«На айтилган пул, на шароит ва на хавфсизлик»: коронавирусга чалинган самарқандлик врач-лаборант нималарни бошдан ўтказди?

«Шу йил апрель ойида бошида меҳнат таътилига чиққандим. 17 апрелдан иш кўпайиб кетгани, жуда кўплаб касалликка гумонланувчилардан таҳлил олиш кераклигини айтиб ишга чақириб олишди. Шу тарзда 5 июнь кунига қадар Самарқанд шаҳри бўйича касалланиш эҳтимоли юқори бўлган биринчи ўчоқлардан 3500дан ортиқ фуқаролардан тест намуналари олишда ва вилоят вирусология таҳлилхонасига етказиб беришда иштирок этдим.

У вақтда ҳали кўпчилик касалликланиш оқибатларини англаб етмагани учун эҳтимолий касалланганлардан намуна олиш ҳар доим ҳам осон бўлмади. Ҳақоратлаб, камситиб ҳайдаб юборганлари қанча? Бир-икки қаттиқ ҳақоратлаганлар бўйича ИИБга хабар берганмиз. Аниқ манзил, исм-фамилиялари бор. Аммо ИИБ ходими «у одам кўп ичади-да энди» дейишдан нари ўтмаган ҳолат ҳам бўлди, ҳатто. Бизни аниқ ҳимоялайдиган, қўллаб-қувватлайдиган тизимнинг ўзи бўлмади. Аммо бу ҳали ҳеч нарса эмас.

Коронавирусга қарши курашда бизга юклатилган вазифани бажариш жараёнида мен ва ҳамкасбларим ҳам вирус билан зарарландик. Менда 5 июнь куни COVID-19 вируси борлиги аниқланди. Биргина Самарқанд шаҳар СЭО марказидан 8 киши юқумли касалликлар шифохонасида даволаниб чиқди. Жумладан ўзим ҳам. Ишимиз шу коронавирусга чалингани эҳтимоли бўлган одамлар, касалланганлар билан мулоқотда бўлганлардан таҳлил олиш. Катта эҳтимол билан ўзимизга ҳам юқишини билардик. Қолаверса, касалликдан ҳимояланиш воситалари билан таъминланиш ҳам кўнгилдагидай эмасди. Ҳатто дастлаб корхонамиздаги дезинфекцияловчиларнинг кийимларини олиб ишлатдик. Кейинчалик ўзимизга берилган ҳимоя кийимлари эса баъзан машинага мингунимизга қадар йиртилиб, яроқсиз бўлиб қоларди. Баъзан оддий ниқоблар билан ҳам муаммога дуч келдик.

Иккинчи томондан касаллик оиламга етиб боришидан қўрқардим. Алам қиладигани, айрим бошқа турдаги тиббиёт муассасаларида шифокорлар 14 кун давомида уйига бормасди. Бунинг учун шароит яратилган эди. Биз ҳам оила аъзоларимизни хавфга қўймаслик учун корхонамиз раҳбариятига бир неча марта мурожаат қилдик, фойдаси бўлмади. Бундай вазиятда ўзимиз ё оиламизни ўйлаб ишни ташлаб кетиш эса оқ халатга, халққа нисбатан хиёнат билан тенг, ишни давом эттириш шарт эди. Охир-оқибат, қўрққаним юз берди: ўзимдан ташқари 7 ёшли ўғлим, 5 ёшли қизим, онам ва укам ҳам касалликка чалиниб, юқумли касалликлар шифохонасида даволаниб чиқди. Бунга ким айбдор?», дейди Шоира Эшбекова.

Самарқанд шаҳар СЭО марказининг бактериология бўлими бошлиғи Н.Қудратова ҳам касалликдан ҳимоя воситалари, тиббиёт ниқоби, ҳимоя кийими билан боғлиқ муаммолар бўлганини тасдиқлади. Марказнинг 8 нафар ходими иш жараёнида касалликка чалиниб юқумли касалликлар шифохонасида даволаниб чиққанини маълум қилди.

«Керакли воситаларни бўлимдаги ходимларга етарлича олиш учун неча марталаб жанжал кўтаришимга тўғри келган. Касалликка чалинганлар масаласида эса ҳамманинг ҳам коронавирусга йўлиққани ошкор қилинавермайди, шекилли. Ўзим мисолимда айтадиган бўлсам, худди шу касаллик аломатлари билан оғридим, шу касалликка чалинганлар билан юқумли касалликлар шифохонасида даволаниб чиқдим. Аммо бош врач қоғозда «коронавирусга чалинмаган»имни айтди. Эҳтимол, таҳлил ростдан шундай чиққандир. Шахсан ўзим бу ҳолатга шубҳа билан қарайман. Юқумли касалликлар шифохонасида даволаниб чиққач, мана, тезда яна ишни давом эттиришга киришдик», – дейди Н.Қудратова.

Марказ раҳбари П.Маҳмудов эса тиббиёт воситаларида ҳеч қачон муаммо бўлмагани, марказда фақат 4 киши коронавирусга чалинганини маълум қилди. Хуллас, ҳар хил маълумот.

Энг асосий муаммо шуки, бўлимнинг иш жараёнида коронавирус юқтириб олган ходимларига бир марталик маблағ берилган эмас. Хусусан, коронавирусга чалиниб, даволаниб чиққан, оиласидагилар ҳам шу касалликка гирифтор бўлган врач-лаборант Шоира Эшбекова бир марталик маблағни олмаган.

Жорий йил 26 мартда эълон қилинган «Коронавирус инфекцияси тарқалишига қарши курашишга жалб қилинган тиббиёт ва санитария-эпидемиология хизмати ходимларини қўллаб-қувватлашга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги президент қарори иловасида коронавирус инфекцияси тарқалишига қарши курашиш доирасида беморлар билан ишлаган вақтида коронавирус инфекцияси юқтириб олган тиббиёт, санитария-эпидемиология хизмати ва бошқа ходимларга — 100 миллион сўм миқдорда бир марталик тўлов тўланиши белгилаб қўйилган.

Шунингдек, президент қарорида коронавирус инфекциясидан зарарланган беморлар билан мулоқотга киришадиган, зарарланган беморлар жойлаштирилган объектларда ҳамда коронавирус инфекциясини аниқлаш лабораторияларида фаолият олиб бораётган тиббиёт, санитария-эпидемиология хизмати ва бошқа ходимларга ҳар 14 кунлик фаолият даври учун 20 млн сўм миқдорда (солиқлардан ташқари) махсус қўшимча рағбатлантириш тўлови белгиланган.

Мазкур масалада Самарқанд шаҳар СЭО маркази раҳбари ҳақиқатан ҳам муаммо юзага келгани, аммо бу бўйича вилоят санитария-эпидемиологик марказига хат билан чиққанини маълум қилди.

Вилоят санитария-эпидемилогик маркази вакиллари бу ҳолатга изоҳ бераркан, президент фармони асосида республика махсус комиссияси томонидан вақтинчалик низом тасдиқлангани, ана шу низом асосида Ш.Эшбековага 25 млн сўм миқдордаги бир марталик тўлов берилмаслигини маълум қилишди.

Бу низомга кўра, Ш.Эшбекова ва у каби шифокорларга фақатгина ойлик лавозим маошининг 6 фоизлик миқдорида қўшимча тўлов берилаётган экан.

Бироқ, худди шу низомнинг 4-бобида коронавирус инфекциясини тарқалишига қарши курашиш доирасида беморлар билан ишлаган вақтида коронавирус инфекцияси юқтириб олган ходимларга 100 миллион сўм берилиши кўзда тутилган.

Ш.Эшбекованинг айнан коронавирусга чалинган бемордан таҳлил олгани оқибатида касалликка чалингани тасдиғини топгани ҳақда тегишли ҳужжатлар мавжуд. Унинг минглаб эҳтимолий беморлардан таҳлил олиб ишлагани ҳақиқат. Аммо унга на 25 миллион сўм, на президент фармонида кўзда тутилган бир марталик тўлов ажратилмаган.

«Менга касалликка чалинганим бўйича текширув ўтказилгани ва «эҳтиётсизлик оқибати»да коронавирус инфекциясига чалинганимни оғзаки равишда айтишди. Тегишли ташкилотлар шу хулосага келган экан. Аммо тўғридан тўғри коронавирус ўчоқларида ишлаган бўлсак, эҳтимолий беморлардан таҳлил олиш вазифамиз бўлса, қандай қилиб «эҳтиётсизлик оқибатида» деб айтиш мумкин? Агар гап эҳтиёт бўлиш ҳақда бўлса, аввало бизнинг хавфсизлигимизни етарли даражада таъминлаб қўйишлари керак эмасмиди?» – дейди Эшбекова.

Вилоят санитария-эпидемиологик осойишталик марказидан врачнинг инфекция юқтириш ҳолати қандай баҳолангани бўйича ҳеч қандай маълумот олишнинг имкони бўлмади.

Инфекция ўчоқларида ишлайдиган врачлар вирус юқтирган тақдирда улар касалликни «эҳтиётсизлик оқибатида» юқтириб олган, деб баҳоланиши коронавирусга қарши курашда ўзининг ва оиласининг ҳаётини хавфга қўйган шифокорларни норози қилмоқда. Бу каби мавҳумликда юрган соҳа ходимлари республикада кўпчиликни ташкил этади.

Яна бир масалага қайта тўхталишимиз керак: Юқорида Ш.Эшбекова ўта юқумли касалликка қарши қандай шароитларда ишлаганини айтди. Сиз суратда кўриб турган нарса шифокор ва лаборантларга бериладиган тиббиёт ниқоблари экан.

Бир марталик ниқоб сифатсиз бўлса, кўп марталик ниқоб азбаройи ишдан чиққанидан ичига дока тиқиб ишлатишларини маълум қилишди.

Бундан ҳам ёмони, марказ лабораториясида энг муҳим нарса бўлган сувнинг ўзи муаммо экан. «Иссиқ сув-ку умуман йўқ, совуқ сувни ҳам «баклашка»ларда тўплаб ишлатамиз», – дейишмоқда ходимлар.

Энди холис ўйлаб кўринг, санитария-эпидемиологик осойишталик марказининг лабораториясида шу аҳвол бўлса, бошқа жойларда санитария ҳақда сўз очиш мумкинми?

Умуман, минглаб аҳолидан тест олган марказ ходимларининг ичидан кетма-кет касалликлар чиқаётгани ҳам, аслида уларнинг ҳимоясиз қолаётганидан дарак эмасми? Касалликни юқтириб олишда ходимнинг ўзини айбдор қилиш инсофданми?

Kun.uz шу каби муаммоларни ўрганишда давом этади.

Анвар Мустафоқулов,
Kun.uz мухбири.