АҚШ президенти Жо Байден украинлар етакчиси Володимир Зеленский дунёдаги бошқа кўплаб давлат арбоблари каби Вашингтоннинг Россия Украинага босқин қилиши муқаррарлиги тўғрисидаги огоҳлантиришларини жиддий қабул қилмаганини эслатди. Бунга жавобан Украина ҳукумати вакиллари Киев урушга тайёр бўлгани, Ғарб давлатлари эса Россия тажовузининг олдини ололмагани ҳақида айтишди.
Лос-Анжелесда Демократик партия ҳомийлари билан учрашув чоғида Байден йил бошида тез орада Россиянинг Украинага қарши кенг кўламли тажовузи бошланиши тўғрисидаги баёнотлар кўпчилик учун у қадар реал кўринмаганини тан олди. «Мен улар нега бу ҳақда эшитишни исташмаганини тушунаман», деган Байден.
Аммо у яна шундай таъкидлайди: «Мен биламан - кўплар мени ошириб юбораётган бўлиши мумкин деб ўйлашган. Аммо мен буни аниқ билардим ва бизда Путин чегарани кесиб ўтишга отланганини тасдиқлайдиган барча маълумотлар бор эди. Бунга ҳеч қандай шубҳа йўқ эди. Ва Зеленский ҳам бошқа кўплар қатори буни эшитишни истамаганди».
Шу билан бирга Байден Путинни Украинанинг «нафақат халқини, балки маданиятини ҳам йўқ қилишга уриниш»да айблаган ва россияликлар президенти Киевни «Она Россия мероси» деб билишини айтган.
Ғарб разведка хизматлари вакиллари россиялик ҳарбийлар Украина билан чегара яқинида тўпланаётгани тўғрисида 2021 йил кузидан хабар бера бошлаган. Кейин улар тажовуз эҳтимоли тўғрисидаги аниқроқ саналарни айтишган. Январ ойи охирида Байден бир неча бор Зеленский билан телефон орқали мулоқотларда воқеаларнинг шундай ривожи - реаллашганини айтди.
Зеленский ўшанда ваҳима қўзғамасликка чақирган, аммо Киев «турли сценарийларга жиддий тайёрланаётгани»ни маълум қилган.
28 январ куни у хорижлик журналистлар билан учрашувда шундай деганди: «Бугун биз аввалгидан кўра жиддийроқ эскалацияни кўрмаяпмиз. Ҳа, ҳарбийлар сони жиддий даражада ортган, аммо мен бу ҳақда 2021 йил бошида, Россия Федерацияси ўқув машғулотлари тўғрисида гапирганимда ҳам айтгандим [...] Ва ҳозир ҳам мен вазият ўша машғулотларнинг авж палласидагидан кўра кескинроқ деб ҳисобламайман - вазият ўшанда ҳам жуда кескин эди».
«Бизга бундай ваҳима керак эмас [...] Бизга мамлакатимиз иқтисодиёти барқарорлашуви керак [...] чунки «эртага уруш» бошланиши ҳақидаги сигналлар янграмоқда - ҳатто давлатларнинг ҳурматли раҳбарларидан ҳам сигналлар келди, улар дипломатик тилда ҳам эмас, очиқчасига шундай демоқда: «Эртага уруш бўлади». Бу — ваҳима. Бозорларда ваҳима, молиявий секторда ваҳима. Бу бизнинг давлатимизга қанчага тушади!» деганди Зеленский.
Байденга Киевда қандай жавоб қайтаришди?
Байденнинг Зеленский Американинг огоҳлантиришга қулоқ тутмагани ҳақидаги сўзларига бир неча украин амалдорлари муносабат билдиришди.
«Эшитишни истамаган» ибораси, катта эҳтимол билан, изоҳ талаб қилади. Қолаверса, агар эсласангиз, Украина президенти ҳамкорларни Россияни қўшинларини узоқлаштиришга ва вазиятни кескинлаштирмасликка ундаш учун огоҳлантирувчи санкциялар пакетини киритишга чақирганди. Ва бу ўринда биз ҳам ҳамкорларимиз «бизни эшитишни хоҳламаганди» дейишимиз мумкин», деган Зеленскийнинг матбуот котиби Володимир Никифоров.
Уруш бошланишидан олдин, бир неча ой давомида Зеленский кўп бор Ғарбни Россияга қарши санкциялар қўллашга ва қўшинларини украин чегаралари яқинидан олиб кетишни талаб қилишга чақирганди. Аммо Ғарб мамлакатлари босқин рўй берган тақдирда қўлланиши назарда тутилган чеклов чораларини муҳокама қилиш билан чекланганди.
Никифоров ортидан Байденнинг сўзларига Украина президенти офиси раҳбари маслаҳатчиси Михаил Подоляк ҳам жавоб берди.
«Агар [Украина] урушга «тайёрланмаган» бўлса, нима учун биринчи зарбалар макетларга берилди, барча ўқ-дорилар жойларга тақсимланди, январ ва феврал ойларида эса машғулотлар ўтказилди? Украина урушга ўтган йилдан буён тайёрланиб келди: кутилаётган босқин тўғрисидаги маълумотларни нафақат Ғарб разведкаси, балки бизникилар ҳам бериб келишди», дея ёзган у твиттерида.
«Россия экспансия (империалистик давлатларнинг янги территорияларни босиб олишга интилиши) бўйича турли сценарийларни ишлаб чиқаётганини яхши билардик. Володимир Зеленскийнинг столида доимо юқори сифатли разведка маълумотларига асосланган тегишли таҳлилий маълумотлар бўлган. Президент ҳамкорларимизнинг барча сўзлари ва огоҳлантиришларига диққат билан жавоб қайтарди.
Асосий савол Россиянинг босқини кўлами қай даражада бўлиши борасида эди», деган Подоляк Liga.net порталига берган изоҳида.
Унинг сўзларига кўра, Украинанинг бутун ҳудуди мунтазам равишда интенсив ўққа тутилишини прогноз қилиб бўлмасди. «Босқиннинг кўлами кўплаб мамлакатларни, жумладан, Украина ҳамкорларини ҳам шокка тушириб қўйганига шубҳа йўқ», деган у.
«Ва ниҳоят, менимча, асосий давлатлар Россия Федерациясининг милитаристик иштаҳасини жуда яхши билган ҳолда уни огоҳлантириш сигналлари билан тўхтата олмаганида, 100 кундан ортиқ вақтдан бери анча қудратли ва катта ресурсларга эга рақибга қарши тўлақонли уруш олиб боришни уддалаётган мамлакатни айблаш бемаъниликдир», - дея хулоса қилган Подоляк.
Энг кўп ёрдам - АҚШдан
Реинтеграция ва оккупация қилинган ҳудудлар бўйича вазир Ирина Верешчук эса, Ғарб мамлакатлари босқиннинг илк кунида Зеленскийга Киевни тарк этишни тавсия қилишганини эслатиб, украинлар президенти бундай қилмагани урушнинг биринчи босқичида ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлган бўлиши мумкинлигини айтди.
«Бизнинг Ғарбдаги ҳамкорларимиз, албатта, президент Зеленский уларнинг Россия босқини тўғрисидаги огоҳлантиришини эшитишни истамагани ҳақида гапириши мумкин. Россиянинг очиқчасига ҳужум қилишидан олдин президент нима қилиши керак бўлгани ҳақида турлича тахминлар билдириши мумкин.
Аммо босқин бошланганидан кейин бизнинг президент ўз хавфсизлигига жиддий таҳдидлар бўлганига қарамай, пойтахтни ташлаб кетмади. Очиғини айтадиган бўлсак, у ғарблик ҳамкорларимиз тавсияларини эшитишни хоҳламади. Ва айнан бу қарор катта аҳамиятга эга бўлган, бунинг аҳамиятини фақат вақт ўтиб баҳолай оламиз», дея ёзган у телеграм-каналида.
АҚШ Украинага бутун дунё мамлакатлариникидан кўпроқ ёрдам кўрсатмоқда. Америка конгресси Киев учун 40 млрд доллар ажратган, бу маблағлар қуроллар сотиб-олиш ва бошқа мақсадларга йўналтирилади.
Бундан ташқари, Байден маъмурияти Украинага узоқ масофага отувчи гаубицалар ва замонавий баравар ўт очиш реактив тизимлари юборган, бу орқали украин ҳукумати РФ армиясининг артиллерия бобидаги катта устунлик фарқини йўққа чиқаришга умид қилиши мумкин.
