Davlatlar rahbarlari xavfsizligini ta'minlash nihoyatda muhim masala hisoblanadi. Shuncha ehtiyotkorliklarga qaramay tarixda bir necha prezidentlar suiqasd qurboniga aylanishgan. Davlatning birinchi raqamli insonlari xavfsizligini saqlovchi soha vakillarining hayoti, faoliyati qattiq sir tutiladi. Shu paytgacha tarqatilgan xabarlar ham, bu maqoladagi ma'lumotlar ham rasman tasdiqlanmagan, lekin turli sabablarga ko‘ra ommaga oshkor bo‘lgan ma'lumotlardir. Dunyoning eng mashhur insonlari, davlat rahbarlari, prezidentlarning qo‘riqlash xizmatlari har bir davlatda o‘ziga xos. Quyida mavjud ma'lumotlar asosida eng qiziqarlilariga e'tibor qaratiladi.
KXDR «porloq quyoshi»
«Millat rahnamosi», «Daholarning dahosi»ni qo‘riqlash uchun 15 mingdan ortiq askar xizmat qiladi va ularning har biri tom ma'noda «Yo‘lchi yulduz» uchun jonidan kechishga tayyor. Umuman, bu davlatdagi har bir askar «Davlat va millatning buyuk dohiysi»ni himoya qilishni yuksak sharaf deb biladi.
Ayniqsa Kim Chen In o‘z «Mersedes»ida harakatlanayotgan chog‘da kamida 12 nafar baquvvat va sipo yigitlarning mashina yonida yugurib ketishlari juda ajoyib manzara hosil qiladi.
Xitoy. Si Tszinpin
Xitoy kommunistik partiyasi rahbari xavfsizligini ta'minlash uchun bevosita yoki bilvosita 80 ming kishi jalb qilingani haqida ma'lumotlar bor. Shuningdek, ularning har biri kamida 3 xil o‘qotar qurol, ikki xil sovuq qurol olib yurishi, shuningdek tarkibi sir tutiluvchi, insonga qattiq ta'sir qiluvchi kukunlarni saqlashlari ma'lum qilingan.
Xitoy rahbarini o‘ta intizomli va jiddiy tansoqchilar qo‘riqlashadi.
Rim papasi
Vatikan va katoliklar rahbari dunyoning eng nufuzli shaxslaridan biri hisoblanadi. 500 yildirki uning xavfsizligini Shveytsariya gvardiyasi vakillari ta'minlashadi. Bu soqchilar safiga kiruvchilarga qator talablar qo‘yilgan: katolik, bo‘yi 174 santimetrdan past emas, yoshi 19-30 yosh oralig‘ida va uylanmagan bo‘lishi asosiy shartlardir. 3 yil davomida sidqidildan xizmat qilgandan so‘nggina uylanishga ruxsat beriladi. 1981 yilda papa Ioann Pavel II Vatikan maydonida o‘qqa tutilib, to‘rt joyidan o‘q yeb, ko‘p qon yo‘qotib, arang tirik qolganidan so‘ng xavfsizlik choralari kuchaytirilgan. O‘rta asrlar askarlari kiyimidagi, qo‘llariga nayzalar tutib olgan bu askarlar ko‘proq tomosha uchun yurgandek ko‘rinsada, aslida ichdan qurollangan va yaxshi tayyorgarlikdan o‘tgan tansoqchilardir. Ularning soni 135 nafar bo‘lib, nomlari ulug‘ bo‘lsada, maoshlari unchalik ko‘p emas – 1300 yevro atrofida.
Buyuk Britaniya qirolichasi va bosh vaziri
Bu davlatning bosh vaziri xavfsizligini London politsiyasiga bo‘ysunuvchi maxsus operatsiyalar boshqarmasining «Himoya jamoasi» deb nomlangan tuzilmasi ta'minlaydi. Garchi dunyo bo‘yicha eng kuchli tansoqchilar hisoblanishsada, ular faoliyatida ham nuqsonlar kuzatilgan. 2014 yilda oddiygina yigitcha ko‘chada Devid Kemeron yoniga yugurib borgan va uni itarib yuborgan. Tansoqchilar bunga javoban yigitchaning qo‘lini qayirish bilan ovora bo‘lishgan, ammo bosh vazirni yolg‘iz qoldirayotganlarini mutlaqo unutishgan. Oddiy qoidalarga ko‘ra, bunday paytda hujum qilayotganni zararsizlantirish bilan birga himoya obektini darhol o‘rab olib, mashinada xavfsiz joyga olib ketish kerak.
Qirolicha masalasi butunlay boshqacha. Ko‘pchilik Londonning qadimiy saroylaridagi qizil mundirli, boshlariga ayiq junidan papaq kiyib olgan askarlar sayyohlarga tomosha bo‘lish uchun yurishadi deb o‘ylaydi. Garchi o‘zlarining xatti-harakatlari bilan shu mamlakat ramzlaridan biriga aylanishgan bo‘lishsada, bu askarlar jangovar tansoqchilar hamdir. Ular tartibga juda qattiq rioya qilishadi va qirolicha uchun jonini berishga tayyorlar.
Germaniya kansleri
Juda g‘alati tuyilsada, bu davlat rahbarini jinoyat qidiruv politsiyasi vakillari qo‘riqlashadi. Ular yuqori darajada tayyorgarlikdan o‘tish bilan birga tez tibbiy yordam ko‘rsata olish layoqatiga ega mutaxassis ham bo‘lishlari shart. Bu talab o‘z natijasini bergan – Angela Merkel 2014 yilning dekabrida chang‘i uchayotgan paytida yiqilib, tizzasini jarohatlagan paytda aynan tansoqchilar malakali yordam ko‘rsatishgan.
AQSh prezidentlari. Barak Obama va Donald Tramp
AQSh prezidenti xavfsizligini taminlovchi tuzilma maxsus federal agentlik bo‘lib, yana bir qiziqarli vazifa – qalbaki pullarga qarshi kurash bilan ham shug‘ullanadi. Ko‘pchilik davlatlardan farqli ravishda ular o‘z faoliyatlari va tarkibiy tuzilmasi haqida maxsus saytlarida xabarlar berib boradi. O‘sha ma'lumotlarga ko‘ra, 3200 nafar maxsus agent, «Oq uy» va boshqa muhim obektlarning 1300 nafar qo‘riqchisi, 2000 nafar turli-tuman texnik va yordamchi xodimlardan iborat bu tuzilma tarkibida jami 6500 xodim borligi ma'lum.
Prezident eshiklari qalinligi kamida 20 santimetrli, boshdan oyoq zirhlangan «Kadillak»da harakatlanadi va ma'lumotlarga qaraganda bunday avtomobillar soni o‘ndan ortiq. Bu avtomobilda AQSh rahbari tashqi dunyodan butunlay uziladi va faqat maxsus tizim orqali aloqaga chiqishi mumkin.
Barak Obama prezidentlikka kirishishdan 18 oy avval o‘zi va oilasi xavfsizligi masalasini o‘rgana boshlagan. Buning o‘ziga yarasha sabablari bor edi albatta. Obama AQShning dastlabki qora tanli prezidenti bo‘lgani tufayli yashirin irqchilarga nishon bo‘lish xavfi juda yuqori bo‘lgan. Ammo shunga qaramay Obama soqchilari bir marta yengiltabiat ayollarni o‘z xonalariga olib kelishgani, keyinchalik bu xabarlar ommaga oshkor bo‘lganida bir qovun tushirishgan bo‘lsa, oddiy bir odamning eshik tagidagi soqchi ayolni shunchaki chetga surib, pichoq bilan «Oq uy»ga kirib borgani ortidan ikkinchi marta sharmanda bo‘lishgan. Anjumanlar zaligacha yetib borgan pichoqli shaxsni xizmatni tugatib, uyiga qaytayotgan qo‘riqchigina payqagan va zararsizlantirgan.
Obamaning o‘rnini egallagan Tramp o‘z xavfsizligini ham qayta ko‘rib chiqdi. Prezidentlikka qadar ham o‘z xavfsizligi uchun sobiq harbiylarni, nufuzli «Dengiz mushukchalari» sohasi vakillarini jalb qilgan bo‘lsa, AQSh rahbarligiga kirishganidan keyin ham o‘zi ishongan tansoqchilarni atrofiga to‘pladi.
Uning asosiy tansoqchisi o‘tgan asrning 90-yillaridan buyon o‘z kasbiga va rahbariga sodiq qolayotgan sobiq harbiy dengizchi hamda Nyu-York politsiyasining iste'fodagi xodimi Kit Shillerdir. U uzoq yillik tajribasiga ko‘ra nafaqat prezident, balki uning oilasida ham hurmat qozongan va eng muhimi kasbining ustasi hisoblanadi. U Tramp prezident bo‘lmagan paytlari ham bir necha bor o‘z sohibini bevosita himoya qilgan. Tramp prezidentlikka kirishganidan keyin esa uning muhojirlarga qarshi siyosatidan va umuman boshqa islohotlaridan norozilardan ehtiyot choralarini ko‘rishga majbur bo‘lgan.
Rossiya prezidenti. Vladimir Putin
Rossiya prezidenti xavfsizligini ta'minlovchi – Federal Qo‘riqlash Xizmati nihoyatda qudratli va o‘ta sirli tuzilma. Uning ulkan imkoniyatlari va vakolatlari haqida faqat taxmin qilish mumkin. Boris Yeltsin tansoqchilari rahbari Aleksandr Korjakovning so‘zlariga ko‘ra, bugungi kunda bu tizimda 50 ming nafardan ortiq xodim faoliyat yuritadi va ularning soni Putin prezidentlikka kelgunga qadar bo‘lgan davrga nisbatan 4 karra ko‘paygan. Bu xodimlarga ordersiz qo‘ng‘iroqlarni va yozishmalarni kuzatish, kimnidir hibsga olish, mashinalarni musodara qilish kabi vakolatlar berilgan. Ular Moskvaning eng muhim organlar joylashgan 12 ko‘chasini to‘la-to‘kis nazorat qilishadi va bu ko‘chalarda yashovchilarning har biri haqida ma'lumotga egalar.
Ammo federal qo‘riqlash xizmatining eng muhim vazifasi prezident xavfsizligini ta'minlashdan iborat. Ularning faoliyati shu qadar sir tutiladiki, bu turli-tuman afsonalar yaralishiga ham sabab bo‘lgan. Bulardan eng mashhurlari Putinning qiyofadoshlari borligi bilan bog‘liq. Ularga ishoniladigan bo‘lsa, Chechenistonga qiruvchi samolyotni boshqargan holda yo‘l olgan, yoki Baykal tubiga batiskafda sho‘ng‘igan Vladimir Putin emas, uning qiyofadoshidir.
Putinning qo‘riqchilari yuqori lavozimlarni ham egallashgan. Shulardan biri, sobiq tansoqchi, hozir Tula gubernatori Aleksey Dyumin «prezident xavfsizligini ta'minlashda qator xavflarni bartaraf etishga to‘g‘ri kelgan. Balki vaqti kelib ularni oshkor qilarmiz, ammo ularning barchasi hozircha sir tutiladi», degan.
2012 yilda, Putin uchinchi bor prezidentlikka kirishishi oldidan Kreml maxsus kuchlari chechen ayrimachilari tomonidan prezidentga qarshi uyushtirilgan suiqasd bartaraf etilgani haqida sensatsion xabar tarqatgandi. Ammo bu voqeaning tafsilotlari oshkor qilinmadi. Umuman 2001 yildan buyon Putinga qarshi kamida to‘rtta suiqasd uyushtirilgani haqida ma'lumotlar bor.
Ma'lumot uchun: ba'zan turli davlat rahbarlari tansoqchilarining kutilmagan vaziyatlarda to‘qnashib ketish hollari kuzatiladi. Shunday holatlarning eng mashhuri JAR va Rossiya prezidentlari soqchilari o‘rtasida 2013 yilning 27 martida, BRIKS sammitida kuzatilgan. O‘shanda mahalliy qo‘riqchilar Putin tansoqchilarini prezident ortidan anjumanlar saroyiga kirishlariga yo‘l qo‘yishmagan va surib chiqarib tashlashgan edi.
Abror Zohidov tayyorladi
