Аксар хорижий мамлакатларда фуқароларидан бирор манзил ҳақида сўраб қолсангиз, сизга, энг аввало, кўча номлари билан тушунтириб йўналиш беришади. Яъни улар шаҳарларни кўчаларга боғлаб ўрганишади. Одамлар кўчалар ва объектлар рақамларига кўра керакли манзилни осон топиб боради. Тошкентда-чи?
Агар сиз Тошкентда яшаётган бўлсангиз, шаҳар кўчаларини номма-ном санаб бера оласизми? Ёки қўлингиздаги гаджетлар хариталарисиз Ўзбекистон шаҳарларида исталган манзилни топиб боришга кўзингиз етадими? Катта эҳтимол билан бу саволларга ижобий жавоб топиш қийин. Чунки офлайн топонимик ахборот бўйича мамлакатимиз шаҳарларидаги аҳвол анчагина чатоқ.
Пойтахтнинг марказий кўчаларидан бири бўлган Алишер Навоий кўчасидаги биноларнинг рақамланиши ҳолатларини ўргандик. Аввалига шунчаки рақамланган ва рақамланмаган бинолар бўйича бошланган ўрганишимиз турли қизиқ ва парадоксал ҳолатларни юзага чиқарди.
4 километрлик шоҳкўчада 40 дан ортиқ бино ва иншоотлар рўйхатга олинган. Лекин кўчанинг бошидан охиригача бўлган объектлар деворларидаги рақам ва кўча номи ёзилган таблолар 50 фоизни ҳам ташкил қилмайди – 18 та.
Деворлардаги таблолар шакли ҳам ҳар ерда ҳар хил. Аниқ бир стандарт асосида ясалмаган. Биноларнинг исталган (ўнг, чап, ўрта, ён, орқа) қисмига ўрнатилган таблолар классик, инновацион, замонавий, рақамли номсиз, номли рақамсиз ва ҳатто деворга қўлда ёзиб қўйилган кўринишларга ҳам эга.
Яна хорижга мурожаат қиладиган бўлсак, аксарият шаҳарларда бинолар рақамини осонроқ топиш учун йўлнинг бир тарафидаги объектлар тоқ сонлар билан рақамланса, иккинчи тарафи эса жуфт сонлар билан рақамланади. Бунда сиз бораётган манзилингиз бўйича олдиндан тасаввур ва тараддудга эга бўласиз ва йўлнинг ўзингизга керакли тарафидан ҳаракатланасиз.
Тошкент кўчаларидаги бинолар жойлашувини виртуал харита орқали кузатсак, “тоқ ва жуфт” анъанасига қисман риоя қилинганининг гувоҳи бўламиз. Яъни бир кўчада бу таомилга амал қилинган, бошқа бир кўчада эса йўқ. Масалан, биз ўрганган Алишер Навоий кўчасида 7-, 11-, 13- ва 15-уйлар кўчанинг жуфт рақамланган қисмида жойлашган. Бу эса биз юқорида келтирган тартибга мос келмайди ва парадоксал ҳолатни вужудга келтиради.
Маълумот учун мазкур кўчада бир нечта вазирликлар, бошқарув идоралари, олий таълим муассасалари, банклар, музей, марказий кутубхона, театр ва концерт зали жойлашган. Лекин атиги 18 та рақамларнинг аксарияти кўчадаги уй-жой квартираларининг деворларига ўрнатилган.
Биз ҳам ҳозир виртуал хариталар орқали локацияларни топиб бораётган бўлсак, бунгача манзилларни кўчалар эмас, маҳаллалар ва мўлжаллар орқали излаб борганмиз. Пойтахт Тошкентда 1800 га яқин кўча бўладиган бўлса, шундан Алишер Навоий, Муқимий, Абай, Амир Темур, Бунёдкор, Ўзбекистон каби саноқли кўча номларигина аҳоли сўзлашув истеъмоли ва эҳтиёжларида фойдаланилади, холос.
2020 йил 17 март куни қабул қилинган “Тошкент шаҳрида рақамли технологияларни кенг жорий этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-4642-сонли қарор билан Тошкент шаҳар ҳокимлиги таъсисчилигида МЧЖ шаклида Рақамли ривожланиш департаменти ташкил этилган ва уларга ўша йили шаҳарнинг географик ахборот-таҳлил тизимини яратиш вазифаси қўйилган.
Лекин пойтахтнинг биргина марказий кўчасида биз қилган таҳлил мазкур қарорда масъул қилиб кўрсатилган Қурилиш вазирлиги, Кадастр агентлиги ва Рақамли ривожлантириш департаменти олдига кечикаётган икки йиллик саволини қўяди: Тошкент шаҳрида кўча номлари ва рақамлари қачон тартибга келади?
Биргина Алишер Навоий кўчасидаги ҳолат пойтахт ҳақидаги умумий тасаввурни ҳосил қилиш учун етарли бўлмас балки. Аммо мамлакатнинг энг машҳур кўчасидаки аҳвол шундай экан, пойтахтдан бошқа шаҳар ва туманлардаги вазиятни тасаввур қилиш қийин.
Кўча номлари ва рақамларидаги бундай камчиликлар тез ёрдам, такси, элтув хизмати ва бошқа хизматлар фаолиятида жиддий муаммоларни юзага келтиради. Қаршингиздаги бино қайси кўчага тегишли ва нечанчи рақамли эканини тополмасдан тураверасиз.
Бундай бошқотирмаларга чет элдан келадиган туристларнинг “ҳайрати” эса алоҳида мавзу.
Сардорбек Усмоний
