Strategik metallar zanjiri: 2030 yilda nazorat kimning qo‘lida bo‘ladi?

Benchmark Mineral Intelligence va Xalqaro energetika agentligi (IEA) ma’lumotlari asosida Visual Capitalist mutaxassislari tayyorlagan yangi infografika 2030 yilga borib qayta ishlash quvvatlarining ulushlari qanday taqsimlanishini prognoz qiladi.

Bir muhim istisnodan tashqari, ma’lumotlar kelajakda asosiy elementlarni qayta ishlash deyarli bitta davlat — Xitoy qo‘lida jamlanishini ko‘rsatadi.

2030 yilga borib Xitoy litiy, nodir yer elementlari, kobalt va grafitni qayta ishlashda dominant o‘rin tutib, jahondagi muhim elementlarni qayta ishlash quvvatlarining qariyb 60 foizini nazorat qiladi. Bunday yuqori konsentratsiya ishlab chiqarish zanjirlarida samaradorlikka erishish va xarajatlarni pasaytirish imkonini beradi, biroq bir vaqtning o‘zida xomashyoning yakuniy iste’molchilari bo‘lgan davlatlar uchun geosiyosiy xatarlarni ham kuchaytiradi.

Shuningdek, bunday ustunlik “poyga”ga kech qo‘shilgan va bozorda sezilarli ulushni egallash uchun katta kapital sarmoyalariga tayyor bo‘lmagan davlatlar uchun deyarli imkoniyat qoldirmaydi.

Nikel — Xitoy yetakchi pozitsiyani egallamagan yagona metall. 2030 yilga borib Indoneziya qayta ishlangan nikelning jahon hajmining 71,24 foizidan ortig‘ini nazorat qiladi. Bu quyidagi omillarga tayanadi: ruda zaxiralarining boyligi, arzon qayta ishlash quvvatlarini faol qurish hamda qayta ishlanmagan ruda eksportiga qo‘yilgan qat’iy taqiq.

Nikelni qayta ishlashda Xitoy ulushi atigi 6,24 foiz, Rossiyaniki 3,26 foiz, qolgan davlatlar hissasi esa 19,27 foizni tashkil etadi. Bunday siljish Indoneziyani — po‘lat ishlab chiqarishda ham, elektromobil akkumulyatorlarida ham qo‘llanadigan nikel bozorida hal qiluvchi o‘yinchiga aylantiradi.

Misni qayta ishlashda taqsimot nisbatan kengroq bo‘lib qoladi. Xitoy 44,63 foizni nazorat qiladi, ammo qolgan mamlakatlar ulushi 40,99 foizga yetadi. Bu jahonda misni qayta ishlash bazasi ancha keng ekanini anglatadi.

AQSh nodir yer elementlari segmentida 5,14 foiz ulush bilan sezilarli ishtirok etadi. Finlandiya va Kanada esa kobaltni qayta ishlashda mos ravishda 5,87 foiz va 5,73 foiz ulushlarga ega. Bu elektromobillar va “yashil” energetika uchun mintaqaviy ta’minot zanjirlarini mustahkamlashi mumkin, ammo ko‘lam jihatidan ular Xitoyning qayta ishlash infratuzilmasidan ancha orqada.