Марказий Осиё ва Афғонистон CALP-2018'да: Сув ресурсларини янги авлод форматида бошқариш

17-26 сентябрь кунлари Олмаота шаҳрида Марказий Осиё минтақавий экологик маркази (МОМЭМ) ташаббуси остидаги CALP-2018 (Central Asian Leadership Programme) - IX Марказий Осиё етакчилик дастури (МОЕД) доирасидаги тадбирлар бўлиб ўтмоқда, дея хабар беради KUN.UZ мухбири. 

Марказий Осиё минтақасида сув, иқлим ўзгариши ва атроф-муҳит билан боғлиқ қатор йўналишларда глобал фикрловчи, инновацияларга тайёр, муайян кўникмаларга эга ёш минтақавий етакчилар ҳамда янги авлод бошқарувчиларининг ролини оширишга катта эътибор қаратилмоқда. 

IX МОЕДнинг асосий мақсади - ёш етакчиларнинг Марказий Осиё минтақасида тенденциялар, амалдаги ҳамда янги чақириқлар, мавжуд имкониятлар ва саъй-ҳаракатларга доир салоҳияти ва тушунчасини ошириш, шунингдек Марказий Осиё ёш етакчиларининг давлат идоралари, илмий доиралар, фуқаролик жамияти, бизнес ва халқаро ҳамжамиятлари ўртасидаги минтақавий мулоқотни мустаҳкамлашдаги ролини намойиш қилиш. 

IX Марказий Осиё етакчилик дастури шиори: "Марказий Осиё етакчилари - минтақавий ҳамкорлик ва "ифлосланишдан холи сайёра" тарафдори.

Тадбирнинг асосий мавзулари 5-8 июнь кунлари Тошкент шаҳрида бўлиб ўтган Марказий Осиё халқаро экология форуми (МОХЭФ)даги мавзуий йўналишлар билан уйғунлашган:
⦁    қайта тикланувчи энергия манбалари ва энергосамарадорлик;
⦁    сув дипломатияси: сув ресурсларини бошқаришда минтақавий ҳамкорлик;
⦁    қўриқланувчи табиий ҳудудларда биохилма-хилликнинг сақланиши ва тармоқнинг ривожланиши;
⦁    қаттиқ маиший чиқиндиларни космплекс бошқариш;
⦁    секторлараро ёндашув - Марказий Осиёда сув, озиқ-овқат ва энергетик хавфсизликка эришиш учун барча ресурслардан оқилона фойдаланиш имкони.

МОМЭМнинг "Барқарор ривожланиш йўлидаги таълим" дастури менежери Татьяна Шакирова Етакчилик дастури ҳақидаги қизиқарли маълумотлари билан бўлишди: 
"Марказий Осиё етакчилик дастури илк марта 2010 йилда Остона шаҳрида йўлга қўйилди. Биринчи йили беш мамлакатдан атиги 13 нафар иштирокчи қатнашган бўлса, сўнгги беш йилда уларнинг сони асосан 30-35 кишини ташкил қилмоқда. Бу йил 5 ўринга 40 дан ортиқ киши даъвогарлик қилди. Дастлаб Афғонистон дастур таркибида  бўлмаган. 2011 йилда Марказий Осиё минтақавий экологик маркази ҳамкор сифатида таклиф қилинган. Дастур Остонадаги Назарбоев университети базасида ўтказилди, кейинроқ МОМЭМ уни Олмаотадаги идорасида ўтказиш ташаббуси билан чиқди. МОМЭМ Етакчилик дастурининг ҳам молиявий, ҳам ташкилий томонларини ўз зиммасига олган". 

Унинг сўзларига кўра, Марказий Осиё етакчилик дастури сифат ва мамлакатлар сони жиҳатидан йилма-йил ўзгариб бормоқда.

Татьяна Шакированинг таъкидлашича, Етакчилик дастуридан мақсад: 
1.    Марказий Осиё мамлакатлари ва Афғонистон  етакчилари ўртасидаги ўзаро ҳамкорликни мустаҳкамлаш. Экотизимлар чегера билмайди, шунинг учун Афғонистон ҳам лойиҳадан ўрин олган. Бизнинг тоғ тизимларимиз, сув тизимларимиз бир-бирига боғлиқ. Шундай экан, бу йўналишдаги муаммолар ва масалалар биргаликда ҳал қилиниши керак. 
2.    Минтақадаги экологик хавфсизлик. Афғонистон Ўзбекистон ҳамда Тожикистонга қўшни ва биз учун минтақадаги экологик хавфсизлик ва барқарорлик жуда муҳим. 
3.    Ҳар бир мамлакат вакиллари ўз юртида секторлараро ҳамкорликда фаолият юритиши. 

"Бу ерга келганларнинг аксарияти бир-бирларини ҳатто танишмасди, чунки масалан, Қирғизистондан келганлар орасида кимдир Бишкекдан бўлса, бошқа биров Талас ё Ўшдан. Бизнинг тармоқларимиз орқали улар бир-бирлари билан мулоқот қилишни бошлашмоқда ва дўстлашишмоқда. Бугун улар ким қайси соҳа эксперти эканини яхши билишади. Улар семинарларда биргаликда иштирок этишади. БМТнинг кичик грантлар дастурига доир "Глобал миқёсда фикрла, маҳаллий даражада ҳаракат қил" тамойили жуда муҳим аҳамият касб этади, зеро етакчилар умумий глобал жараёнлар, ташаббуслар, ҳужжатлар, конвенция, Марказий Осиё субминтақаси ҳақида, шунингдек Халқаро Оролни қутқариш фонди, МОМЭМ, Сув ресурслари бўйича давлатлараро ташкилий комиссиялар, Илмий-тадқиқот марказлари нима билан шуғулланишига оид тушунчаларга эга бўлиши жуда муҳим", - дейди Татьяна Шакирова. 

Таъкидлаш жоизки, дастур доирасидаги машғулотлар дўстона муҳитда ўтказилиб, уларнинг аксарияти интерактив шаклда бўлгани боис барча иштирокчиларда катта қизиқиш уйғотмоқда. Ўйин шаклида, табиат қўйнида ўтказилаётган  экологик машғулотлар иштирокчиларни янада жипслашишга ва сув муаммоларини биргаликда аниқлаб, ҳамкорликда ечим топишга ўргатмоқда. 

2018 йилда Марказий Осиё етакчилик дастури 17 сентябрдан 26 сентябрга қадар икки кетма-кет модуллар кўринишида ўтказилмоқда:

I модуль – 23 сентябргача МОМЭМнинг бош идорасида Марказий Осиё ва Афғонистоннинг давлат, нодавлат, академик ва бизнес секторлари ёш етакчилари учун (иштирокчилар танлов асосида сараланган).

II модуль – 24 сентябрдан 26 сентябргача Қозоғистон-Германия университетида Марказий Осиё ва Афғонистоннинг танлов асосида сараланган давлат хизматчилари учун. 

Маълумот учун: Марказий Осиё минтақавий экологик маркази (МОМЭМ - CAREC) мустақил, носиёсий, нотижорат халқаро ташкилот ҳисобланиб, Марказий Осиё мамлакатлари ва Афғонистон минтақасида атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва барқарор ривожланиш билан боғлиқ муаммоларни ҳал қилишга кўмак беради. МОМЭМ фаолиятига 1998 йилда Орхус шаҳри (Дания)да беш мамлакат - Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон, Туркманистон, Ўзбекистон, шунингдек Европа Иттифоқи ва БМТ Ривожланиш дастури ташаббуси асосида старт берилган.