O‘zbekiston hukumatining «maxfiy qarori» Qozog‘iston sementiga keskin zarba bo‘ldi – QazCem rahbari

Qozog‘iston Tsement va beton ishlab chiqaruvchilari assotsiatsiyasi (QazCem) rahbari Yerbol Aqimbayev Forbes Kazakhstan’ga bergan intervyusida O‘zbekiston hukumati tomonidan qabul qilingan «maxfiy hujjat» haqida gapirdi. Aqimbayevga ko‘ra, mazkur «yashirin» qaror Qozog‘istondan eksport hajmining keskin kamayishiga sabab bo‘lyapti.

«O‘zbekistonda Qozog‘istondan keltirilayotgan sementni 300 dollar narxda deklaratsiya qilishni va aynan shu summa asosida soliq to‘lashni majburiy qilib qo‘yishgan. Aslida esa biz sementni 30 dollar narxda olib kiramiz. Demak, soliqlar ham shunga yarasha past bo‘lishi kerak», dedi QazCem rahbari.

Jurnalistning «Bu qonuniymi?» degan savoliga Aqimbayev holat juda nozik ekanligiga urg‘u berib, boshqa davlatning huquqiy hujjatlari qonuniy yoki yo‘qligini baholay olmasligini aytdi.

«Agar hujjat joriy etilgan bo‘lsa, demak, bojxona xodimlari uni bajarishga majbur. Ammo unda o‘zaro savdo hajmini oshirish haqidagi bayonotlar qayerda qoladi? Endi qarang: ular bu buyruqni kiritgach, so‘nggi yetti yil ichida birinchi marta bizning O‘zbekistonga eksportimiz nolga tenglashdi. Avgust oyida biz O‘zbekistonga bir tonna ham sement eksport qilmadik. Chunki ular majbur qilayotgan narxda sementni hech kim sotib olmaydi. Agar O‘zbekiston shunday yo‘l tutayotgan bo‘lsa, demak, Qozog‘iston ham javob choralarini ko‘rishga haqli», dedi QazCem rahbari.

Aqimbayevning iddao qilishicha, bu qaror yashirin tarzda qabul qilingan va uni ochiq manbalarda topishning imkoni yo‘q.

«Afsuski, bizda hozircha ishonchli dalil yo‘q. O‘zbekiston Vazirlar Mahkamasining o‘sha qarori ochiq manbalarda topilmayapti. Faqatgina O‘zbekiston bojxonasidagi xodimning telefon ekranidan olingan suratgina bor. Bu go‘yoki «yetti muhr bilan yopilgan sir»ga aylangan. Nega? Chunki agar bu buyruq ochiq e’lon qilinsa, darhol katta shov-shuv ko‘tariladi», dedi u.

Ma’lumot uchun, O‘zbekistonga sement import qilish uchun 30 foizlik boj joriy qilingan.

Qozog‘iston sement bozoridagi vaziyat

Yerbol Aqimbayev Qozog‘iston ichki bozori to‘yingani fonida sement zavodlari yopila boshlagani haqida ham gapirdi.

«Bizda ortiqcha ishlab chiqarish inqirozi yuzaga kelgan. Ishlab chiqarish quvvatlarimiz hozirda mamlakat ehtiyojidan deyarli 1,5 baravar ko‘p, yaqinda esa bu ko‘rsatkich ikki baravarga chiqadi. Chunki bizda hozir yana uchta yangi zavod qurilyapti: ikkitasi Aqtobe viloyatida, bittasi esa G‘arbiy Qozog‘iston viloyatida. Takror aytaman, shundoq ham bizda yetarli darajada sement bor», dedi u.

QazCem rahbarining ta’kidlashicha, mavjud sement zavodlari talab oshgan taqdirda ham ichki ehtiyojni qoplay oladi.

«Hozirgi sement zavodlarining texnik salohiyati yiliga 18,5 million tonna. Agar qurilayotgan yangi zavodlarni ham inobatga olsak, bu raqam 22 million tonnaga yetadi. Ayni paytda ishlayotgan zavodlarning o‘zi yiliga 17 million tonna sement ishlab chiqarish imkoniga ega. So‘nggi 4–5 yil davomida Qozog‘istonda sementga bo‘lgan talabi atigi 11,5–12 million tonna atrofida bo‘lgan. Ya’ni hozirning o‘zida bizda 6 million tonna ortiqcha quvvat bor. Bu yil esa sementga bo‘lgan talab yiliga 15–20 foizga yoki qariyb 2 million tonnaga oshdi. Demak, yaqin yillarda umumiy talab 13–14 million tonna atrofida bo‘ladi. Shu jihatdan ishlab chiqarish quvvatlarimiz baribir talabdan ancha yuqori. Bundan tashqari, bizda import qiluvchilar juda agressiv siyosat yurityapti.

Bundan tashqari, bizda xorijiy o‘yinchilar bilan teng bo‘lmagan sharoit mavjud. 2015 yildan beri sement majburiy ravishda tovar birjalari orqali sotilishi lozim bo‘lgan mahsulotlar ro‘yxatiga kiritilgan. Bu, albatta, yaxshi. Ammo oradan o‘n yil o‘tdi, bir gramm import sement hanuzgacha birja orqali sotilgani yo‘q. Holbuki, bizda tovar birjalarini tartibga soluvchi Savdo qo‘mitasining rasmiy javobi bor — import sement majburiy tarzda birja orqali sotilishi kerak», dedi Yerbol Aqimbayev.