy va Hindiston Rossiya neftini olmayapti

Reutersʼning yozishicha dunyodagi ikki eng ko‘p odam yashaydigan davlat – Xitoy va Hindiston Rossiyadan neft sotib olishni to‘xtatgan. Nashrning aniqlashicha, mart oyida yetkazib berish bo‘yicha birorta taklif tushmagan. Bu AQSh Rossiyaning neft kompaniyalariga va yashirin faoliyat yurituvchi soyadagi flotiga ta’sir etuvchi sanksiyalar joriy qilgani bilan bog‘lanyapti. AQSh sanksiyalari sabab Rossiya neftini tashiydigan kemalar taqiqqa tushadi.

Butun dunyodagi neft tankerlari flotining 10 foiziga sanksiya ta’sir qilgani aytilmoqda. Oqibatda Rossiya neftining bir barreli importyor uchun 3-5 dollargacha qimmatlashadi. Ma’lumot uchun, Hindiston o‘tgan yilda o‘z ehtiyoji uchun neftning 36 foizini, Xitoy esa 20 foizini Rossiyadan olgan.

HAMASning yangi taktikasi

Isroil hukumati garovdagilarni ozod qilish uchun HAMAS bilan sulh imzolaganidan keyin Netanyahu hukumati isroillik millatchilar tanqidiga uchragani haqida xabar bergandik. Ular hukumatdan urushni tiklashni talab qilyapti. Lekin HAMASda hammasi joyida ko‘rinadi. G‘azoda 50 mingdan ortiq tinch aholi o‘lganiga qaramay, harakat sulhni o‘z g‘alabasidek ko‘rsatishga urinmoqda. HAMAS shu kunlarda yangi media taktikaga o‘tib, G‘azo xarobalarini butun dunyoga ko‘rsatmoqda. Al Jazeera yordamida g‘azoliklar kultepaga aylangan shahar shimoliga qaytayotgani tun-u kun ko‘rsatib borilyapti.

Asirlar ham bejizga Jabaliyadagi qochoqlar lagerida tashkil qilingan shtabda Qizil xoch mashinalariga topshirilmayapti. Axir jurnalistlar jarayonni jonli translatsiya qiladi. Shu orqali HAMAS Isroil Jabaliyaning kulini ko‘kka sovurganini butun dunyoga ko‘rsatmoqda. Yetmaganiga guruh oxirgi kunlarda o‘z yetakchilari Yahyo Sinvar va Muhammad Deyfning o‘limidan oldingi videolarini e’lon qilib, o‘z tarafdorlarini ruhlantira oldi. Ha, azizlar, avvalgi videolarda aytganimizdek, HAMAS frontdagi axborot urushida Isroilni har tomonlama ortda qoldirmoqda.

Amerikada samolyotlar halokati

Hali Kaliforniyadagi yong‘inlar zararini hisoblab ulgurmagan Amerikaning boshi balodan chiqmay qoldi. O‘tgan haftada yo‘lovchi samolyoti Vashingtonda harbiy vertolyot bilan to‘qnashib, suvga quladi. Fuqarolik samolyoti Vashingtondagi aeroportga qo‘nish uchun kirayotganda kutilmaganda sinov parvozini amalga oshirayotgan harbiy vertolyotga uriladi. Aviahalokat katta ehtimol aynan vertolyot uchuvchisining xatosi sabab sodir bo‘lgan. Samolyot bortida bo‘lgan 64 kishi, vertolyot ichidagi 3 kishining barchasi halok bo‘lgan.

1 fevralga o‘tar kechasi AQShda yana bir aviahalokat sodir bo‘ldi. Filadelfiyadan Meksikaga uchayotgan xususiy tibbiy samolyot boshqaruvni yo‘qotib, odamlar yashaydigan uy ustiga quladi. Tez yordam samolyotini meksikalik ayol qizining hayotini saqlab qolish uchun yollagan. Unga AQShda tibbiy xizmat ko‘rsatilgach, samolyot Meksikaga qaytib ketayotgan bo‘lgan. Qiz, onasi, ikki shifokor va ikki uchuvchi halok bo‘lgan. Ularning barchasi Meksika fuqarolari, samolyot ham Meksika aviakompaniyasiga tegishli bo‘lgan.

Salvan Momika o‘ldirildi

Esingizda bo‘lsa, iroqlik Salvan Momika degan arab Shvetsiyada odamlarni to‘plab, islom dinining muqaddas kitobi Qur’onning nusxasini yoqishni odat qilgani haqida video tayyorlagandik. Bu provokator oxirgi yillarda doimiy islom dinini haqoratlab, ijtimoiy tarmoqdagi sahifasida odamlarni bu ishga targ‘ib ham qilgan. Xullas, mana shu radikal 29 yanvar kuni Shvetsiyadagi kvartirasida otib o‘ldirildi. Momika bu vaqtda Tik tokʼda jonli efir qilayotgan bo‘lgan. Qizig‘i, Shvetsiya sudi bir kundan keyin unga odamlar orasida nafrat uyg‘otish ayblovi bilan hukm o‘qishi kerak edi. Avvalroq bu iroqlikning boshi uchun 2 million dollar mukofot va 2 kilo oltin bilan bezatilgan Qur’on nusxasi va’da qilingandi.

Lukashenko yana prezident

Belarusda ortda qolayotgan haftada yana prezidentlik saylovi o‘tkazildi va unda Aleksandr Lukashenko g‘alaba qozondi. Batkaga rasmiy xabarda aytilishicha, 86 foizdan ko‘proq saylovchi ovoz bergan. Shu tariqa Lukashenko yettinchi muddatga qayta saylandi.

Suriya Rossiyadan Asadni so‘radi

Qayta tiklanayotgan Suriya barcha davlatlar bilan ochiq munosabatlar o‘rnatishga tayyor ekanini e’lon qilgandi. Ushbu haftada Suriyaning endilikda prezidenti Ahmad ash-Shar’a Rossiya delegatsiyasi bilan uchrashuv o‘tkazdi. Rossiya delegatsiyasini Lavrovning o‘rinbosari Mixail Bogdanov va Putinning Suriya bo‘yicha vakili Aleksandr Lavrentev boshqargan. Suriyaning Rossiya bilan munosabatlari oson bo‘lmasligi aniq, chunki ag‘darilgan Asad rejimi aynan Rossiya qo‘llovi evazigagina mavjud edi. Jo‘laniy va jamoasi uni ag‘dargach, Asad Rossiyaga qochib ketgan.

Reutersʼning yozishicha, Jo‘laniy Rossiya vakillaridan Bashar Asadni topshirishni so‘ragan. Suriya yangi prezidenti oldingi chiqishlaridan birida Suriyadagi ahvolning sababchisi Moskvada ekani, Rossiya o‘tmishdagi xatosini tushunib yetgan holda Suriyaga kompensatsiya to‘lashi kerakligini aytgandi.

Xitoy AQSh boylarini «sindirdi»

O‘tgan haftada xitoyliklar navbatdagi marta butun dunyoni lol qoldirdi. Bilasiz, tabiiy intellekt borgan sari inqirozga uchrayotgan dunyoda oxirgi yillarda sun’iy intellekt degan texnologiya ommalashib bormoqda. Amerika kompaniyalari milliardlarni to‘kib, uning turli tuman versiyalarini ishlab chiqarib, hammaga maqtanib yurgan bir vaqtda Xitoy mana senga dedi-da, 5,5 million dollarga xuddi o‘sha Open AI qiladigan hamma ishni eplaydigan Deep Seek degan tekin dasturni ishga tushirdi.

Chinliklar bu ishi bilan butun Amerika boylarini tizzalatdi desak bo‘ladi, axir birgina mikrochip ishlab chiqaradigan Nvidia kompaniyasi 400 milliard dollar yo‘qotdi. Qizig‘i, xitoyliklar bu sun’iy intellektni ishlab chiqarish uchun o‘sha amerikaliklarning chiplaridan foydalangan. Lekin farqi Amerikada bu narsaga milliardlab dollar sarflangan bo‘lsa, Xitoy bu uchun 5,5 million dollar sarfladi.

Endi haftaning eng zo‘r yangiligiga keldik. Britaniyadagi 200 ta kompaniya 4 kunlik ish haftasiga o‘tish bo‘yicha eksperimentda qatnashdi. Bu jarayonga umumiy 5 ming xodim jalb qilingan. Sinov muvaffaqiyatli o‘tgan deb topilganidan keyin bu kompaniyalar to‘laligicha 4 kunlik ish haftasiga o‘tdi. Ma’lum bo‘lishicha, ishchilar ko‘proq vaqt dam olib, vaqtini oilasi davrasida o‘tkazgani ish jarayoniga qo‘shimcha pozitivlik bag‘ishlagan. Qizig‘i, xodimlar haftasiga 4 kun ishlagani bilan ularga berilgan yuklama ham, oylik maosh ham qisqarmaydi. Bundan zo‘r yangilik bo‘lishi mumkinmi axir?

Shotlandiya o‘rmonlarni kengaytirmoqda

Shotlandiya tabiati o‘rmonlarga boy ekanini bilsangiz kerak. Lekin ushbu mamlakatdagi tabiat faollari o‘rmonlarni yanada kengaytirish kerak deb hisoblaydi. Uilliam Uols yurtida rivaylders degan faollar guruhi bor, ya’ni yovvoyi tabiatni o‘z holiga qo‘yish kerak deb hisoblaydigan odamlar. Ularning oxirgi 30 yilda qilgan ishlari natijasida Shotlandiyada o‘rmonlar hududi deyarli ikki baravarga oshgan. Masalan, Mull orolida 1994 yilda 56 gektar o‘rmon bo‘lgan, hozir o‘rmon hududi 93 gektarga yetgan. Natijada bu yerlarga o‘rmonlarda uchrovchi kam sonli yovvoyi hayvonlar qaytgan.

Hozircha bizda shular, bu sizga yetkazmoqchi bo‘lgan xabarlarimizning oxirgisi edi. Haftalik xabarnoma bilan keyingi yakshanbada ko‘rishguncha.

O‘tkir Jalolxonov tayyorladi.

Tasvirchi va montaj ustasi – Faxriddin Hotamov.

Mavzuga oid