FT: Трамп Путин билан учрашувда бир неча бор овозини кўтарган ва кетмоқчи бўлган

Украина президенти Володимир Зеленский бугун Вашингтонда Доналд Трамп билан учрашади. У Украинага узоқ масофага ҳаракатланувчи Tomahawk ракеталари берилиши масаласини муҳокама қилмоқчи. Оқ уй жадвалига кўра, учрашув учун икки соат ажратилган (учрашув Тошкент вақти билан 22:00 да бошланади), шундан кейин АҚШ президенти Флоридага йўл олади.

Жаҳон нашрлари манбалари турли билвосита ва бевосита аломатларга таяниб, Трамп Украина бўйича позициясини ўзгартирганини қайд этмоқда. Financial Times нашри ёзишича, бундай бурилиш Аляскада Трамп ва Владимир Путин иштирокида бўлиб ўтган саммитдан кейин рўй берган. Газетанинг Ғарб мамлакатлари ва Украинадаги расмийлар, шунингдек, Москвадаги суҳбатдошлари ўша учрашув қандай ўтганини батафсил тасвирлаб беришган.

FT суҳбатдошларига кўра, Путин Аляскада дўстона қарши олинган, аммо ёпиқ эшиклар ортида бу илиқлик «тезда йўқолган». Россия президенти АҚШнинг ўт очишни тўхтатиш эвазига санкцияларни бекор қилиш таклифини рад этган. У бу таклифни номақбул деб атаган: у фақат Украина тўлиқ таслим бўлиши ва Донбасс тўлиғича Россияга берилишига эришмоқчи эди.

Трамп 2014 йилда Қрим аннексия қилинганини тан олиш ва Украина қўшинларини Донбассдаги баъзи позициялардан олиб чиқиб кетишни таклиф қилишга уринди, бироқ Путин учун бу номақбул бўлиб чиқди – у бутун минтақани топширишни талаб қилди, деб таъкидлайди FT.

Нашрнинг ёзишича, Путин шундан кейин Трампга ҳақиқий «тарихий экскурсия» уюштириб, новгородлик Рюрик, Ярослав Мудрий ва XVII асрдаги казак гетмани Богдан Хмелницкий ҳақида гапирган – у одатда Россия ва Украина бир миллат экани ҳақидаги тезисни асослашда ушбу тарихий шахсларга мурожаат қилади.

Манбаларнинг сўзларига кўра, Трамп рўй бераётган воқеадан шу қадар ҳайратга тушганки, «бир неча бор овозини баландлатган ва ҳатто учрашувни тарк этиш билан таҳдид қилган». Якунда у музокараларни муддатидан олдин якунлаган ва режалаштирилган тушликни бекор қилган, унда делегациялар келгусидаги иқтисодий ҳамкорликни муҳокама қилиши керак эди.

Шунга қарамай, учрашувдан сўнг Трамп «Аляскадаги буюк ва муваффақиятли кун» ҳақида эълон қилди, бу Зеленский ва Европа етакчиларини АҚШ президенти билан учрашиш учун зудлик билан Оқ уйга боришга ундади. Бироқ, саммит барибир Трамп ва Путин муносабатларида «бурилиш нуқтаси» ва «яқинлашув нуқтаси» бўлди, деб ёзади FT.

Саммит муваффақиятсизликка учрагач, етакчилар ўртасидаги муносабатлар совуқлашди. Путиннинг хатти-ҳаракатларидан ҳафсаласи пир бўлган Трамп Европадаги иттифоқчиларига Украина учун Америка захираларидан қурол сотиб олишга рухсат берди ва Киевга Москвагача етиб бора оладиган узоқ масофали Tomahawk қанотли ракеталарини етказиб бериш масаласини муҳокама қила бошлади. Вашингтон, шунингдек, Россия нефтини сотиб олиш давом этаётганига жавобан Ҳиндистон импортига қўшимча 25 фоизлик божлар жорий қилди.

Трампнинг позициясидаги «силжиш» ҳақида CNN ҳам ёзмоқда. Телеканал манбаларига кўра, Аляскадаги учрашувдан сўнг АҚШ Украина билан разведка маълумотлари алмашинувини кенгайтириб, унга Россиянинг ичкарисидаги энергетика объектларини ҳам киритган – аввалроқ Оқ уй уларни номақбул нишонлар деб ҳисоблаган ва Украинадан зарба беришдан тийилишни сўраган.

FT қайд этганидек, бу силжиш ҳали тўлиқ эмас – Вашингтон ҳозирча Россияга қарши санкциялар қўллаш таҳдидини ҳаётга татбиқ этмади. Аммо Трампнинг сиёсий курси Путинни музокаралар столига қайтишга мажбур қилишга қаратилган.

Саммитнинг самарасизлиги ва унинг оммавий ахборот воситаларида «Путиннинг ғалабаси» сифатида ёритилиши ҳам Трампни ғазаблантирди, деди маъмуриятнинг ташқи сиёсат блокидаги республикачи инсайдер Politico нашрига.

Оқ уй вакили эса Аляскадаги учрашувни «самарали» деб атаган ва унинг муваффақиятсиз ўтгани ҳақидаги фикрни рад этган. Маъмурият Россиянинг позициясини яхшироқ тушуниш учун ҳар қандай имкониятни «фойдали» деб ҳисоблайди, деган у.

Шу билан бирга, FT таъкидлашича, Путин Трампга омма олдида хушомад қилишда давом этмоқда, консерватив фаол Чарли Киркнинг ўлдирилиши муносабати билан ҳамдардлик билдирди ва Америка президенти тинчлик бўйича Нобел мукофотига лойиқ эканига ишора қилди.

16 октябр куни Трамп навбатдаги марта Владимир Путин билан телефон орқали мулоқот қилди, унда томонлар ўзаро учрашишга келишиб олган. Бу учрашув Будапештда ўтказилади – Трампнинг сўзларига кўра, бу яқин икки ҳафта ичида рўй бериши керак (бу маълумотни Кремлдагилар ҳам тасдиқлаган). Европа ва Украинадагилар бу янгиликка муносабат билдиришда ҳозирча ўзини тиймоқда.

Зеленский ва унинг жамоаси Трампнинг Путин билан қўнғироқлашувидан Эндрюс авиабазасига қўнганидан кейин хабар топишди ва «ҳайратда қолишди», деб ёзади Axios. BBC Путин ва Трампнинг телефон орқали мулоқотини Киев учун «ёқимсиз сюрприз» деб атаб, Зеленский Tomahawk ракеталарини сотиб олиш учун Трампдан рухсат олишга умид қилган ҳолда Вашингтонга учганини таъкидлади. The Telegraph нашри ёзишича, Трамп ва Путиннинг Будапештда бўлиб ўтиши режалаштирилаётган учрашуви ҳақидаги хабар «Европа учун оғриқли зарба» бўлди – хусусан, аксарият мамлакатларнинг Венгрия ва унинг раҳбари Виктор Орбан билан мураккаб муносабатлари туфайли.

Трампнинг ўзи Путин билан телефон суҳбатидан кейин журналистларнинг саволларига жавоб бераркан, Tomahawk ракеталари «АҚШнинг ўзига ҳам кераклиги»ни айтди. «Бизда улар кўп, лекин улар ўзимизга керак. Биз [захираларни] тугатиб қўя олмаймиз», – деди у.

Трамп ва Путин Будапештда учрашганида АҚШ президенти «таъсирга берилмаслиги»га кафолат йўқ, деб ёзади FT. Оқ уй билан Украина бўйича музокаралар иштирокчиси бўлган юқори мартабали европалик амалдорнинг сўзларига кўра, Трамп билан боғлиқ вазиятда «бу доимий арқон тортиш ўйини». «Аввалига сиз у билан гаплашасиз, унга Путин муаммо эканлигини тушунишга ёрдам берасиз, кейин эса кейинги масалага ўтасиз ва у эса яна Путиннинг позициясига ён босади. Бу қайта-қайта такрорланмоқда», – дейди FT суҳбатдоши.