Экспертлар Россия-Ғарб ўртасидаги "аср алмашинуви" сабабларини маълум қилди

Қизил гилам, фахрий қоровул, гуллар ва қучоқлашлар - 2024 йил 1 август куни Россия президенти Владимир Путин Москванинг Внуково аэропортида Ғарбда турли муддатларга қамоқ жазосига ҳукм қилинган, алмашиш пайтида озод этилган 8 нафар россияликни шундай кутиб олди. Энг муҳими, Россия ҳукумати чеченистонлик собиқ дала қўмондони Зелимхон Ханқошвилини ўлдирганликда айбланиб, умрбод қамоқ жазосига ҳукм қилинган «ФСБ» ходими Вадим Красиковни Германия қамоқхонасидан озод қилишни талаб қилди. Бу рўйхатга фош этилган ва судланган россиялик жосуслар, ҳакерлар ҳам киритилган. «Сизга давлат мукофотлари топширилади», деди Путин Россия Федерациясига қайтиб келган собиқ маҳбуслар олдида. 

АҚШ ва Россияда озод қилинганларнинг учрашуви ўртасидаги қарама-қаршилик 

Путиннинг озод этилганларни қабул қилиши ва расмий мулоқоти Америка томони худди шундай вазиятда қандай ҳаракат қилгани билан кескин фарқланади, деди Берлиндаги «Фан ва сиёсат» жамғармасининг тадқиқотчиси Николай Петров DW нашрига берган интервюсида. Сиёсатшуноснинг таъкидлашича, АҚШ президенти Жо Байден учрашувда озод этилган сиёсий маҳбусларнинг оилалари қуршовида бўлган: «Унинг сўзлари норасмий эшитилди». Путин масаласида, дейди Петров, ҳамма нарса давлат иши содир бўлаётганини кўрсатди: «Орқага эътибор беринг - барча махсус хизматларнинг раҳбарлари расмий кийимда эди». 

Бундай «расмий муҳитда» Путин учун давлат ўз агентларини, айниқса унинг буйруғини чет элда бажараётганларни чиқариб олишга тайёрлиги ҳақида сигнал бериш жуда муҳим эди, деб ҳисоблайди Петров: «Красиков биринчи бўлиб [самолётдан] чиқиб, Путинни қучоқлагани бежиз эмас - бу уни жуда яхши кўришидан эмас». 

Репрессиялар «алмашиш фонди»ни тўлдиришда давом этади

Красиков ва бошқа маҳбусларнинг қайтиши Россиядаги сиёсий тизимни «мафия қоидалари» билан ўзини ўзи тасдиқлашга уринишдир, дейди сиёсатшунос Дмитрий Орешкин. Унинг фикрича, Кремл нафақат репрессия йўлини танлаган, балки гаровга олиш институтидан ҳам фаол фойдаланади: «Бу капиталнинг бир шакли, унинг учун инсон тақдири қоғоз пул белгисидир». Россиядаги тарғибот, Орешкиннинг фикрича, бу алмашинувни ғалаба сифатида кўрсатади: «Бизнинг жасур разведкачимиз ватанга ичкаридан путур етказган безорига алмаштирилди».

Бироқ, Россия Федерациясидаги ўта ватанпарварлар лагерининг баъзи вакиллари алмашинув фактидан норози бўлишди, деди сиёсатшунос Владимир Пастухов ўзининг Telegram-каналида. Хусусан, у Игор Стрелков (Гиркин)нинг рафиқасидан иқтибос келтирди, у буни «Ватанга хоинлар алмашинуви» деб атаган, унинг эри, «мамлакат ватанпарвари ва ҳарбий офицер» Стрелков қамоқда қолмоқда. Мутахассис Стрелков ҳам кейинги алмашув босқичига киритилиши мумкинлигини таъкидлайди. Бироқ, бу ҳолатда, дея қўшимча қилди у, ҳарбий офицер Ғарбда умрбод қамоқ жазосини ўташига тўғри келади - Ҳаага суди уни MH17 иши бўйича сиртдан айбдор деб топди. 

Кремл тарафдорлари алмашинув ҳақида нима деди?

«Маҳбуслар алмашинуви - бу ажойиб ҳолат!» – деб ёзди Россия президенти ҳузуридаги Фуқаролик жамияти ва инсон ҳуқуқларини ривожлантириш кенгаши аъзоси Ева Меркачева ўзининг Telegram-каналида. Унинг фикрича, инсонпарварлик миссияси инсоният ва цивилизациянинг энг яхши ютуғидир. У «келажакда алмашиш имкониятига умид билан қарашини» ёзган ва Америка Қўшма Штатларида умрбод қамоққа ҳукм этилган Россия фуқароси Василий Ермихин бу борада мурожаат қилганини айтган. Меркачева сўзларига кўра, у АҚШнинг оғир вазн тоифасидаги бокс чемпиони Сергей Кобозевни ўлдиргани учун Америка қамоқхонасида: «Ермихин разведкачи ёки айтичи эмас. У 24 йилдан бери қамоқда ўтирибди».

Сиёсатшунос Фёдор Лукянов алмашинувлар ҳақида бошқача фикрда. Унга кўра, бундай амалиёт «совуқ уруш давридаги каби қарама-қаршилик тузилмасини олиш» белгисидир. Дипломатик каналларнинг мавжудлиги, деб ёзади у ўзининг Telegram-каналида, «қувончли», аммо бу «аниқ бир ҳолатдан ташқари» кескинликнинг пасайишига олиб келмайди.

Айни пайтда, Калининградда 53 ёшли ҳамшира Елена Николаева қўлга олинди ва унга нисбатан терроризмни оқлагани учун жиноий иш очилди. Умуман олганда, «ОВД-Инфо» инсон ҳуқуқлари лойиҳасига кўра, Россияда сиёсий сабабларга кўра 1372 дан ортиқ одам қамоқда.