АҚШ Путин ва Бушнинг НАТО ҳақидаги суҳбатини махфийликдан чиқарди

АҚШ Миллий хавфсизлик архиви 2001 йилда РФ президенти Владимир Путин ва ўша пайтдаги АҚШ президенти Жорж Буш-кичик ўртасида бўлиб ўтган музокаралар стенограммасини махфийликдан чиқарди. Ҳужжатдан кўринишича, Путин суҳбат чоғида Россияни НАТОга қабул қилишни сўраган ва Москва ўзини алянсдан “четлатилган” деб ҳис қилиши ҳақида айтган.

Буш эса жавобан Россияни Ғарбнинг бир қисми деб билишини ва уни душман сифатида кўрмаслигини айтган. Шунингдек, у 50 йилдан кейин дунё учун жиддий чақириқ сифатида Хитой пайдо бўлиши мумкинлигини ҳам қайд этган. Америка президентининг сўзларига кўра, Россия манфаатлари Ғарб билан боғлиқ, мамлакатнинг ўзи ҳам қонун устуворлиги, тадбиркорлик ва матбуот эркинлиги каби жиҳатларда Ғарбга ўхшаши керак.

Путин Россия учун уни душман эмас деб тан олишнинг ўзи муҳим эканини таъкидлаган. У ўз мамлакати Европага мансуб ва АҚШ каби кўп миллатли эканини айтган. Унинг фикрича, Бушнинг “50 йилдан кейинги келажак” ҳақидаги гапи муҳим бўлиб, у Россия ва АҚШни иттифоқчи сифатида тасаввур қилиши мумкинлигини билдирган.

РФ президенти, шунингдек, 1954 йилда Совет Иттифоқи НАТОга аъзо бўлиш учун ариза берганини ҳам эслатган. Путин таъкидлашича, ХХ аср ўрталарда алянс томонидан рад этиш учун айтилган сабаблар 2000-йиллар бошига келиб бартараф этилган. Шу нуқтаи назардан у Россия НАТО аъзоси бўлиши мумкинлигини ҳам истисно қилмаган. “Эҳтимол, Россия (НАТО) аъзоси бўлиши мумкин”, — деган Путин.

Путин алоҳида равишда Совет Иттифоқи парчаланиши ҳақида ўз талқинини баён қилган. Унинг фикрича, айнан СССРнинг “яхши иродаси” жаҳон тартиботини ўзгартирган, Россия эса, Путин сўзларига кўра, “минглаб квадрат километр” ҳудуддан ихтиёрий равишда воз кечган. Бу контекстда у Украина, Қозоғистон ва Кавказни тилга олган. Путин, шунингдек, Россия жамиятининг салмоқли қисми — элиталарни ҳам қўшган ҳолда катта ўзгаришлардан ўзини “алдангандек” ҳис қилишини айтган, унинг таъбирича, бу ўзгаришлар “одамлар фойдаланиб улгура олмайдиган даражада кўп эркинлик” олиб келган.

2025 йил октябр ойи бошида Путин “Валдай” клуби йиғинида Россия НАТОга икки марта киришга уринганини айтган эди — 1954 йилда ва 2000 йилда. У ўша чиқишида кичик Жорж Буш билан бўлган суҳбатни эслатмаган.

Шу нутқида Путин агар НАТО Россия чегараларига яқинлашмаганида ва агар Украина “ҳақиқий суверенитет”ни сақлаб қолганида, Украинага қарши урушнинг олдини олиш мумкин эди, деган тезисни яна такрорлаган. У шу каби далилларни 2022 йил феврал ойида кенг кўламли ҳужум бошланганини эълон қилар экан, келтирган ва мақсадлардан бири НАТО кенгайишига қарши туриш эканини айтган.

Россиянинг Украинага қарши уруши бошланганидан кейин НАТОга Финландия ва Швеция қўшилди. Натижада Россиянинг НАТО билан чегараси узунлиги икки баравардан кўпроқ — тахминан 1,3 минг километрга ошди. Ҳелсинки ва Стокҳолм ариза топширганидан кейин Путин Москва уларнинг алянсга киришини таҳдид деб ҳисобламаслигини айтиб, шундай деган: “Исташса — марҳамат”.