Smartfonlardan atigi 72 soat voz kechish ham miya uchun foydali - tadqiqot

Olimlar aniqlashicha, smartfondan atigi 72 soat voz kechish miyaning mukofot va o‘z-o‘zini nazorat qilish bilan bog‘liq sohalariga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Bu smartfonlardan doimiy foydalanish miyaning fiziologik jarayonlarini sezilarli darajada o‘zgartirishi mumkinligini yana bir tasdiqlaydi.

Heydelberg universiteti tadqiqotchilari professor Robert Kristian Volf boshchiligida smartfondan foydalanishda qisqa tanaffus miya faoliyatiga qanday ta’sir qilishini o‘rgandi. Ular 18 yoshdan 30 yoshgacha bo‘lgan, smartfonlardan muntazam foydalanadigan 25 nafar ishtirokchi bilan tajriba o‘tkazdi. Birinchi bosqichda ishtirokchilar miyaning funksional MRT tekshiruvidan o‘tdi, shuningdek, smartfondan foydalanish odatlari, qurilmaga bo‘lgan ishtiyoq darajasi va kayfiyati haqida ma’lumot beruvchi so‘rovnomalarni to‘ldirdi. Shundan so‘ng ularga smartfonlardan foydalanishni 72 soatga sezilarli darajada kamaytirish taklif qilindi — ular qurilmalardan faqat ish, kundalik vazifalar va yaqinlari bilan bog‘lanish uchun foydalanishi mumkin edi.

Uch kunlik davr yakuniga yetgach, tadqiqot ishtirokchilari qayta miya skanerlashidan o‘tib, yana so‘rovnomalarni to‘ldirdi. Har ikkala MRT seansi davomida ularga smartfonlarning o‘chiq va yoniq holatdagi tasvirlari, shuningdek, neytral rasmlar ko‘rsatildi. Olimlar smartfon tasvirlariga qaraganda miya faolligi qanday o‘zgarganini, bu signallarni qayta ishlashda qaysi zonalar ishtirok etganini o‘rgandi.

Tajriba natijalari ajablanarli bo‘lib chiqdi. Tadqiqotdan oldingi va keyingi so‘rovnomalar kayfiyatda yoki smartfonga bo‘lgan moyillik darajasida sezilarli o‘zgarishlarni aniqlamagan bo‘lsa-da, miyani skanerlash butunlay boshqacha natijani ko‘rsatdi.

Ishtirokchilar 72 soat davomida gadjetlardan voz kechganidan so‘ng miya oldingi belbog‘ po‘stlog‘i va yondosh yadrosida (bular mukofotlarni qayta ishlash va impulsiv xatti-harakatlarni shakllantirish uchun mas’ul bo‘lgan sohalar) faollik oshgani kuzatildi. Miyaning bu hududlarida shunga o‘xshash faollik ma’lum moddalar yoki odatlarga tobe bo‘lgan odamlarda ham qayd etiladi.

Shu bilan birga, uch kunlik cheklovdan so‘ng miyaning vizual ma’lumotlarga e’tibor berish va qayta ishlash uchun mas’ul bo‘lgan sohalarida yoniq smartfonlarga nisbatan reaksiya, aksincha, pasaygan. Bu shuni anglatadiki, qisqa tanaffusdan so‘ng smartfonlar miyani kamroq o‘ziga tortgan. Shu bilan birga, miya faoliyatidagi o‘zgarishlar lazzatlanish va qaramlikning rivojlanishida asosiy rol o‘ynaydigan dofamin va serotonin tizimlari bilan bog‘liq bo‘lgan.

Volfning so‘zlariga ko‘ra, tadqiqot natijalari smartfondan qisqa muddatli voz kechish ham mukofot tizimi bilan bog‘liq boshqa odatlardan voz kechish kabi neyrofiziologik o‘zgarishlarni keltirib chiqarishi mumkinligini ko‘rsatdi. Biroq bunday o‘zgarishlar faqat miya faoliyatiga taalluqli bo‘lib, xulq-atvorga ta’sir qilmaydi. Balki, sezilarli psixologik ta’sirga erishish uchun smartfondan uzoqroq vaqt foydalanmaslik talab etilishi mumkin.