Trampga «sakragan» Zelenskiy, sanksiyadan qutulayotgan Suriya – hafta dayjesti

Assalomu alaykum. Bugun 2 mart, yakshanba. Biz oxirgi yillarda ayniqsa intizor kutadigan bahor nihoyat kirib keldi. Sinoptiklarimiz bahor avvali biroz sovuq kelishini taxmin qilishdi. Shunday bo‘lsa-da, tez orada kunlar isiydi. Siz-u bizning sodiq do‘stimiz Quyosh jonimizga ora kiradi.

Kattalar bahorga yetkazganiga shukur, deb xursand bo‘lishlaridan hayron qolardik. O‘zimiz ham ulg‘aygach bejizga emasligini tushundik. Barchangizni bahor bilan tabriklayman. Bu eng ajoyib fasl, ko‘klamdan zavqlaning, ekin-tekinga, ko‘chat ekishga kirishing. Daraxtkesar zo‘ravonlar ko‘paygan hozirgi zamonda daraxt ekishga ayniqsa mas’uliyat bilan yondashing.

Darvoqe, bahor bilan birga Ramazon ham kirib keldi. Qanday ajoyib uyg‘unlik. Ko‘kdan insonga ikki ajoyib sovg‘a tushdi. Qishdan omon chiqqani uchun – ko‘klam, had-hisobi yo‘q gunohlarini yuvish uchun esa – imkon, ya’ni Ramazon. Bu oyda inson barcha gunohlar asosi bo‘lmish nafsi bilan olishadi. Tarix nafsini jilovlaganlar aziz bo‘lishini ko‘p marta isbotlagan. Barchamizga qaysi joyda ishlashimizdan qat’i nazar, nafsimiz bilan jangda g‘olib bo‘lish nasib etsin. Asosiysi eng oxirida yuzimiz yorug‘ bo‘lsin.

Biz doimgidek hafta davomida dunyoda sodir bo‘lgan eng muhim voqealarni yodga olamiz. Iltimos, YouTube-kanalimizda yuklangan videoga like bosing, izohlarda fikringizni qoldiring. Shu tariqa videomizni imkon qadar ko‘proq odam ko‘rishiga yordam bergan bo‘lasiz.

Trampga «sakragan» Zelenskiy

Demak, eng muhimidan boshlaymiz. 28 fevral kuni Oq uyda tarixda kuzatilmagan voqea sodir bo‘ldi. Ukraina prezidenti Zelenskiy AQSh prezidenti Donald Tramp bilan janjallashib qoldi. Hali AQSh prezidentlariga hech kim ularning ish kabinetida bunday e’tiroz bildirmagan, ular bilan dahanaki jangga kirishmagandi. Zelenskiy bu borada o‘ziga xos inqilob qildi deyish mumkin.

Ko‘pchilik janjal nimadan boshlanganini tushunmay qolibdi, avval shu haqda. Boshida Tramp va Zelenskiy tuppa-tuzuk gaplashib turgandi. Hatto Amerika prezidenti Zelenskiy kiygan kiyimini maqtashga ham ulgurdi. Biroq jurnalistlar oldida kechgan ochiq uchrashuvning oxirida suhbatga Jyey Di Vens aralashdi. Vitse-prezident urushni diplomatiya bilan tugatish kerak dedi. Bu esa Zelenskiyning jahlini chiqardi va Vensga e’tiroz bildirdi.

Oddiy tortishuv jiddiylashib, janjalga aylanib ketdi. Zelenskiy Trampga siz biz his qilgan narsani his qilmayapsiz, dedi. Tramp esa biz nimani his qilayotganimiz bilan ishing bo‘lmasin, deb e’tiroz bildirdi. AQSh prezidenti Ukraina urushda hech qachon yutolmasligini iddao qildi.

Bu janjaldan butun dunyo shokka tushdi. Uchrashuv tugashi bilan Zelenskiyning AQShga tashrifi muddatidan avval yakunlanishi ma’lum bo‘ldi. O‘zi Ukraina prezidenti Vashingtonga mineral resurslar bo‘yicha kelishuvni imzolash uchun borgandi. Tabiiyki, bu kelishuv bekor bo‘ldi. Tramp bilan yakkama-yakka uchrashuv ham, matbuot anjumani ham o‘tkazilmadi.

Biroq Zelenskiy Oq uydan chiqib Respublikachilar minbari bo‘lmish Fox News telekanaliga borib intervyu berdi. U Oval kabinetda yaxshi ish bo‘lmaganini tan oldi, biroq kechirim so‘raydigan ish ham qilmaganini aytdi. Oq uydagi janjaldan keyin butun Yevropa liderlari Zelenskiyni qo‘llab chiqishdi. Tramp post yozib Zelenskiy tinchlikka tayyor emasligi, tayyor bo‘lganda qaytishi mumkinligini aytdi.

Xullas, Zelenskiyning Oq uyda, Oval kabinetda Tramp bilan janjallashgani tarixga kirib bo‘ldi. Ukraina prezidenti Amerika prezidentiga xato qilayotganini hammaning oldida aytgan birinchi odamga aylandi.

Pishib kelgan janjal

Zelenskiy va Tramp o‘rtasidagi janjal juda jiddiy siyosiy voqea bo‘ldi, shu sabab bu gal asosan shu haqda gaplashishga majburmiz. Donald Tramp oxirgi ikki hafta davomida Zelenskiyga juda jiddiy bosim qildi: urushni boshlashda aybladi, hatto saylanmagan diktator dedi. Britaniya bosh vaziri Kir Starmer bilan uchrashuv vaqtida bunday deganidan tonishga ham ulgurdi.

Oxirgi vaqtlarda Tramp tinimsiz Rossiyaning tarafini olib, Ukrainani ayblashga zo‘r berdi. Vaziyat shunchalikka bordiki, Tramp ma’muriyatida ishlayotgan kichik mulozimlargacha Rossiya Ukrianaga bostirib kirganini tan olishdan bosh tortdi. Aftidan ularga buni aytish taqiqlangan, bo‘lmasa hamma yoppasiga bir xil gapirmasdi.

Shu tariqa Trampning Zelenskiy manziliga qilgan tahdidlari ular o‘rtasidagi tushunmovchilikni kuchaytirdi. Buning ustiga Tramp Zelenskiyni avvalgi muddatidan buyon yomon ko‘rishi qo‘shildi va axiyri Oval kabinetda o‘sha «portlash» sodir bo‘ldi.

AQShda bir nechta nashrlar Tramp va Vens bu janjalga tayyorlangani haqida yozdi. Jurnalistlar janjaldan keyin Vens mamnun holatga kulib turganiga e’tibor qaratgan.

Shu o‘rinda CNN e’lon qilgan bir faktchekinga e’tibor qiling. Jyey Di Vens Zelenskiyga uchrashuv davomida biror marta rahmat demaganini aytdi. Biroq jurnalistlar Zelenskiy Tramp bilan uchrashuv vaqtida amerikaliklarga va AQSh liderlariga 33 marta rahmat aytganini sanab chiqishdi.

Zelenskiyning kostyumi

Janjal boshlanishidan oldin sodir bo‘lgan yana bir voqea faol muhokama qilinmoqda. Amerikalik jurnalistlardan biri Zelenskiydan nega bunday kiyingani haqida so‘rab, sizda o‘zi kostyum bormi, deya murojaat qildi. Bilasiz, Zelenskiy urush boshlanganidan buyon odatda harbiy kiyim kiyib yuribdi, soqolini ham olgani yo‘q. Ukraina prezidenti amerikalik jurnalistning savoliga hazil bilan javob berdi: «Urush tugasa, kostyum kiyarman, balki siznikidaka, balki arzonrog‘idan», dedi u.

Bu savol Zelenskiyni o‘zidan chiqarishga urinish deb talqin qilinmoqda. Ba’zi amerikaliklar davlatini himoya qilayotgan odamga kostyum haqida savol berish sharmandali holat ekanini aytib chiqishdi.

Tarmoq foydalanuvchilari orasida Ikkinchi jahon urushi davom etayotgan vaqtda Britaniya bosh vaziri Uinston Cherchill Oq uyga harbiy kiyimda kirib kelganini eslashdi.

Janjalning oqibatlari

Zelenskiyning Tramp bilan janjali Ukraina uchun katta minus ekani tushunarli. Chunki Tramp klassik siyosatchilardan farqli o‘laroq kek saqlaydigan, kerak bo‘lsa qasdlashadigan odam. Washington Post janjaldan keyin Tramp xavfsizlik bo‘yicha odamlariga Ukrainaga harbiy yordamni to‘xtatish variantlarini qidirishga buyruq bergani haqida yozdi. Keyinchalik Oq uydagilar ham bu ma’lumotni tasdiqlagan.

Tramp Ukrainaga qurol bergani yo‘q, lekin Bayden ma’muriyati davrida berilgan qurollar hamon Kiyevga yuborilmoqda. Tramp mana shuni ham to‘xtatmoqchi. Agar bu cheklov qabul qilinsa, AQSh Ukrainaga radarlar, bronitexnikalar, o‘q-dori va raketalar yubormay qo‘yadi.

Italiya bosh vaziri Jorjiya Meloni boshqa Yevropa liderlaridan farqli Zelenskiyni qo‘llashga shoshilmadi. Meloni xonim Oq uydagi janjaldan keyin Yevropa va AQSh sammitini o‘tkazib, ochiqchasiga gaplashib olishga chaqirdi. Zelenskiy Vashingtonga safarini muddatidan avval yakunlagach, u yerdan to‘g‘ri Londonga yo‘l oldi. Britaniyada Zelenskiy Yevropa liderlari bilan uchrashishi kutilmoqda.

Germaniyada saylov

Hafta davomida Germaniyada parlament saylovlari o‘tkazildi. Unda kutilganidek amaldagi kansler Olaf Shols va «Sotsial-demokratlar» partiyasi yengildi. Saylovda eng ko‘p ovozni «Xristian-demokratik ittifoqi» va «Xristian-sotsial ittifoq» birlashmasi qo‘lga kiritdi. Ular umumiy 29 foiz ovoz olgani uchun ko‘rsatgan nomzodlari Fridrix Mers yangi kansler bo‘ladi. «Germaniya uchun muqobil» deb nomlangan ultrao‘nglar 20 foizga yaqin ovoz olib, ikkinchi o‘rinni egallagani eng sensatsion natija bo‘ldi. Olaf Shols mag‘lubiyatni tan olishi, lekin ultrao‘nglar 20 foizga yaqin ovoz olganini qabul qila olmayotganini aytdi.

Suriyaga qarshi sanksiyalar yumshatildi

G‘arb va’da qilinganidek Suriyaga nisbatan sanksiyalarni yumshatishni boshladi. Yevropa Ittifoqi Suriyaga qarshi joriy etilgan energetika, transport va moliyaviy operatsiyalarga nisbatan joriy etilgan sanksiyalarni vaqtincha bekor qildi. Suriyadagi to‘rtta bank va Syrian Airlines aviakompaniyasi sanksiya ro‘yxatidan chiqarilgan. Yevropa vakillariga ko‘ra, agar yangi hukumat vakillari yana xato qiladigan bo‘lsa, cheklovlar tiklanishi mumkin.

«Kim eng chiroyli, ko‘zgujon?»

Hozir sun’iy intellekt yaratishda chinakam poyga boshlanganidan xabaringiz bor. Dunyoning eng boy odami Ilon Mask Grok deb ataluvchi, uning ta’biri bilan aytganda, dunyodagi eng kuchli, hech qanday senzurasiz sun’iy intellektni e’lon qilgandi. Buni qarangki, Grok chindan senzurasiz ishlaydigan bo‘lib chiqdi va dastur yaratuvchisi Ilon Maskni ham ayab o‘tirmadi. Grok’dan Twitterʼda eng ko‘p kim feyk ma’lumot tarqatadi, deb so‘rashdi. Dastur, albatta, Donald Tramp, Ilon Mask va Russia Today, deb javob berdi.

Demokratiya mana shunaqa ayovsiz narsa, janob Mask. Sen milliardlab dollar pul sarflab, sun’iy intellekt yaratasan, uni eng zo‘r deb maqtanasan va bu quloqsiz matoh dunyodagi eng yolg‘onchi odam sen o‘zing ekaningni qo‘rqmay aytadi. Siz ham Oppog‘oy ertagidagi yalmog‘iz kampirni eslagan bo‘lsangiz kerak. Ertakda yovuz kampir Oppog‘oyga zaharli olma berib, o‘ldirdim deb o‘ylab, «Xo‘sh, endi ayt-chi, ko‘zgujon, kim hammadan chiroyli, kim hammadan ziyoda?» degach, ko‘zgu yana «Oppog‘oy eng go‘zal», deydi. Ilon Mask o‘zi yaratgan sun’iy idrokdan o‘zi eng katta yolg‘onchi ekanini eshitgach, bir muddat o‘sha kampirning ahvoliga tushgan bo‘lsa, ne ajab.

Tramp Rossiyaga sanksiyalarni uzaytirdi

Zelenskiy Oq uyda Tramp bilan urishib yurgan vaqtda AQSh prezidenti Rossiyaga qarshi sanksiyalarni uzaytirdi. Vashingtonda Rossiyaning Ukrainaga nisbatan harakatlari AQShning tashqi siyosati uchun xavf tug‘dirayotgani qayd etilgan. Tramp bir necha yillar avval Barak Obama, Jo Bayden va o‘zi avvalgi muddatida joriy qilgan sanksiyalarni uzaytirgan. Qizig‘i, bu sanksiyalar Rossiya va AQSh diplomatlarining Turkiyada 6,5 soat davom etgan muzokaralaridan keyin uzaytirilgan. Tramp ularni bekor qilishni urush tugaganidan keyin muhokama qilishini aytgan.

Bizda hozircha shular. Katta diplomatik mojaro bilan yakunlangan haftada pozitiv yangiliklar qidirish ham mantiqsiz, menimcha. Chunki Oq uydagi mojaro barchasini bosib ketadi. Umid qilamiz, keyingi haftamiz ancha yaxshi o‘tadi. Keyingi yakshanbada ko‘rishguncha.

O‘tkir Jalolxonov tayyorladi.
Tasvirchi va montaj ustasi – Faxriddin Hotamov.