Shaxslarni o‘z roziligisiz foto va videoga olish taqiqlanishi mumkin. Adliya vazirligi qonun loyihasini muhokamaga chiqardi

Adliya vazirligi shaxslarning tasvirga bo‘lgan huquqlari himoyasini kuchaytirish maqsadida ayrim qonunlarga o‘zgartirish kiritishni nazarda tutuvchi loyihani jamoatchilik muhokamasi uchun e’lon qildi.

Vazirlikka ko‘ra, shaxslarning tasviridan foydalanish bilan bog‘liq munosabatlarda shaxsiy daxlsizlik huquqi «uni amalga oshirish mexanizmlari bilan ta’minlanmaganligi» sababli cheklanmoqda. Shu sababli ushbu qonun loyihasida «shaxslarning, jumladan, bolalarning tasvirga bo‘lgan huquqlarini kafolatlash, davlat organlari va tashkilotlari faoliyati shaffofligini, so‘z va matbuot erkinligini yanada mustahkamlash, mehnat munosabatlarida xodimlarning tasvirga bo‘lgan huquqlari muhofazasini kuchaytirish maqsadida» Fuqarolik, Mehnat va Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodekslarga ayrim o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish taklif qilinmoqda. Adliya vazirligi ushbu loyiha pasportida bu tashabbus uchun «prezident yoki hukumat topshirig‘i» asos bo‘lganini keltirgan, lekin asos bo‘lgan hujjatlarning havolasi mavjud emas.

Xususan, O‘zbekiston Fuqarolik kodeksini quyidagi mazmundagi 100-1-modda bilan to‘ldirish taklif qilingan:

«100-1-modda. Tasvirga bo‘lgan huquqlarni himoya qilish

Shaxsni tasvirga (fototasvir, videoyozuv, u aks etgan tasviriy san’at obekti yoki uni identifikatsiya qilish imkonini beradigan boshqa tashqi belgilar yig‘indisi) olish (tasvirini yaratish) va undan foydalanishga faqat ushbu shaxsning roziligi bilan yo‘l qo‘yiladi.

Basharti, shaxs muomalaga layoqatsiz bo‘lgan taqdirda, rozilik uning qonuniy vakili tomonidan, shuningdek, shaxs vafot etgan taqdirda, agar u hayotligi chog‘ida rozilik bermagan bo‘lsa, uning vorislari tomonidan beriladi. O‘n olti yoshga to‘lmagan voyaga yetmaganlar nomidan rozilik ularning ota-onasi (ota-onaning o‘rnini bosuvchi shaxslar) tomonidan beriladi.

Tasvirdan foydalanish deganda, uni oshkor qilish, namoyish qilish, tarqatish, saqlash, ishlov berish, chop etish tushuniladi.

Quyidagi hollarda shaxslarni tasvirga olish va undan foydalanish uchun rozilik olish talab etilmaydi:

1) tasvirdan jamiyat va davlat manfaatlari uchun quyidagi maqsadlarda foydalanishda:

tasvirdagi shaxsga nisbatan qonunchilikda belgilangan tartibda qidiruv e’lon qilishda;

davlat organlari va tashkilotlari tomonidan ularga yuklatilgan vazifa va funksiyalarni amalga oshirish maqsadida shaxslarni tasvirga olish va undan foydalanishda;

sodir etilgan yoki etilayotgan noqonuniy xatti-harakatlar, shuningdek, jamiyat va davlat xavfsizligiga tahdid soluvchi boshqa voqea-hodisalar to‘g‘risida xabar berishda, ularni tasvirga olish va undan foydalanishda (jabrlanuvchining sha’ni va qadr-qimmati kamsitilmasligi sharti bilan);

2) xizmat vazifasini bajarish, jamoatchilik faoliyatini amalga oshirish jarayonida davlat xizmatchisi va hokimiyat vakilini tasvirga olish va undan foydalanishda;

3) jamoat joylari hamda miting, yig‘ilish va namoyishlar, shuningdek, ommaviy va shaxsiy (to‘y, oilaviy, yubiley, dafn marosimi va boshqa) tadbirlarda umumiy jarayonlarni aks ettirish maqsadida shaxslarni tasvirga olish va undan foydalanishda;

4) tasvir shaxs tomonidan hamma foydalana oladigan qilingan bo‘lsa yoki hamma foydalanishi mumkin bo‘lgan manbadan olingan bo‘lsa (tasvirdan tijorat maqsadlarida foydalanish holatlari bundan mustasno);

5) shaxsning haq evaziga tushirilgan (yaratilgan) tasviridan ushbu tasvirni olishdan (yaratishdan) ko‘zlangan maqsadda foydalanilganda;

6) jamoat tartibini saqlash, xavfsizlikni ta’minlash maqsadida videokuzatuv tizimlari orqali shaxslarni tasvirga olish va ushbu maqsadlarda foydalanishda.

Jamoat joylarida (yoki jamoat joylariga qaratilgan obektlarda) videokuzatuv tizimlari o‘rnatilgan taqdirda, bu haqda aniq va barchaga tushunarli ogohlantiruvchi belgi o‘rnatilishi shart.

Jamoat joyi deganda, doimiy, vaqtinchalik va (yoki) davriy xususiyatga ega bo‘lgan, tevarak atrofi o‘rab olingan yoki ochiq holdagi, aholining umumiy foydalanishi va turli ehtiyojlarini qondirishi uchun mo‘ljallangan, shuningdek, shaxs(lar)ning harakatlari natijasida o‘zgalar manfaatlariga ta’sir ko‘rsatadigan shaxsiy makon xususiyatini jamoaviy makonga o‘zgartiruvchi, undagi voqea va hodisalarni to‘siqsiz ko‘rish va eshitish mumkin bo‘lgan obektlar, shu jumladan, binolar, inshootlar va ularning qismlari tushuniladi.

Shaxslarning qisman yoki to‘liq kiyimsiz bo‘lishini taqozo etadigan joylarda videokuzatuv kameralarini o‘rnatish va shaxslarni tasvirga olish taqiqlanadi.

Tasvirdan rozilik berilgan maqsadga nomuvofiq tarzda foydalanilgan yoki foydalanish shaxsning sha’ni va qadr-qimmatini kamsitgan taqdirda, shaxs tasvirdan foydalanish uchun rozilikni chaqirib olish huquqiga ega.

Ushbu moddada nazarda tutilgan talablarga rioya etilmagan hollarda, shaxs hamda ushbu moddaning ikkinchi va uchinchi qismlarida ko‘rsatilgan shaxslar tasvirdan foydalanishni to‘xtatishni, uni yo‘q qilishni hamda yetkazilgan moddiy va ma’naviy zararni qoplashni talab qilish huquqiga ega.

Ushbu moddaning qoidalari tezkor-qidiruv, razvedka va kontrrazvedka faoliyatiga nisbatan tatbiq etilmaydi. Shaxslarning tasviriga ishlov berish tartibi qonunchilik bilan belgilanadi».

Shuningdek, Mehnat kodeksining 175-moddasi ikkinchi qismi quyidagi mazmundagi uchinchi xatboshi bilan to‘ldirilishi taklif qilingan:

«tasviri (shu jumladan, fototasviri, videoyozuvi, u aks etgan tasviriy san’at obekti yoki shaxsni identifikatsiya qilish imkonini beradigan boshqa tashqi belgilar yig‘indisi)».

Loyihada, shuningdek Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 46-1-moddasi (Shaxsiy hayot daxlsizligini buzish) ikkinchi qism bilan to‘ldirilishi nazarda tutilgan.

«Ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan huquqbuzarliklarni sodir etish uchun axborotni nooshkora olishga mo‘ljallangan texnika vositalaridan foydalanish, — huquqbuzarlik ashyolarini musodara qilib, bazaviy hisoblash miqdorining o‘n baravaridan qirq baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi».

Loyiha joriy qil 13 mart kuni jamoatchilik muhokamasiga e’lon qilingan. O‘zbekiston fuqarolari ushbu havola orqali kirib, loyiha yuzasidan o‘z fikr-mulohazalarini bildirishi mumkin.

Loyiha jamoatchilik muhokamasidan o‘tganidan so‘ng hukumat va prezident administratsiya tomonidan qayta ko‘rib chiqiladi. Shunda so‘ng hujjat Oliy Majlisga kiritiladi, ikkala palata tasdiqlagach, qonun prezident tomonidan imzolanadi va rasmiy e’lon qilingan kundan uch oy o‘tgach kuchga kiradi.