SI egallaydigan sohalar, inson omili, xavf va kutilmalar – META’ning o‘zbekistonlik eksperti bilan suhbat

Sun’iy intellekt yaqin kelajakda o‘rningizni egallamaydi, ko‘p hollarda u sizning yordamchingiz bo‘ladi va samaradorligingizni oshiradi, deydi META kompaniyasining AI tadqiqotlari bo‘yicha vitse-prezidenti, asli o‘zbekistonlik mutaxassis Ruslan Salohutdinov. Qahramonimiz Kun.uz muxbiri bilan suhbatda takomillashayotgan SIning mehnat bozoriga ta’siri va uning «gallyutsinatsiya» muammolari, kundalik ishlarni o‘z zimmasiga oladigan avtonom agentlar haqida so‘z yuritdi.

{Yii::t(}

O'tkazib yuborish 6s

O'tkazib yuborish

Asli o‘zbekistonlik Ruslan Salohutdinov – sun’iy intellekt sohasidagi dunyoning yetakchi tadqiqotchilaridan biri. U AQShda bakalavriatni tamomlab, Toronto universitetida Jyefri Xinton rahbarligida aspiranturada tahsil oldi, doktorlik dissertatsiyasini himoya qildi.

U Apple kompaniyasida AI Research yo‘nalishini boshqargan. Keyinroq, META kompaniyasida – avtonom agent tizimlari va yirik til modellarini tadqiq etishni boshladi. Ruslan Salohutdinov ayni vaqtda META kompaniyasida AI tadqiqotlari bo‘yicha vitse-prezident hisoblanadi.

Qahramonimiz Kun.uz muxbiri bilan suhbatda sun’iy intellektning o‘zi qanday o‘zgargani va shu bilan birga butun umrini ushbu sohaga bag‘ishlagan inson qanday o‘zgargani haqida gapirib berdi.

– Assalomu alaykum. Siz sun’iy intellekt sohasida ishlay boshlaganingizda, bu soha tor doirada ma’lum va ommalashmagan edi. Bugungi kunda u asosiy yo‘nalishlardan biriga aylanganiga munosabatingiz qanday?

– Men bakalavr darajasini tugatganimdan so‘ng, tegishli ravishda sun’iy intellekt sohasida shug‘ullanardim. O‘sha paytda bu uncha ommalashgan yo‘nalish emasdi. Hozirgi kunda, ha, bularning barchasi asosiy yo‘nalishga aylanib bormoqda. Bunga munosabatim juda ijobiy, albatta. Chunki, uzoq vaqtdan buyon shu sohadamiz va 15-20 yil oldin ishlagan narsalarimiz hozir amalga oshayotganini ko‘rish juda yoqimli. Go‘yo ulkan imkoniyatlar paydo bo‘lmoqda. Sanoatda ham, ilm-fanda ham keng qo‘llanmoqda. Bularning barchasini kuzatish juda yoqimli va qiziqarli, chunki yana bir bor rivojlanish davom etmoqda. Bu sohani va fanni rivojlantirish uchun katta mablag‘lar sarflanmoqda.

– Sizningcha, sun’iy intellektning qaysi sohasi keyingi tub o‘zgarishga olib kelib, sanoatni butunlay o‘zgartiradi?

– Umuman qanchadir vaqtdan keyin nima bo‘lishini bashorat qilish juda mushkul. Chunki hamma narsa shunchalik tez rivojlanmoqdaki, kelajakni oldindan aytish nihoyatda qiyin. Ammo menga shunday tuyuladiki, bu soha kamida keyingi besh yil ichida rivojlanishda davom etadi.

Hozirgi kunda ChatGPT, Google yoki META AI kabi xizmatlarga biror savol berganingizda, sizga javob qaytaradigan tizimlar hisoblanadi. Avtonom agentlar esa shunday tizimki, siz ularga savol bermaysiz, balki vazifa topshirasiz. Masalan, siz «mana bu masalani yechib bering» yoki «kompyuterimni tuzating» yoki «iltimos, menga shunday dastur yozib beringki, quyidagi vazifalarni bajara olsin» deb aytishingiz mumkin. Til modellari asosida yaratilgan bu avtonom agentlar biznesda va odamlarning kundalik hayotida juda keng qo‘llanishi kutilmoqda. Kelajakda, menimcha, har bir kishining o‘zi uchun ba’zi ishlarni bajarib beradigan shaxsiy agenti bo‘ladi.

Bir vaqtlar kelib, bu shaxsiy agent – sizning shaxsiy shifokoringiz ham, shaxsiy o‘qituvchingiz ham bo‘ladi. Sizga nima qilish kerakligini, qanday qilish kerakligini ko‘rsatib turadi. Menimcha, bu kelajakda katta o‘zgarish bo‘ladi. Sog‘liqni saqlash sohasida katta yutuq, ta’lim sohasida katta o‘zgarish bo‘ladi. Chunki siz bilan matematik va fizik masalalarni yechadigan, sizga ta’lim beradigan shaxsiy o‘qituvchilar, o‘qituvchi agentlar paydo bo‘ladi.

– Agar bu shaxsiy agent, barcha kundalik ishlarni o‘z zimmasiga olsa, u holda kelajakda ishlarda insonning asosiy qiymati nima bo‘lib qoladi?

– Ba’zida o‘zimning kundalik ishlarimni agentim men uchun bajarishini ko‘rishni istardim. Men esa ko‘proq vaqtimni ijodiy ishlar ustida ishlash va ularni yoritishga bag‘ishlagan bo‘lardim. Oilam va bolalarim bilan ko‘proq vaqt o‘tkazishni istardim. Ammo ba’zida kundalik ishlarni ham bajarishimga to‘g‘ri keladi.

Masalan men bir safar sayohatga chiqqanimda mobil telefonim ishlamay qoldi. Kompaniyaga qo‘ng‘iroq qilib muammoni hal qilish uchun 3 soat vaqtim ketdi. O‘sha paytda o‘yladim, men ham agentga: «Telefon ishlamayapti. Borib, muammoni hal qil. Hal qilganingdan so‘ng menga xabar ber», — deb ayta olmayman ekan? Shunday bo‘lganida shuncha vaqtimni oilam bilan o‘tkazishim mumkin edi.

Menimcha, kelajakda biz yana oddiyroq bo‘lamiz. Bularning barchasi yanada samaraliroq bo‘ladi. Lekin sun’iy intellekt – odamlar bajaradigan ishlarning to‘liq o‘rnini bosa oladi, deb o‘ylamayman.

– Agar insonning kasbini sun’iy intellekt yoki shaxsiy agent egallab olsa, u jamiyatda o‘zini keraksiz his qilmaydimi?

– Juda yaxshi savol. Menimcha, ba’zi sohalar o‘rnini boshqasi egallaydi. Men hozir ko‘rib turgan holat: Pitsburgda Duolingo nomli kompaniya mavjud. Bu kompaniya boshqa tillarni o‘rganishga ixtisoslashgan bo‘lib, odamlarga chet tillarini o‘zlashtirishda yordam beradi va ularning tarjima bilan shug‘ullanadigan ko‘plab xodimlari bor.

Endilikda ilgari tarjimonlar bajargan ishni hozirda sun’iy intellekt tezroq, arzonroq va sifatliroq bajara oldi. Bu ancha samarali. Yoki boshqa servislar va koll-markazlar. Chunki bularning barchasi taraqqiy etmoqda.

Kelajakda shunday muhitda yashaymizki, odamlar doimiy ravishda o‘rganishlari va malakalarini oshirishlari zarur bo‘ladi. Bu doimiy hayotiy jarayonga aylanadi, chunki qaysi sohalarning o‘rnini sun’iy intellekt bosishi va qaysilari insonlar qo‘lida qolishini hozircha bilmaymiz.

SI sizning o‘rningizni egallamaydi, ko‘p hollarda u sizning yordamchingiz sifatida ishlaydi va samaradorligingizni oshiradi. Masalan, kelajakda shifokorlar sun’iy intellektga tayanadigan bo‘ladi. U sizga tashxisda yoki operatsiyada biror narsani e’tibordan chetda qoldirganingizni aytib berishi mumkin. Ammo ma’lum bir vaqtda qarorlar, ayniqsa asosiy qarorlar, ehtimol insonlar tomonidan qabul qilinadi. Sun’iy texnika to‘liq ravishda inson o‘rnini egallay oladigan darajada emas. Menimcha, bu qandaydir vaqtda sodir bo‘lishi mumkin, ammo biz aniq qachonligini bilmaymiz.

– Sizningcha, nima uchun aynan Xitoy va Hindiston sun’iy intellekt sohasida eng yirik mutaxassis yetkazib beruvchi mamlakatlar bo‘lib qoldi? O‘zbekiston bu jarayonga qo‘shilish va undan ortda qolmaslik uchun nimalar qilishi kerak?

– Mening fikrimcha, Xitoy va Hindistonda so‘nggi 20 yil ichida ta’lim darajasi ancha yuqoriladi. Xitoyda Pekin universiteti va Sinhua universiteti kabi nufuzli oliy o‘quv yurtlari mavjud. Ular Xitoyning eng texnik va kuchli universitetlaridan biri hisoblanadi.

AQShdagi Carnegie Mellon esa sun’iy intellekt sohasida dunyodagi eng nufuzli universitetlardan biri sanaladi. Biz bu universitetlarning eng iqtidorli talabalarini kadr sifatida tanlab olamiz.

Hindistonda Texnologiya instituti deb ataladigan bir qator universitetlar mavjud. Bu ularning mahalliy texnika universitetidir. Yana shuni ta’kidlash kerakki, ularda tanlov juda qattiq. Eng zo‘r talabalar aynan shu universitetlarda tahsil oladi va natijada bu talabalar yo Amerika, yoki Yevropa universitetlarida yoxud mahalliy universitetlarda PhD darajasini oladi. Men bilan hamkorlik qilayotgan yoki Google, META kabi yirik texnologik kompaniyalarda ishlayotgan ko‘plab talabalar aynan shu universitetlardan keladi.

O‘zbekistonda ham salohiyat bor. Men o‘zim ham bu yerda ta’lim olganman, shu yerda o‘sganman. Bizning maktab ta’limimiz eng yaxshilaridan biri edi: matematika va fizika sohasida. Agar buni universitetlar darajasida amalga oshirishni boshlasak, natijada juda yaxshi kadrlar tayyorlanadi. Ular yirik xorijiy kompaniyalarda ishlay oladigan bo‘ladi. O‘zbekistonda qulay iqtisodiy muhit va rivojlanish imkoniyatlari mavjud. Agar startaplar davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanib, soliq imtiyozlari taqdim etilsa, bularning barchasi startaplarni rivojlantirish, yangi kompaniyalar tashkil etish va ish o‘rinlari yaratish jarayoniga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.

– Katta til modellarining keyingi besh yildagi taraqqiyotini qanday tasavvur qilasiz? Bu borada asosiy qiyinchiliklar nimalardan iborat?

– Bilamizki, katta til modellari tobora ko‘proq rivojlanib bormoqda. Lekin, katta til modellarining eng katta muammolaridan biri gallyutsinatsiyadir. Ya’ni model sizga aslida bo‘lmagan narsani aytishi mumkin.

Masalan, yirik til modellari paydo bo‘lganidan so‘ng ma’lum vaqt o‘tgach, amerikalik huquqshunoslardan biri undan qandaydir sud ishi haqida so‘ragan. U til modellariga murojaat qilganda, model unga shunday javob bergan: «Ha, taxminan shunga o‘xshash masala 10 yil oldin ko‘rib chiqilgan edi va ushbu masalada sud ma’lum qaror qabul qilgandi».

U sudga kelib, 10 yil oldin shunday masala bo‘lganini va sud shu tarzda qaror chiqarganini aytdi. Masalani o‘rganib chiqishganda, bunday savol umuman bo‘lmagani ma’lum bo‘ldi. Katta til modeli shunchaki gallyutsinatsiya qilgan.

Bu yana muammoli: chunki gallyutsinatsiya qachon sodir bo‘layotganini va qachon yo‘qligini tushunish juda mushkul. Har doim til model sizga haqiqatga to‘g‘ri kelmaydigan narsani aytish ehtimoli mavjud. Ha, haqiqatga yoki faktlarga mos kelmaydi.

Shu sababli hozirda Google va boshqa shunga o‘xshash kompaniyalar sizga javob berishganida javobni qaysi veb-saytlardan olganligini havolalar bilan ko‘rsatadi. Bu esa sizga ma’lumotning to‘g‘ri yoki noto‘g‘riligini tekshirish imkonini beradi.

Hozirgi kunda olimlar bunday gallyutsinatsiyalar qachon sodir bo‘lishi mumkinligini aniqlashga urinmoqda. Ayniqsa sog‘liqni saqlash sohasida xato qilmaydigan agentlar yaratishga harakat qilinmoqda. U yerdagi xatolar kechirib bo‘lmaydigan darajada. Shuning uchun hozirda ularni qo‘llash uncha keng tarqalmagan, ya’ni hech kim 100 foiz ishonmaydi. Ishonuvchi odamlar ham bor. Ammo bilasizki, hozirgi kunda «ishon, lekin tekshir» tamoyili amal qilmoqda.

Shunday ekan, inson omilini bundan butunlay chiqarib tashlay olmasligimiz aniq. Har qanday holatda, hech bo‘lmaganda, yaqin kelajakda inson omili zarur bo‘ladi.

Aziza Xalilova suhbatlashdi.

P.S. Suhbat - Kun.uz saytining rus tilidagi redaksiyasi tomonidan amalga oshirilgan. Intervyu sun’iy intellekt orqali o‘zbek tiliga tarjima qilindi va ovozlashtirildi. Asl video bilan ushbu havola orqali tanishib chiqishingiz mumkin.