Tanzaniyada saylovdan keyingi tartibsizliklar: yuzlab odamlar halok bo‘lgani aytilmoqda

Tanzaniyada chorshanba kuni bo‘lib o‘tgan umumiy saylovlardan keyingi uch kunlik norozilik namoyishlarida yuzlab odamlar halok bo‘ldi, deya ma’lum qildi mamlakatning asosiy muxolifat partiyasi.

Muxolifatdagi «Chadema» partiyasi vakilining AFP agentligiga ma’lum qilishicha, xavfsizlik kuchlari bilan to‘qnashuvlarda «taxminan 700 kishi» halok bo‘lgan; Tanzaniyadagi diplomatik manbaning BBC’ga aytishicha, kamida 500 kishi halok bo‘lgani haqida ishonchli dalillar mavjud.

Qurbonlar soni bo‘yicha hisob-kitoblar turlicha, butun mamlakat bo‘ylab internet o‘chirilishi esa ma’lumotlarni tekshirishni qiyinlashtiradi.

Hukumat zo‘ravonlik ko‘lamini kamaytirishga harakat qilmoqda – hokimiyat tartibsizliklarni bostirish uchun komendantlik soatini uzaytirdi.

Namoyishlar asosan adolatsiz saylovlarga qarshi shahar ko‘chalariga chiqqan yoshlar ishtirokida bo‘lib o‘tmoqda.

Namoyishchilar hukumatni muxolifat yetakchilarini ta’qib qilish orqali demokratiyaga putur yetkazishda ayblamoqda – biri qamoqda, ikkinchisi texnik sabablarga ko‘ra saylovdan chetlatilgan – bu esa amaldagi prezident Samiya Suluhu Hasanning g‘alaba qozonish imkoniyatini oshirdi.

Shanba kuni ertalab mamlakat saylov komissiyasi Samiya saylovda 98 foiz ovoz bilan g‘alaba qozonganini e’lon qildi. Rasmiylarga ko‘ra, ovoz berishda jami 32 million fuqaro ishtirok etgan.

Bir kun avval Tanzaniyadagi norozilik namoyishlari mamlakatning iqtisodiy poytaxti, Dor-us-Salom port shahrida namoyishchilar harbiylarning talablariga e’tibor bermasdan norozilik aksiyasini davom ettirdi.

Tashqi ishlar vaziri Mahmud Kombo Tabit zo‘ravonlik «bir nechta alohida hodisalar» ko‘rinishida sodir bo‘lganini aytdi va «xavfsizlik kuchlari vaziyatni hal qilish uchun juda tez va qat’iy harakat qilgani»ni ta’kidladi.

«Biz, shuningdek, vandalizm haqida xabarlar olishda davom etmoqdamiz», dedi vazir BBC Focus on Africa efirida va internet o‘chirilishi odamlar hayotini saqlab qolish uchun zarur bo‘lganini qo‘shimcha qildi.

Jurnalistlar va inson huquqlari tashkilotlari halok bo‘lganlar haqidagi xabarlarni tekshirishda qiynalmoqda, shifoxonalar esa qurbonlar haqida ma’lumot berishdan bosh tortmoqda.

BBC’ning Dor-us-Salomdagi shifoxonalardan biridagi manbasi ma’lum qilishicha, shifoxona payshanba kunidan beri jabrlanganlar bilan to‘lib-toshgan, shahardagi aksariyat davlat shifoxonalari va o‘likxonalar ham xuddi shunday ahvolda.

«Chadema» partiyasi rahbarlaridan biri o‘z hayoti uchun xavotirda ekani, chunki «qirg‘in tunda, hech kim ko‘ra olmaydigan vaqtda sodir bo‘layotgani»ni aytdi.

«[Xavfsizlik kuchlari] barcha yetakchilarimizni qidirmoqda, ba’zilari mamlakatni tark etishga majbur bo‘ldi. Bu odamlar hech qanday jazo bo‘lmasligini bilgan holda o‘ldirmoqda», – dedi partiyaning tashqi ishlar va diasporalar bo‘yicha direktori Jon Kitoka BBC Newshour dasturida.

«Saylovoldi davrida muxolifatchilar, jurnalistlar va fuqarolik jamiyati vakillarini ta’qib qilish, o‘g‘irlash va qo‘rqitish holatlari kuzatilganidan xavotirdamiz», - deya qo‘shimcha qildi u.

Birlashgan Millatlar Tashkiloti Tanzaniya xavfsizlik kuchlarini noo‘rin kuch ishlatishdan tiyilishga chaqirdi, Buyuk Britaniya, Kanada va Norvegiya tashqi ishlar vazirlari esa qo‘shma bayonot bilan chiqib, rasmiylarni «iloji boricha vazmin harakat qilish»ga va so‘z erkinligini hurmat qilishga chorlagan.

O‘z hukumati va rahbarini saylaydigan Zanzibar avtonom arxipelagida ham hukmron «Chama Cha Mapinduzi» partiyasining amaldagi rahbari Husayn Mvini g‘alaba qozondi. U deyarli 80 foiz ovoz to‘plagan.

Zanzibar muxolifati ommaviy soxtalashtirishlar haqida bayonot berdi, deb xabar bermoqda AP agentligi.

Xabar qilishlaricha, oroldagi sayyohlar qit’adagi norozilik namoyishlari va internet uzilishi ortidan reyslar kechikayotgani sababli aeroportda qolib ketgan.

Samiya Suluhu Hasan 2021 yilda sobiq prezident Jon Magufuli vafotidan keyin hokimiyat tepasiga kelgan va Tanzaniyani boshqargan birinchi ayolga aylangandi.

Avvaliga Samiya siyosiy qatag‘onlarni yumshatgani uchun e’tirof etilgandi, ammo keyinchalik siyosiy makon torayib, uning hukumati hibsga olish va o‘g‘irlash orqali raqiblarni ta’qib qilishda ayblana boshlandi.

Bu yilgi saylovlarda ishtirok etishi rejalashtirilgan asosiy muxolifatchi nomzodlardan biri Tundu Lissa davlatga xiyonatda ayblanib hibsda saqlanmoqda, ikkinchisi Luxag Mpinaning nomzodi o‘tkazilmadi.