Qurilishga ruxsat olish va “Shaffof qurilish” tizimi – soha chindan korrupsiyalashganmi?

Yaqinda quruvchi tadbirkor qurilishga ruxsat olishda korrupsiyaviy sxemalar mavjudligi, "salom-alik" qilinmasa ish bitmasligi haqida gapirgandi. Qurilish vazirligi esa buni inkor etib, tizim shaffof ishlashini aytdi. Xo‘sh, tadbirkor qanday korrupsiya haqida gapirdi, vazirlik nega buni tan olmayapti? Muammo nimada? Kun.uz shu kabi savollarni Qurilish vazirligi rasmiylari hamda mutaxassislar bilan jonli efirda tahlil qildi.

{Yii::t(}

O'tkazib yuborish 6s

O'tkazib yuborish

Suhbatda Savdo-sanoat palatasidagi ochiq muloqotda chiqish qilgan tadbirkorning o‘zi Usman Abdusamatov, qurilish sohasida ekspert Abdulaziz Obidov, Toshkent shahar Qurilish bosh boshqarmasi boshlig‘i Aziz Xudoynazarov, "Shaffof qurilish" milliy axborot tizimi loyiha menejeri Eldorbek Siddiqov ishtirok etdi. Quyida intervyudan qisqa sharh keltiriladi.

Arizalar asossiz rad qilinyapti – tadbirkor

Dastlab Abdusamatov qurilishga ruxsatnoma rasmiylashtirish va unga oid hujjatlarni olish qiyinchilik tug‘diryotgani haqida gapirdi. Uning tushuntirishicha, quruvchilar onlayn ariza yuborgan vaqtda mas’ullar tomonidan asossiz rad etilish holatlari uchraydi.

“Xo‘p, yerni sotib olgandan keyin, bizning holatimizda yerni auksionda sotib olganmiz, lekin boshqa hollarda fuqarodan sotib olingan. Endi o‘sha kadastrning hujjatlarini shakllantirib, keyingi jarayonga yuborish [bor], hammasi onlayn bo‘lyapti, lekin o‘sha onlayn tarzda [hujjatlarni tasdiqlash] “knopkasi”ni tasdiqlovchi shaxslar bor.

O‘sha tasdiqlovchi shaxslar ayrim sabablarga ko‘ra, endi ko‘p hollarda noma’lum sabablarga ko‘ra, aniq javob bermasdan turib “otkaz” bosib yuborgani juda ko‘p. Shu “otkaz”lar bilan keyin ish olib borilganda odamlar yoki tanish-bilish, yoki biz aytganimizdek korrupsion holatga majbur kirib qolyapti. Sababi, shu masalani hal qilishga odamlar endi yerni sotib olib bo‘lgan. Bu tezroq qurilish qilib, tezroq topshirilmasa, yer solig‘i, boshqa mulk soliqlari – xarajatlari ko‘payib boradi. Shuning uchun odam o‘sha “knopka”ni tezroq bostirishga harakat qiladi”, – dedi u.

Abdusamatov obektni aynan kadastr ro‘yxatidan o‘tkazish bosqichida belgilangan muddatlarga amal qilinmayotganini, oxirgi kunda shablon javob bilan arizalar rad qilinishini bildirdi.

“Oddiygina bir to‘rtta so‘zdan iborat: “Hujjatlaringizda qarama-qarshilik bor” yoki “kamchilik mavjud” deb turib javob berib qo‘yadi. Lekin o‘zi aslida ikki dona hujjat: kadastr va oldi-sotdi shartnoma. Bo‘ldi, boshqa hujjat talab etilmaydi. Undan keyingi bosqichlarda hujjatlar ko‘payib boraveradi. Har bitta pog‘ona shunaqa, onlayn beriladi. Arizani tasdiqlovchi shaxslar tasdiqlashini cho‘zib yuborgani muammo keltiryapti quruvchilarga”, – dedi u.

Amaldagi qonunchilik bilan qurilish sohasiga oid ma’muriy reglament belgilab berilgan. Unga ko‘ra, yer sotib olinib, kadastrdan ro‘yxatga olingach, unga arxitektura-rejalashtirish topshirig‘i ishlab chiqilishi, loyiha-smeta hujjatlari kelishilishi, qurilish-montaj ishlarini boshlash uchun ruxsatnoma olinishi talab etiladi.

Tadbirkor mana shu bosqichlarda ham muammolar yuzaga kelishiga ishora qilgan.

Loyihalarni bittalab ko‘rib chiqishga vaqt, quvvat yetmaydi – Qurilish vazirligi

Toshkent shahar Qurilish bosh boshqarmasi boshlig‘i Aziz Xudoynazarov yuqoridagi e’tirozlarga izoh berarkan, dastlab uning tartibiga to‘xtaldi.

“Endi bu kishi, menimcha, loyihalarni kelishish jarayonini nazarga tutdilar: o‘sha tegishli organlar kelishib, tegishli e’tirozni bildirmay, bizga rad javobini beryapti deb. To‘g‘ri, haqiqatan ham bu kishi yutib olingan yerga o‘zlari loyiha takliflarini ishlab chiqqanlar, o‘sha litsenziyasi bor loyiha tashkiloti bilan birgalikda va u ishlab chiqqan loyihasi elektron tizim orqali loyihani kelishish uchun shahar qurilish boshqarmasi tizimiga jo‘natiladi va u birinchi navbatda o‘sha tumandagi pojarniy, SES, ekologiya va O‘zkomnazorat degan tashkilotlar bilan “knopka” bosib kelishilgandan keyin u to‘g‘ridan-to‘g‘ri shahar komissiyasiga o‘tkaziladi va shahar komissiyasining kengashida u narsa ko‘rib chiqiladi.

Yaqinda biz Quruvchilar assotsiatsiyasida ham mana shunaqa yig‘ilish bo‘lib, loyihachilar, tadbirkorlar keldi. Sizlarga o‘xshab mana shunday sal hujjatida muammo bo‘lgan yoki qanaqadir bir tushunmovchilik bo‘lgan, o‘sha yerda ham ishtirok etdik. Mana kengashlarimiz bo‘ladi, kelinglar, qatnashinglar. Sababi, o‘sha tadbirkor ham, loyihachi ham o‘zining pozitsiyasini himoya qilsin.

Chunki bizda ham obektlar soni ko‘p. Qanaqadir bir kimgadir qasddan [ish qilinmaydi]. Elektronda keladi, elektronni ko‘ramiz, elektron javob beramiz. Yoki bu palonchaniki yo bu pistonchaniki deb unaqa javob beradigan bo‘lsak, u bu noto‘g‘ri bo‘lib qoladi. Sababi, hammasi teng huquqli. Tadbirkorlikka yerni oldimi, tadbirkorlik qilishga haqqi bor, o‘sha qonun bo‘yicha”, – dedi u.

Xudoynazarovga ko‘ra, har hafta arxitektorlar kengashiga 60-70 ta obekt loyihasi ko‘rish uchun yuboriladi va ularni o‘rganishga kengashda vaqt ham, odam ham yetarlicha mavjud emas.

“Viloyatlar, respublika bo‘yicha gapiradigan bo‘lsak, obektlar, agar har bittasini bittadan ko‘radigan bo‘lsak, har kuni 22 ta komissiyani yig‘ishga imkoniyat yo‘q. Haftada bir kun belgilangan, masalan juma kuni. Juma kuni soat uchda. Doimiy komissiya a’zolari bor unda. Masalan, ungacha komissiya yig‘ilguncha ham biz hamma materiallarni yig‘amiz. Uni bu yerda savolnomasini qo‘yib qo‘yamiz: qanaqa obekt, necha xonadon, masalan, turar joy bo‘layotgan bo‘lsa, qancha xonadonli, genplanda nima berilgan, har bittasi bo‘yicha ma’lumotnoma qilib chiqiladi. Negativ emas, bor holati bo‘yicha. Har bittasini ochib qarasangiz, raqamlar katta-kichik, har xil sifatdagi loyihalar yuklangani uchun har bittasining ma’lumoti qilib chiqiladi. Deylik 60 ta, 70 ta. Mana Toshkent shahri endi katta bo‘lgani uchun kamida 70 ta obekt ko‘riladi. Endi tasavvur qiling, agar bir haftani biz har kuni yig‘aversak komissiyani, biz ish qilmaymizmi?” – dedi u.

Rasmiyning qo‘shimcha qilishicha, aynan arxitektura-rejalashtirish topshirig‘i ishlab chiqishda izoh qoldirish qismini olib tashlash taklifi ko‘rib chiqilmoqda. Mas’ul bundan keyin loyiha-smeta hujjatini kelishish jarayonida ham kerakli nuqtalar hal qilinishini, izoh qoldirish qismiga ehtiyoj yo‘qligini ta’kidladi.

Bittada ko‘rib chiqilishi, ogohlantirishlar bittada berilishi kerak – ekspert

Qurilish sohasida mutaxassis Abdulaziz Obidovning aytishicha, maxsus komissiya loyihalarni ko‘rib chiqishda kamchiliklar haqida birdaniga ogohlantirishlar bermaydi. Ba’zida hujjatlar 7-8-martada ham qayta ko‘rib chiqilishi, bu ham vaqt olishi qayd etildi.

“Bitta, bitta qo‘shimcha. Misol uchun, birinchi marta murojaat qildi, siz, deylik, beshta “zamechaniye” yozib berdingiz. Xo‘p. Uni hammasini to‘g‘rilabdi-da, ikkinchi marta murojaat qildi-da, endi oltinchi, yettinchi, sakkizinchi “zamechaniye” yozib berasiz. Bu narsa qaror bo‘yicha mumkin emas. Bittada ko‘rib chiqilishi kerak, bittada “zamechaniye”lar yozib berilishi kerak”, – dedi Obidov.

Aziz Xudoynazarov bu e’tirozga javoban loyihalarning har bir kamchiligi yuzasidan komissiyaning barcha a’zosi bilan gaplashilayotganini, shu asosda hal qilinyotganini aytdi.

Ammo hammasi ham resurs, vaqt yetishmovchiligi sabab ko‘rilmayotgani qo‘shimcha qilindi.

“Kichkinagina bir do‘koncha bo‘lsa ham, shunday bittada ko‘rib, uni qilsa bo‘ladi. Katta-katta massivlarning loyihalari keladi-da. Katta-katta gipermarketlar, katta-katta Cityga o‘xshagan loyihalar keladi, uni ko‘rib chiqish uchun ko‘lamini ham hisoblasangiz, to‘g‘risi, bizga unaqa vaqt kamlik qiladi”, – dedi Xudoynazarov.

Ma’lumotlarga ko‘ra, ayni muammoga yechim sifatida komissiya a’zolarini ham masofaviy shaklda ishlashga o‘tkazish rejasi bor.

“Masofaviy ham ko‘rib chiqadi va, masalan, deylik men o‘zimning yo‘nalishim bo‘yicha ko‘rdim, menda e’tiroz bo‘lmadi. Qolgan boshqa xizmatdan bittasi, qaysidirda e’tiroz bo‘ldi. Yo “pojarniy”, yo SES, yo ekologiya, yo boshqa-boshqa yoki mening o‘zimdan e’tiroz bo‘ldi. Keyingi safar o‘sha “zamechaniye” loyihachiga boradi, loyihachi ko‘rib chiqqandan keyin o‘sha “zamechaniye”ni to‘g‘rilaydi. O‘sha, keyingi safar masalan men “bo‘ladi” deb knopkani bosib bersam, qolgan bittasida, deylik, 20 tadan bittasida salbiy bo‘lsa, faqat shuning o‘ziga borib tushadi”, – dedi rasmiy.

Endi ruxsatnomani tadbirkorning o‘zi shakllantirib oladi – Qurilish vazirligi

Ma’lumotlarga ko‘ra, Toshkent shahar bo‘yicha “Shaffof qurilish” tizimi yaratilgandan beri 22 289 ta loyiha uchun ariza kelib tushgan. Shundan 5 559 tasiga ijobiy xulosa berilgan, qolganiga rad javobi berilgan. 2 300 ta ariza murojaat qiluvchining o‘zi tomonidan bekor qilingan.

Tizimga mas’ul xodim Eldor Siddiqovning aytishicha, asossiz rad etishlarni bartaraf etish uchun qurilishga ruxsat olishgacha bo‘lgan 3 ta bosqichni birlashtirib, ruxsatnomani shakllantirishning elektron tizimi ishlab chiqilmoqda.

“Rekonstruksiyaga ruxsatnoma berish, arxitektura-rejalashtirish topshirig‘ini ishlab chiqish va kengash — mana shu uchta hujjat bitta tashkilot tomonidan beriladigan hujjatlar. Ketma-ketligi bor, faqat. Mana shu uchta hujjatni hozir Bosh prokuratura bilan birga ishlayapmiz. Uni bitta hujjatga birlashtirgan holda, inson omilisiz berish bo‘yicha bizda dasturiy ta’minot ishlab chiqqanmiz, bir necha bor testdan o‘tkazdik. Bu ishladi, o‘zimizda ichki testda.

Endi hozir Bosh prokuratura bilan birgalikda reglamenti, qaror loyihasi ustida ishlayapmiz. Mana shu qaror loyihamiz chiqqandan keyin, bu ishga tushadi. Birinchi o‘rinda rejalashtirganmiz, Qarshi va Nukus shaharlarida buni ishga tushiramiz, olti oy mobaynida eksperiment o‘tkazamiz. Eksperimentdan keyin barcha hududda ishga tushiramiz”, – dedi Siddiqov.

Uning tushuntirishicha, endi tadbirkorlar loyihani kengashga yuborib, olti, sakkiz kun kutmaydi. O‘zlariga o‘zlari ruxsatnomani shakllantirib olishadi.

“O‘sha joyda tizimga kirasiz, kadastr hujjatingizni tanlaysiz, sizga tizim o‘zi bir nechta savollar beradi, bosqichma-bosqich, murakkab bo‘lmagan holda, xuddiki kompyuterda etapli o‘yin o‘ynaysiz-ku, xuddi o‘yin o‘ynagandek. Tizim siz o‘zingiz nima qurmoqchiligingizni sizdan so‘rab oladi. So‘rab olgandan keyin, siz qurmoqchi bo‘lgan binoyingizni raqamli bosh rejaga solishtiriladi. Ruxsat bo‘lsa, o‘sha joyda “mana” deb, aniq raqamlar bilan ruxsatnoma chiqarib beriladi: siz shuncha qurmoqchisiz, shuncha qavat, shuncha umumiy maydon, shuncha qurilish maydoni yaratyapsiz va bunga siz avtostoyanka shuncha qilishingiz kerak, bolalar maydonchasi bo‘lishi kerak, agar ijtimoiy bino bo‘lsa, obektlar turidan kelib chiqib, keyin yashil hudud shuncha bo‘lishi kerak, degan aniq talablarni qo‘yib beradi.

Mana shu talablar asosida siz qurmoqchi bo‘layotgan bino yoki binolarning, obektning korobka shaklidagi modelini ham yasab beradi. Siz o‘shaning ishchi loyihasini ishlab chiqib, to‘g‘ridan-to‘g‘ri ekspertizaga topshirasiz. Ya’ni, kengash yo‘q. Sizga talablar aniq beryapmiz. Ekspertizada o‘sha talabga asosan tekshiriladi. O‘sha talabga asosan tekshirishni ham bu kompyuter tekshiradi. Siz 3D modelni yuklaysiz. Yuklaganingizda yeringizning joylashuvi mos kelishi ko‘riladi.

Hozir bu texnologiya dunyoda yangilik emas. Bir nechta davlatda bor. Sun’iy intellekt emas, bu aniq algoritm, xolos. Butun dunyoda ko‘p joylarda ishlatilyapti”, – dedi Siddiqov.

Uning ta’kidlashicha, hozirda asosan katta hududlarning bosh rejasi raqamli qilinmoqda. Butun O‘zbekistonning bosh rejasi raqamli ko‘rinishga o‘tkazilib, tizimga GIS formatda joylashtirilishi kutilmoqda. Shundan keyin yuqoridagi tizimga integratsiya qilinib, talablarni solishtirish raqamlashtiriladi. Bu tizim 90 foiz to‘g‘ri ishlashi aytildi.

Shuningdek, suhbatda bosh rejaga muvofiq qurilishlarni olib borish masalasida ham fikrlar bildirildi. To‘liq videoni yuqoridagi havola orqali tomosha qilishingiz mumkin.

Dilshoda Shomirzayeva suhbatlashdi.