Жанубий Кореяда ҳарбий диктатурага уриниш, ҲАМАСга ултиматум қўйган Трамп ва НАТОдан ёрдам сўраган Украина — кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеалар ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномамизда таништирамиз.

Жанубий Кореяда ҳарбий ҳолат

Жанубий Кореяда сиёсий инқироз янада чуқурлашди. Президент Юн Сук Йол мухолифатни давлатга қарши ҳаракатларда ва коммунистик қарашларни қўллаб-қувватлашда айблаб, мамлакатда ҳарбий ҳолат эълон қилди. Жанубий Корея тарихида сўнгги 40 йил ичида илк бор бундай чора қўллашга уринилди.

Юн Сук Йолга кўра, мухолифатдаги Демократик партия ҳукумат ишларини фалаж ҳолатига тушираётган ва республикага таҳдид солаётган давлатга қарши кучлардан иборат. Президент, шунингдек, парламентнинг 22 амалдорга нисбатан импичмент эълон қилишга уринишлари ва яна 10 кишини лавозимидан четлатишга ҳаракатларини танқид қилди.

«Корея Республикасини сақлаб қолиш учун бу чоралар зарур. Мамлакатни тезда нормал ҳолатга қайтарамиз», деди у.

Президентнинг рейтинги тушиб бораётган бир вақтда, Демократик партия давлат аудити раҳбари ва бош прокурорга нисбатан импичмент эълон қилишга киришди. Парламент биноси олдида мухолифат депутатлари ва фаоллар тўпланиб, бино ичига киришга уринмоқда. Воқеаларнинг шиддат билан ривожланиши натижасида махсус кучлар парламентни назоратга олди ва унга кириш йўлларини ёпди.

Сеулнинг марказий кўчаларида танклар, ҳарбий техникалар пайдо бўлди. Ҳудудларда захирадаги аскарлар армияга чақирилмоқда. Мудофаа вазирлиги барча турдаги қўшинларга фавқулодда ҳолатларга тайёргарлик кўриш буйруғини берди.

Демократик партия раҳбари Ли Жэмён президентнинг бу ҳаракатларини конституцияга зид деб баҳолаб, Юн Сук Йолни президент сифатида тан олмаслигини билдирди. У фуқароларни парламент олдида намойишларга чақирди.

Президент маъмуриятининг истеъфоси

Жанубий Корея парламентининг 190 депутати ҳарбий ҳолатни бекор қилишга бир овоздан қарор қабул қилди. Президент Юн Сук Йолнинг ҳарбий ҳолатни жорий этишга қилган уриниши мухолифат ва жамоатчиликнинг кескин қаршилигига учради.

Қонун бўйича парламент кўпчилиги ҳарбий ҳолатни бекор қилган тақдирда, қарор дарҳол кучга киради. Полиция ва ҳарбийлар парламент биноларини тарк этди.

Президент мансуб «Халқ кучи» партияси етакчиси Ҳан Донг Ҳун президентнинг ҳарбий ҳолат жорий этиш қарорини танқид қилиб, уни катта хато деб атади. Унинг айтишича, партия бу режалардан хабарсиз бўлган ва қонунчиликка зид ҳар қандай ҳаракатни қўллаб-қувватламайди. Ҳарбийларга «ноқонуний ҳолатга амал қилмаслик» чақируви йўлланди.

Юн Сук Йолнинг ҳарбий ҳолат бўйича уринишининг натижасиз якунланишидан кейин унинг маъмурияти тўлиқ таркибда истеъфога чиқди. Президентнинг ўзи ҳозиргача янги баёнот бермади ва кун тартибидан барча учрашувларни олиб ташлади. Yonhap агентлигига кўра, юзага келган вазият президентнинг нуфузига жиддий путур етказган.

Парламентда кўпчиликка эга Демократик партия президентни истеъфога чақирди ва унинг ўзи истеъфо бермаган тақдирда импичмент жараёнини бошлашини эълон қилди. Сеул ва бошқа шаҳарларда президентнинг истеъфосини талаб қилувчи намойишлар қайта бошланди.

BBC мухбири Лора Бикернинг таъкидлашича, айни сиёсий инқирознинг ҳал бўлиши президентнинг кейинги қадамларига боғлиқ. «Юн Сук Йол ўзи истеъфога чиқадими ёки парламент унга импичмент эълон қиладими? Бу Жанубий Кореянинг сиёсий кун тартибининг асосий масаласига айланди», — дейилади хабарда.

Суриядаги жанглар

Сурияда ҳукуматга қарши гуруҳлар Ҳама яқинидаги жангларда пешқадамлик қилмоқда. Улар Ҳама шаҳри марказидан 6 километр узоқликдаги жойларни назоратга олди. Жанглар 7 кундан буён давом этмоқда.

«Ҳайъат Таҳрир аш-Шом» раҳбарлигидаги гуруҳлар Зур ул-Маҳруқа, Ҳаттоб, Шиҳайтир каби 18 та аҳоли яшаш пунктлари ва Носирийя тепалигини эгаллади.

Мабтане—Ҳалфая—Тайбат ул-Имом чизиқларини ёриб ўтган гуруҳлар Ҳама шаҳри марказига уч томондан яқинлашмоқда. Улар Камхона—Муҳарда—Маар Суҳур чизиқларида Башар Асад режими кучларига ҳужумларни давом эттирмоқда.

Асад режими Ҳамадаги банк ва валюта айрибошлаш шохобчаларини эвакуация қилишга киришган. Тўқнашув чизиғи тобора шаҳарнинг марказий қисмига яқинлашиб келмоқда.

Трампнинг ҲАМАСга ултиматуми

АҚШнинг сайланган президенти Доналд Трамп лавозимига киришишидан олдин Яқин Шарқдаги гаровдагилар озод этилмаса, минтақада «жаҳаннам бошланиши»ни ваъда қилди. «Жавобгарлар қаттиқ жабр кўради», — деб қўшимча қилди Трамп.

Экспертларнинг фикрича ҲАМАС қўлида гаровда ушлаб турган Исроил фуқаролари музокаралар учун энг катта кузир бўлиб, уларни биргина Трампнинг чорлови билан озод қилиш қийин.

Бироқ минтақадаги ҳуманитар инқироз аллақачон жиддий кўринишга келиб бўлган. 2023 йил 7 октябрдан бошлаб Ғазо секторида 40 мингдан ортиқ тинч аҳоли ҳалок бўлди, 100 мингдан ортиғи яраланди. Авиаҳужумлардан ташқари, сув, озиқ-овқат ва дори воситалари етишмаслиги ҳам ҳалокатларга олиб келмоқда.

Бир йил ичида АҚШ Исроилга рекорд даражадаги 17,9 миллиард доллар миқдорида ёрдам кўрсатди. Ёрдам асосан артиллерия снарядлари, бункерларни тешувчи ракеталар ва юқори аниқликдаги бомбалардан иборат бўлди.

Трампнинг «минтақада жаҳаннам бошлаш» режаси қанчалик амалга ошиши номаълум. Жо Байден маъмурияти минтақадаги можарони ҳал қилишни ўзининг ташқи сиёсатдаги устувор йўналишларидан бири қилган, бироқ гаровдагилар масаласида катта муваффақиятга эриша олмади.

Россия-Украина урушидаги йўқотишлар

НАТО маълумотларига кўра, ноябрь ойида Россия армияси Украинадаги жангариликда ҳар куни 1500 нафар аскарини йўқотган. Бу кўрсаткич 2022 йилдаги уруш бошланганидан бери рекорд даражага етган. Йўқотишларнинг ортиши фронтдаги жанговар ҳаракатлар зонаси кенгайиши ва жанглар интенсивлиги ошиши билан изоҳланади.

BBC ва «Медиазона» тадқиқотига кўра, октябр ойида Россия ҳар куни 150 нафар аскаридан айрилган. НАТО эса қурбонлардан ташқари енгил жароҳатланганларни ҳам ҳисобга олган, яъни 1500 аскардан тахминан ҳар бешинчиси — 300 нафари қурбон бўлган.

Буюк Британия Мудофаа вазирлиги ҳисоботларида 2024 йил сентябрь ойида Россия ҳар куни 1271 аскарни йўқотгани қайд этилган. Май ойидаги Харкив жангариликлари давомида эса бу рақам 1262 нафарга етган.

Буюк Британия ва Пентагон маълумотларига кўра, Россия умумий йўқотишлари 610-615 минг аскарни ташкил қилади. Уларнинг 200 мингга яқини ҳалок бўлган, 400-500 минг аскар эса турли даражада жароҳатланган. Улардан ярми ногиронлик ҳолатига дуч келган.

Аввалроқ Украина президенти Володимир Зеленский жангларда ҳалок бўлган украиналик аскарлар 80 минг нафарга етмаслигини маълум қилган эди.

Украина НАТОдан ёрдам сўради

Украина — НАТО кенгашининг Брюсселдаги йиғилиши олдидан Украина ташқи ишлар вазири Андрей Сибига Ғарб иттифоқчиларини мамлакатга қўшимча ҳарбий ёрдам кўрсатишга чақирди.

Сибиганинг маълум қилишича, Россиянинг инфратузилмага янги ҳужумлари сабаб Киевга яна 20 та ҳаво ҳужумидан ҳимоя тизими зарур. Ушбу тизимлар қаторида Америкадан Hawks ва NASAMS ҳамда Германия томонидан бир неча бор етказиб берилган Iris-T тизимлари бор.

Шунингдек, Украина ҳукумати иттифоқчиларидан мамлакатни янги рус гипертовушли ракета — «Орешник»дан ҳимоя қилишга ёрдам берадиган қурол-яроғ тақдим этишни сўрамоқда. Бу вазифани, тахминан, Америкада ишлаб чиқарилган THAAD ракетага қарши мудофаа комплекси бажара олади.

Бугун кечқурун Украина ташқи ишлар вазири НАТО давлатларининг йиғилишга келган вазирлари билан учрашиб, Киевга урушда ёрдам кўрсатиш борасида маслаҳатлашув ўтказишни режалаштирган.

Гуржистондаги намойишлар

Тбилисида намойишчилар ва полиция ўртасида олти кундан буён содир бўлаётган тўқнашувлар кучайиб бормоқда. Махсус кучишлатарлар Руставели проспекти бўйлаб олға силжиб, сув пуркагичлар ва кўздан ёш оқизувчи газдан фойдаланган. Намойишчилар парламент майдонидан суриб чиқарилганига қарамай, кўчаларда юришни давом эттирди. Улар баррикадалар ўрнатиб, олов ёқиб, ҳимояланишга ҳаракат қилишмоқда.

Гуржистон омбудсмани Леван Иоселиани полицияни намойишчиларга нисбатан қийноқлар қўллашда айблади. Унинг маълумотига кўра, намойишлар давомида 201 киши жароҳат олган, шулардан 56 нафари полициянинг шафқатсиз муносабатидан шикоят қилган. Намойишчилар орасида боши ва кўзидан оғир жароҳат олганлар бор.

Омбудсман Грузия Ички ишлар вазирлигини полиция хатти-ҳаракатларини очиқчасига қоралаш ва келгусида бундай ҳолатлар такрорланмаслиги учун чоралар кўришга чақирди.