Трамп Осиё бўйлаб турнесини бошлади ва Малайзияга келди

АҚШ президенти Доналд Трамп Малайзия пойтахти Куала-Лумпурга келди. Бу унинг Осиё мамлакатлари бўйлаб бир ҳафталик турнесидаги биринчи манзил бўлиб, сафар давомида у минтақадаги икки ташкилот – ASEAN’​​нинг (Жанубий-Шарқий Осиё давлатлари ассоциацияси) Малайзиядаги ва APEC’нинг​​ (Осиё-Тинч океани иқтисодий ҳамкорлиги) Жанубий Кореядаги саммитларида иштирок этади, шунингдек, Японияга ташриф буюради. Унинг турнесидаги асосий воқеа Хитой раҳбари Си Жинпинг билан учрашув бўлиши кутилмоқда.

Якшанба куни Таиланд ва Камбоджа етакчилари Оқ уй раҳбари иштирокида икки давлат ўртасида ҳарбий можарони тўхтатишга қаратилган, Трамп «тинчлик келишуви» деб атаган шартномани имзолади.

ОАВда тарқалган хабарларга кўра, АҚШ президенти ушбу маросимни ASEAN саммити давомида ташкил этишни талаб қилган. Ёзда Трамп Таиланд ва Камбоджа чегарасидаги жангларни тўхтатишга ёрдам берган ва у бу урушни ўзи тўхтатишга муваффақ бўлган саккизта уруш қаторига киритганди.

BBC мухбирлари таъкидлашича, ҳужжат имзоланишидан олдин Таиланд ва Камбоджа раҳбарлари уни «тинчлик келишуви» деб атамасликни маъқул кўришган. Ҳужжатнинг расмий номи «Муносабатлар тўғрисидаги қўшма декларация» деб аталган.

Матбуотга сизиб чиққан маълумотларга кўра, ҳужжатда можарони юмшатиш учун фақат дастлабки чоралар, жумладан, оғир қуролларни олиб чиқиб кетиш ҳамда чегараларни демаркация қилиш ва миналардан тозалаш бўйича қўшма ҳаракатлар тасвирланган.

Таиланд ва Камбоджа ўртасидаги можаро қандай ривожланди?

Икки давлат ўртасидаги узоқ йиллик қарама-қаршиликнинг навбатдаги босқичи май ойида, камбоджалик ҳарбий хизматчи чегарада ҳалок бўлганида бошланди. Бу муносабатлар кескин ёмонлашувига олиб келди: иккала давлат бир-бирига қарши қўшимча чекловлар киритди.

Камбоджа Таиланддан кўплаб товарлар, жумладан, мева ва сабзавотларни импорт қилишни тақиқлади ва бу мамлакатга электр энергияси ва интернет хизматларини экспорт қилишни тўхтатди. Икки давлат ҳам чегарада ҳарбийларини ва қуролларини кўпайтирди.

24 июл куни икки давлат армияси ўртасида чегара тўқнашувлари бошланди, бу беш кун давом этди ва 33 киши ўлимига олиб келди. Ўн минглаб аҳоли ўз уйларини тарк этишга мажбур бўлди.

28 июл куни Малайзия бош вазири Анвар Иброҳим воситачилигида Куала-Лумпурда бўлиб ўтган музокаралардан сўнг томонлар ўт очишни тўхтатишга келишиб олди. Аввалига Таиланд воситачилик таклифларини рад этганди, бироқ Трамп «жанглар тўхтатилмайдиган бўлса», тарифлар бўйича музокараларни тўхтатиш билан таҳдид қилганидан кейин рози бўлди.

Томонлар жангларни тўхтатишга келишиб олгандан сўнг ҳам тўқнашувлар давом этди. Сентябрда чегарада отишмалар бошланди; Шунингдек, Камбоджа томони Таиланд чегарада ўрнатилган овоз кучайтиргичлар орқали «психологик уруш» олиб бораётганини таъкидлаган.

Бир асрдан кўпроқ вақтдан бери Таиланд ва Камбоджа Кхмер империясининг қадимги Преахвихея ва Та Моан Тҳом ибодатхоналари жойлашган ҳудудларга ким эгалик қилиши бўйича баҳслашмоқда.

Си билан музокаралар ва ASEAN саммити: Трамп Осиёда яна нималар қилади?

АҚШ президенти Жануби-Шарқий Осиё давлатлари ассоциацияси (ASEAN) саммитида иштирок этади.

BBC мухбирлари хабар беришича, унинг иштироки ушбу ташкилотнинг 11 аъзоси учун муҳим эди, чунки бу давлатларнинг аксарияти ўз товарларини АҚШга экспорт қилишга жуда қарам ҳисобланади. Трамп бутун дунё билан олиб бораётган тариф уруши фонида бу мамлакатлар етакчилари учун АҚШ президенти билан алоқа ўрнатиш ва Вашингтон билан муносабатларда барқарорликни қайтариш жуда муҳим.

ASEAN 1967 йилда ташкил этилган бўлиб, унинг асосчилари Таиланд, Индонезия, Малайзия, Филиппин ва Сингапур бўлган. Кейинчалик ташкилотга Бруней, Лаос, Ветнам, Мянма ва Камбоджа қўшилган. Якшанба куни Шарқий Тимор расман блокнинг 11-аъзосига айланди. Умуман олганда, ASEAN давлатлари ҳудудида 600 миллионга яқин аҳоли истиқомат қилади.

Трамп Жанубий Кореяда бўлиб ўтадиган Осиё-Тинч океани иқтисодий ҳамкорлиги саммитига ҳам боради. Ушбу ташрифнинг асосий воқеаси – унинг Осиёга бутун сафари каби – АҚШ президентининг Хитой раҳбари Си Жинпинг билан учрашуви бўлиши кутилмоқда.

BBC’нинг Шимолий Америкадаги мухбири Энтони Зуркернинг таъкидлашича, Трампнинг Си Жинпинг билан 2019 йилдан бери биринчи юзма-юз музокаралари АҚШнинг амалдаги президентининг қолган бутун муддати давомида Америка-Хитой муносабатларига таъсир кўрсатиши мумкин.

Трамп Хитойга қарши улкан божлар жорий қилди, аммо уларни бу даражада ушлаб туриш имконсизлигини тан олади. АҚШнинг энг йирик савдо ҳамкори билан иқтисодий урушнинг кучайиши АҚШ учун ҳам, Хитой ва бутун дунё учун ҳам ҳалокатли оқибатларга олиб келиши мумкин.

Унинг асосий вазифаси Си Жинпингни Америка қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини сотиб олишни тўхтатмаслик кераклигига ишонтириш, Хитойнинг ноёб ер металларини АҚШга етказиб бериш бўйича чекловларни юмшатиш ва Хитой компанияларига Америка бозорига эркинроқ кириш имконини беришдан иборат бўлади.

Трамп Осиёга ташрифи олдидан ҳам Россия ва Украина ўртасидаги урушни тугатишда Хитойнинг ёрдамига умид қилаётганини айтганди.

Бундан ташқари, Трамп Японияга ташриф буюради ва у ерда ушбу мамлакатнинг янги бош вазири Санаэ Такаичи билан биринчи учрашувни ўтказади.