Tobutda qaytgan orzular: muhojir yigitning qissasi

Samarqandning Payariq tumani Do‘stlik mahallasi. Bu yerdagi cho‘ponlar hayoti tinch, ammo oxirgi yillarda “tinchlik” so‘zining ma’nosi ham o‘zgarib ketdi. Endigina maktabni bitirgan Ahror ish izlab Rossiyaga yo‘l oldi. Bir necha oydan so‘ng uning qamalgani, keyin urushga jo‘natilgani haqida xabar keldi. Yana bir muddatdan so‘ng yigit qishlog‘iga qaytdi... faqat tobutda.

{Yii::t(}

O'tkazib yuborish 6s

O'tkazib yuborish

Bu faqat bitta oilaning fojiasi emas – Rossiya qamoqxonalaridagi minglab o‘zbek muhojirlari taqdirining yorqin bir misoli.

18 yoshli Ahror hayotda yangi qadam tashlayotgan paytda yo‘ldan adashgan emas, u shunchaki tirikchilik izlab ketgandi. Maktabni bitirib, imtihondan o‘tolmagan yigit “bir yil ishlab, keyin o‘qiyman”, degan niyatda Rossiyaga yo‘l olgan.

Ahrorning onasi Nigora Ergasheva voqeani shunday hikoya qiladi: “O‘g‘lim Rossiyada yaxshi ishlab yurgandi. Bir muddat umuman aloqaga chiqmay qoldi, qattiq xavotir oldik. Ukam ham ishlashga borib, tanishlari orqali aniqladi: o‘g‘lim qamalib qolibdi. Bu xabarni eshitib, dunyom qorong‘i bo‘ldi. Bundan ortiq fojia yo‘q, deb o‘yladim. Keyin bilsam, bu hech narsa emas ekan...

Rossiyaga borib, sudda qatnashdim. Sudda bolamni bir marta quchoqlashga ham ruxsat berishmadi. Ruslarga yalindim, O‘zbekistondan keldim, bolamni bir marta quchoqlay, deb yig‘ladim. Ko‘z o‘ngimda bolamni kaltaklab olib chiqib ketishdi”.

Bola 8 yilga qamaladi. Izolyatorda qiynoqqa solinib, o‘pkasini shamollatib qo‘yadi. Qamoqda davolash o‘rniga, faqat og‘riq qoldiruvchi dori beriladi.

Advokatlar uchun sarflangan mablag‘, sudlar, safarlar... bu oila shundoq ham borini sotib bo‘lgandi.

“Oxirgi qoramolimizni ham sotdik, faqat bolamni sog‘-omon ko‘rishni orzu qilardim. Komaga tushib qolganini eshitib, pul jo‘natib yubordik”, – deydi Nigora opa.

Ahror ikki oy deganda tuzalib chiqadi, biroq yana tez-tez izolyatorga olinadi...

Urush mashinasi to‘xtamadi…

Ota-ona o‘g‘lining qamalishini uyushtirilgan deb hisoblaydi.

Ahrorning otasi Sanjar Hamroyev o‘zi kabi jabrlangan ko‘plab ota-onalar bilan gaplashganini aytmoqda. Uning xulosa qilishicha, o‘zbeklar qamoqda qo‘rqitilyapti.

“Urushga borsang bir yilda chiqasan, bo‘lmasa qamoq muddating ortib boraveradi, shu yerlarda o‘lib ketasan, deb qo‘rqitish odatiy holga aylangan. Bir yil urushda bo‘lasan, ham keraklicha pul ishlab olasan, deb targ‘ib qilinyapti. Ko‘pchilik bosim va qo‘rquv ostida rozi bo‘lib, urushga ketyapti. O‘g‘limga ham shunday bosim qilingan”, – deydi Sanjar aka.

Bu gapni eshitgan ona O‘zbekiston Tashqi ishlar vazirligiga borib, ariza qoldiradi. O‘g‘lining qayerda ekani va O‘zbekistonga qaytarish uchun yordam so‘raydi. Lekin natija bo‘lmaydi.

“Ahror o‘sha kunlarda aeroportdan videoqo‘ng‘iroq qildi. “Ona, meni duo qiling, boshqa choram qolmadi”, dedi. Keyin aloqa uzilib qoldi”, – deydi Nigora opa.

Ko‘p o‘tmay, cho‘ponlar qishlog‘iga temir tobut kirib keladi...

Bir xil “ssenariy” asosida qamalganlar ko‘p

Kun.uz surishtiruvlariga ko‘ra, bu kabi holatlar oxirgi vaqtlarda ko‘paygan. Rossiya qamoqxonalarida psixotrop moddalar bilan qo‘lga olinayotgan o‘zbek muhojirlari soni keskin oshgan. Ular qamalgandan keyin qog‘ozda “ixtiyoriy ravishda”, amalda esa majburan urushga jalb qilinmoqda.

O‘zbekiston Tashqi ishlar vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, Rossiya qamoqxonalaridagi yurtdoshlarimizning 60 foizi aynan giyohvand moddalar bilan bog‘liq jinoyatlar uchun qamalgan. Ammo ko‘plab oilalar bu holatlar uyushtirilayotgan deb ishonadi.

Jomboy tumanidagi Sulton Duvlanovning o‘g‘li ham Rossiyaga borganiga bir oy bo‘lmay qamalgan.

“O‘g‘lim hali yosh bola, yonimda ishlab yurardi. Narkotikni qayerdan bilsin? U bilan telefonda gaplashib turibman, podvalga olib kirib cho‘ntagiga psixotrop modda solib qo‘yishganini aytyapti. Endi urushga targ‘ib qilishayotgan ekan. Ahrorning ota-onasi, bu oilaning taqdiri bilan yaxshi tanishman. Mening o‘g‘lim bilan ham bu holat takrorlanishidan qo‘rqyapman”, – deydi u.

Qamoq va urush orasidagi “tanlov”

Surishtiruvlar shuni ko‘rsatmoqdaki, Rossiya qamoqxonalaridagi muhojirlar oldiga ikki “tanlov” qo‘yilmoqda: birinchi yo‘l – qamoqda qolish va uzoq muddat azob chekish. Ikkinchisi – urushga borish, “bir yil xizmat qilib, ozodlikka chiqish” degan sarob va’dasi.

Qamoqdan urushga ketganlarning ko‘pchiligi orqaga qaytmayapti.

Jamiyat va davlat oldidagi savol

Ahrorning taqdiri – faqat ota-ona fojiasi emas, balki butun jamiyat uchun sinov. O‘g‘lining tobutini kutib olgan ona “mening dardim boshqalarga saboq bo‘lsin” deb aytmoqda. Ammo savol hamon ochiq qolmoqda: chet elda qiynalayotgan, qamalayotgan, urushga majburlanayotgan yurtdoshlarimiz huquqiy-ma’naviy yordam olyaptimi? Mas’ul idoralar bu holatlardan qanchalik xabardor? Bu kabi vaziyatlarning oldini olish uchun tizimli chora ko‘rilyaptimi? Fuqarolarni muhofaza qilish mexanizmlari ishlanyaptimi?

Bu savollarga javob topilmagunicha, Ahror va uning taqdiriga o‘xshash fojialar takrorlanaveradi.

Xulosa

Tirikchilik majburiyatidan chet elga yo‘l olgan o‘zbeklar davlatning muhofazasiga, huquqiy yordamiga muhtoj. Ahrorning taqdiri – shunchaki bir xabar emas, u butun avlod uchun ogohlantirishdir. Agar bugun chora ko‘rilmasa, ertaga yana bir oila tobut kutib oladi.

Isomiddin Po‘latov,
Faxriddin Hotamov.
Kun.uz