“Faqat ovqat emas, nohaqliklarni ham ko‘tarishga majburmiz”: ofitsiantlar hayotida bir kun

Girgittonlik – ko‘plab yoshlar uchun vaqtinchalik daromad manbai. Bu ish tashqi tomondan oson ko‘rinadi, biroq ofitsiantlar hayotining parda ortidagi og‘riqli jihatlari ko‘pchilikka noma’lum. Taomlarni tez va sifatli yetkazish, kun bo‘yi tik oyoqda ishlash ularning kundalik mas’uliyati hisoblanadi. Ammo girgittonlar kezi kelganda sabrsiz mijozlarning qo‘polligini ko‘tarish, buyurtmalar ko‘payganda tushlik qilmay och qolish, mijozlar hisobni to‘lamay qochganda xarajatni qoplashga ham majbur. Ushbu ko‘rsatuvda “Qaldirg‘och” milliy taomlari restoranida faoliyat yuritayotgan yoshlar misolida ofitsiantlik kasbining haqiqatlari, sohadagi qiyinchiliklar va xo‘randalarning taomlanish madaniyati hikoya qilinadi.

{Yii::t(}

O'tkazib yuborish 6s

O'tkazib yuborish

O‘zbekistonda girgittonlik vaqtinchalik ish bo‘lib, 17-35 yosh atrofidagi yoshlar va talabalar orasida keng tarqalgan. Aksar universitet talabalari darsdan tashqari paytda kafe va restoranlarda ishlaydi, shu tariqa o‘qish bilan birga o‘z xarajatlarini qoplashga harakat qiladi.

Ko‘rsatuv qahramonlaridan biri – 20 yoshli Rimma Keller ham poytaxtdagi xususiy universitetlardan birida moliya yo‘nalishida tahsil oladi. Maktabda katta sinfga o‘tgan vaqtidan restoran sohasiga doir turli kasblarda ishlab ko‘rgan. Ota-onasi uning bolalik paytidayoq ajrashib ketgan va boshqa-boshqa oila qurgan. O‘smir qiz esa buvisining qaramog‘ida qolgan. Buvisi olamdan o‘tganidan so‘ng qiz xolasining uyida yashay boshlagan. Shundan keyin, oilaga “og‘irligim tushmasin” degan maqsadda turli ishlarni bajarib, daromad topgan.

“Aslida 16 yoshlilarni ishga olishmaydi. Qo‘shnilarimiz, tanish xolalar bilan birga borib ish o‘rganardim. Kafe va restoran boshliqlariga vaziyatim og‘irligini, ishlamasam bo‘lmasligini tushuntirib, opalarim ish topishimga yordam berishardi. 2 yildan buyon mustaqil pul topaman. “Qaldirg‘och” milliy taomlarida faoliyat yuritayotganimga esa 7 oy bo‘ldi”, – deydi Rimma Keller.

Ayni paytda abituriyent sifatida oliy ta’lim muassasiga o‘qishga kirish uchun tayyorgarlik ko‘rayotgan va bir vaqtning o‘zida girgittonlik faoliyatini olib borayotgan Elomon Saydullayev 18 yoshda. Uning ofitsiant sifatida ish boshlaganiga 2 yil bo‘lgan. Hozirda tungi smenada girgittonlik qiladi.

“Asosan kechqurun ishlayman, kunduzi darslarga borib, testga tayyorlanaman. Ba’zan uyga ertalab charchab qaytaman, kitob o‘qib, mashq qilishga energiya tugab qoladi. Ayrim paytlarda stress va charchoqdan miyamga dars umuman kirmaydi. Shu sabab, bu yil ham talabalikka erisha olmadim. Ishga endi chiqqan vaqtlarimda, ya’ni 2 yil avval otam katta yuk mashinasi haydovchisi, onam esa maktabda farrosh bo‘lib ishlardi. Oiladagi moddiy ahvol og‘ir bo‘lgani sababli kattalarga yordamlashish uchun pul olib keladigan mehnat bilan shug‘ullanishga majbur bo‘lganman. Vaziyatim yaxshilanganda, bor diqqatimni o‘qishga qaratib, testlarga kuchliroq tayyorlanar edim”, – deydi Elomon Saydullayev.

Restorandagi yoshi eng katta girgittonlaridan biri Naima To‘rayeva (ism-familiya shaxsning iltimosiga binoan o‘zgartirildi) 2 nafar farzandning onasi. U qishloqdagi yumushlar sog‘ligiga to‘g‘ri kelmagani uchun poytaxtga kelgan.

“Jigarimni operatsiya qildirganim sababli o‘zimiz yashaydigan hududdagi pul to‘lanadigan ishlarni bajarish sog‘ligimga to‘g‘ri kelmadi. Shu tufayli Surxondaryodan Toshkentga keldim. Operatsiya xarajatlarimni qoplashga akalarim yordam berdi. Biroq davolanish va sog‘ligimni qayta tiklashga ham qo‘shimcha mablag‘ kerak edi. Pul topish uchun “Qaldirg‘och” restoraniga ishga kirdim. Ungacha hech qanday faoliyat bilan shug‘ullanmaganman. Uy bekasi bo‘lganman. Avvaliga uyimdan uzoqda yashash, notanish shaharda turli xarakterdagi odamlarga xizmat ko‘rsatish oson bo‘lmadi. Ba’zida mijozlarning gaplariga chidash, og‘ir laganlarni ko‘tarish, kun bo‘yi tik oyoqda turishga to‘g‘ri keldi. Lekin boshqa ilojim yo‘q edi — farzandlarimning ehtiyoji, uyimdagi xarajatlar, dori-darmonimning pulini to‘lash uchun mehnat qilishga majbur edim”, ­ – deydi Naima To‘rayeva.

Ayrim ayollar oilaviy sharoit sababli yoki qo‘shimcha daromad izlab bu sohaga kirib keladi. Ular ko‘proq fast-fud tarmoqlari yoki oilaviy kafelarda ishlaydi. Bunday joylarda ish uncha murakkab emasdek ko‘rinsa-da, aslida mas’uliyati katta: ovqatni tez va toza holda eltib berish, mijozning kayfiyatiga e’tibor qaratish, xizmat jarayonida muloyimlikni saqlash talab etiladi.

“Ba’zi mijozlarning noo‘rin gaplari yoki haddan tashqari e’tibori meni noqulay ahvolga soladi. Ish vaqtida samimiy va muloyim bo‘lishimiz kerak. Odatda, barcha xo‘randalarga tabassum bilan xizmat ko‘rsatamiz. Buni ayrim odamlar noto‘g‘ri tushunib, yengiltaklikka yo‘yadi: “raqamingizni bering”, “ishdan keyin nima qilasiz?” degan gaplarni gapirib, bizni xijolat qiladi. Ba’zan ish bizga bog‘liq bo‘lmagan holda cho‘ziladi, uyga qaytishga kechikamiz. Shunday paytlarda poylab turib, yo‘lda ham gap otib ketadiganlar topiladi. Qiz bola girgittonlar uchun shaxsiy chegarani himoya qilish oson emas. Ishimiz halol, og‘ir mehnat qilib pul topyapmiz, odamlarning bizga bunday ko‘z bilan qarashlarini istamas edik”, – deydi Rimma Keller.

“Qaldirg‘och” milliy taomlari bosh menejeri, 15 yillik tajribaga ega girgitton Firdavs Rashidovning aytishicha, mahalliy doirada odamlarda xo‘randalik madaniyatini shakllantirish kerak. U mijozlar orasida taom kutishda sabrsizlik, ofitsiantlarni mensimay, qo‘pol gapirish hamda hisobni to‘lamay ketish kabi holatlar uchrashini ta’kidlaydi.

“Restoranimizda ko‘p taomlar, masalan, salatlar har bir buyurtmadan keyin o‘sha vaqtning o‘zidayoq yangi (svejiy) tayyorlanadi, birinchi va ikkinchi ovqatlar esa yarim tayyor holatda bo‘ladi. Faqatgina karam sho‘rva (borsh)ni yanada yaxshiroq ta’m kirishi uchun bir kun avval pishirib qo‘yamiz. Qolgan hamma taomlar xo‘randalardan buyurtmani qabul qilgandan keyingina yangi tayyorlab beriladi. Bu esa ovqatlarning tez yoki uzoq pishishi, oson yo murakkab tayyorlanishiga qarab turlicha vaqtni oladi.

Salatlarga o‘rtacha 8-15 daqiqa, birinchi ovqatlarga 15-20 daqiqa, ikkinchi taomlarga esa 25-30 daqiqaga yaqin vaqt sarflanishi mumkin. Menyuda har bir taomning tayyor bo‘lish vaqti qancha minutni tashkil etishini ham yozib qo‘yganmiz. Biroq xo‘randalar bunga e’tibor qilmay, sabrsizlik ko‘rsatib, ba’zan baqirib ketadi. Aynan shu masala ortidan janjalli holatlar yuzaga kelib turadi. Eski taomni olib chiqib bera olmaysiz, hech kim bir kun avval pishirilgan ovqatni yegisi kelmaydi. Yangi tayyorlanadigan taomni kutishga esa odamlarning gohida sabri chidamaydi”, – deydi Firdavs Rashidov.

Uning so‘zlariga ko‘ra, xo‘randalar orasida taomlarni iste’mol qilib, porsiya tugay deganda ovqat yoqmaganini aytib, boshqa ovqat so‘raydiganlar va hatto dasturxon pulini to‘lamay ketadiganlari ham topiladi.

“Odam yegan narsasi uchun to‘lovni amalga oshirishni unutishini hech xayolimga sig‘dira olmayman. Ayrimlar o‘zini parishonxotir ko‘rsatib, taomlanib bo‘lganidan so‘ng atrofga qarab indamay chiqib ketadi. Ba’zilarni kameradan kuzatib ushlab qolamiz. Sababini so‘rasak, “yodimdan ko‘tarilibdi”, “shoshib, esdan chiqaribman” degan vajlarni ko‘rsatadi. Ovqat puli to‘lanmay qolgan hollarda jarima girgittonga yuklanadi. O‘zi ularning ishi og‘ir bo‘lsa, bir noinsof xo‘randani deb 2-3 kunlik mehnati ayrim hollarda kuyib ketadi”, – deydi restoran menejeri.

Restoranda ishlashning ham o‘ziga xos qiyinchiliklari mavjud, ularning aksariyati ko‘rinmas, ammo og‘riqli. Xodimlar kun bo‘yi tik oyoqda yurib, ovqat tashiydi, o‘zi tushlik qilishga ulgurmasa-da xo‘randalarni uzoq vaqt och qoldirmaslik uchun harakat qiladi, har bir mijozning injiqliklarini ko‘tarib, talabini qondirishga urinadi, lekin ba’zan buning qiymati e’tiborsiz qoladi.

“Fikrimcha, girgittonlik O‘zbekistonda eng qadrlanmaydigan kasblardan biri. Ishimiz odamlarga oson ko‘rinadi: ovqatni olib kelish, idish-tovoqni yig‘ish. Lekin aslida bu kasb katta sabr, chaqqonlik, xotira va har bir shaxs bilan individual yondashib muomala qilishni talab etadi. Mijozning kayfiyatini buzmaslik, xafa qilmaslik, hatto charchoqni bildirmasdan kulib turish ham kerak. O‘zimizni ba’zan bir stoldan ikkinchisiga yugurayotgan poygachi, ba’zan og‘ir patnos ko‘tarib mashq qilayotgan sportchi, gohida esa “bu ovqat yoqmadi” degan mijoz bilan murosa qilayotgan diplomatga o‘xshataman. Restoranga kelgan odamlar ayrim paytlarda bizni mensimay, qo‘pol gapiradi. Ayrim vaziyatlarda jirkanib muomala qiladi. Menimcha, bunday qarashni o‘zgartirishimiz kerak. Biz ham boshqalar singari halol mehnat qilib, yashash uchun kurashayotgan oddiy odamlarmiz”, – deydi Elomon Saydullayev.

Intervyuni to‘liq holda Kun,uz’ning YouTube’dagi sahifasida tomosha qilishingiz mumkin.

Muallif Diyoraxon Nabijonova
postanovka ishtirokchilari Ibrohim Samadov, Fazliddin Rahmonaliyev
operatorlar Ziyaddin Mammatjonov, Abdulloh Hasanov, Bobur Anvarov
montaj ustasi Abdulloh Hasanov