Olimlar yorug‘lik yordamida hujayra shaklini boshqarishni o‘rganib oldi

Massachusets texnologiya instituti tadqiqotchilari yorug‘lik ta’sirida hujayralar shaklini o‘zgartirish imkonini beradigan usulni ishlab chiqdi. Dengiz yulduzi hujayralari ustida o‘tkazilgan tajribalar davomida ular hujayralarni qisqarish, cho‘zilish va hatto kvadrat shaklga keltirishga muvaffaq bo‘ldi. Tadqiqot natijalari Nature Physics jurnalida e’lon qilindi.

Ushbu usulning asosini GEF deb nomlangan maxsus ferment tashkil etib, u hujayrani qisqarish va harakatlanishga majbur qiluvchi reaksiyalar zanjirini ishga tushiradi. Olimlar ushbu fermentning yorug‘likka sezgir versiyasini yaratib, uni dengiz yulduzi hujayralariga kiritgan. So‘ng, ular hujayralarning ma’lum joylarini yoritish orqali o‘zgarayotgan shaklni kuzatgan.

Tajriba shuni ko‘rsatganki, yorug‘lik yordamida hujayralar harakatini yuqori aniqlik bilan boshqarish mumkin. Masalan, olimlar yoritish sxemasiga qarab kichik qisqarishlar yoki katta to‘lqinsimon harakatlarni paydo qila oladi. Bundan tashqari, aniqlanishicha, yorug‘likni bitta nuqtaga yo‘naltirish orqali zanjirli reaksiyalarni ishga tushirish mumkin, bu esa hujayraning shaklini qo‘shimcha aralashuvsiz o‘zgartirishga sabab bo‘ladi.

Ta’kidlanishicha, ushbu usul biomeditsina uchun yangi imkoniyatlar eshigini ochadi. Kelajakda u «dasturlashtiriladigan» hujayralarni yaratishda, masalan, yorug‘lik ta’sirida qisqarib, yaralarning bitishiga yordam beradigan hujayrali «plastirlar» o‘rnida qo‘llanishi mumkin. Shuningdek, undan dorilarni tashuvchi hujayralarni ishlab chiqishda foydalansa bo‘ladi — bunday hujayralar faqat ma’lum yorug‘lik signali ta’sirida va kerakli joyda dori moddalarni chiqaradi.

Olimlar tadqiqotni yanada chuqurlashtirishni va shunga o‘xshash mexanizmlarning boshqa hujayralarda, jumladan, inson hujayralarida qanday ishlashini o‘rganishni rejalashtirmoqda. Tadqiqot rahbari Nikta Fahrining so‘zlariga ko‘ra, bu tirik organizmlarning qanday qilib bitta hujayradan shakllanishini yaxshiroq tushunishga, shuningdek, regenerativ tibbiyot va to‘qima muhandisligida yangi yondashuvlarni ishlab chiqishga yordam beradi.