Швейцария коммюникеси: Тинчлик барча томонларнинг иштирокини талаб қилади

Россиянинг Украинага қарши давом этаётган уруши «катта азоб-уқубатлар ва вайронагарчиликларини келтириб чиқармоқда ҳамда глобал оқибатларга сабаб бўлувчи хавф ва инқирозларни юзага келтирмоқда», аммо тинчлик йўлини топиш барча томонларнинг иштирокини талаб қилади. Бу ҳақда Швейцарияда 16 июн, якшанба куни якунланган икки кунлик тинчлик саммити иштирокчиларининг якуний баёнотида айтилади. 

Тинчлик конференциясида иштирок этаётган 92 давлатдан 80 таси баёнотни қўллаб-қувватлагани таъкидланди. Декларацияга қўшилганлар орасида Украина, АҚШ, Британия, Япония, Жанубий Корея, Европа Иттифоқининг барча давлатлари ва Европа Иттифоқи бошқарув органлари, шунингдек, Сербия, Туркия, Аргентина, Исроил, Қатар, Африка ва Лотин Америкасидаги бир қатор давлатлар бор.

Ушбу ҳужжатга имзо қўймаганлар орасида Саудия Арабистони ва Ҳиндистонни кўриш мумкин.

БМТ Низомига содиқлик 

Ҳужжатнинг асосий қоидалари аввалроқ Reuters томонидан эълон қилинган эди. Кейинчалик унинг якуний версияси Украина президенти девонининг веб-сайтида тақдим этилди. 

Имзоловчилар халқаро ҳуқуққа, жумладан, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ) Низомига содиқликларини билдирди ва уни «тўлиқ, адолатли ва мустаҳкам тинчлик» учун асос деб атади. 

«Хусусан, биз ҳар қандай давлатнинг ҳудудий яхлитлиги ёки сиёсий мустақиллигига, халқаро миқёсда тан олинган чегаралари доирасида барча давлатлар суверенитети, мустақиллиги ва ҳудудий яхлитлиги тамойилларига таҳдид қилиш ёки куч ишлатишдан тийилиш мажбуриятини яна бир бор тасдиқлаймиз. Низоларни халқаро ҳуқуқ тамойиллари асосида тинч йўл билан ҳал қилиш керак», - дейилади баёнотда.

Ядро хавфсизлиги

Кейинчалик учта жиҳат санаб ўтилган, улар бўйича умумий тушунчани имзолаган томонлар ушбу ҳужжатда мустаҳкамлаб қўйди. Биринчидан, бу ядро хавфсизлиги. Ҳужжатда айтилишича, «атом энергияси ва ядровий иншоотлардан ҳар қандай фойдаланиш хавфсиз, ишончли, ҳимояланган ва экологик тоза бўлиши керак». «Украина атом электр станциялари ва иншоотлари, жумладан, Запорижжя атом электр станцияси тўлиқ суверенлик остида хавфсиз ва ишончли ишлаши керак. Украина АЭХА тамойилларига мувофиқ унинг устидан назорат ўрнатиши лозим. Украинага қарши давом этаётган уруш контекстида ядро қуролидан фойдаланиш бўйича ҳар қандай таҳдид қабул қилиниши мумкин эмас».

Глобал озиқ-овқат хавфсизлиги 

Иккинчидан, гап глобал озиқ-овқат хавфсизлиги ҳақида кетяпти. «Глобал озиқ-овқат хавфсизлиги узлуксиз ишлаб чиқариш ва озиқ-овқат маҳсулотларини етказиб беришга боғлиқ бўлиб, бу борада эркин, тўлақонли ва хавфсиз тижорий юк ташиш, шунингдек, Қора ва Азов денгизидаги денгиз портларига кириш муҳим аҳамиятга эга. Портлар инфратузилмаси ва савдо кемаларига ҳужумлар қабул қилиниши мумкин эмас, - дея таъкидланади коммюникеда. - Озиқ-овқат хавфсизлиги ҳеч қандай ҳолатда қуролга айланмаслиги лозим. Украина қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари манфаатдор учинчи давлатларга хавфсиз ва тўсиқсиз етказиб берилиши керак». 

Асирларни озод қилиш 

Швейцариядаги тинчлик саммити иштирокчиларининг якуний баёнотида кўтарилган учинчи жиҳат - асирларни озод қилиш ва Украинадан олиб кетилган болаларни ватанига қайтариш.

«Барча ҳарбий асирлар тўлиқ алмашинув йўли билан озод этилиши керак, депортация қилинган ва ноқонуний кўчирилган барча украиналик болалар, шунингдек, ноқонуний ҳибсга олинган барча Украина фуқаролари Украинага қайтарилиши керак», дейилади ҳужжатда. 

«Биз тинчликка эришиш учун барча томонларнинг иштироки ва улар ўртасидаги мулоқот зарур, деб ҳисоблаймиз, шунинг учун келгусида барча томонлар вакилларини жалб қилган ҳолда юқорида қайд этилган йўналишлар бўйича аниқ чора-тадбирлар кўришга қарор қилдик», — дейилади баёнотда.

«Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Низоми, жумладан, барча давлатларнинг ҳудудий яхлитлиги ва суверенитетини ҳурмат қилиш тамойиллари Украинада кенг қамровли, адолатли ва мустаҳкам тинчликка эришиш учун асос бўлиб хизмат қилиши мумкин», - дея хулоса қилади ҳужжат муаллифлари.