Ейскдаги ҳалокат — уруш бошланганидан буён Россия авиациясида жанг майдонидан ташқаридаги ўнинчи ҳарбий самолёт йўқотилиши бўлди.
17 октябр куни кечқурун Краснодар ўлкасида Азов денгизи соҳилидаги Ейск шаҳрида турар жой бинолари ҳовлисига ҳарбий самолёт қулади. Қулаш чоғида самолёт «уйларга урилиб кетган», натижада ёнғин бошланган. Маҳаллий расмийларнинг сўнгги маълумотларига кўра, қурбонлар сони 15 нафарга етган, 19 киши жабрланган. BBC рус хизмати ушбу ҳодиса бўйича сўнгги маълумотларни тўплади.
Самолёт қандай қулаган?
Россия Тергов қўмитасига кўра, Су-34 ҳарбий самолёти техник носозлик оқибатида ҳалокатга учраган. Ҳудудда авиаёнилғи туфайли чиққан йирик ёнғин орадан олти соат ўтибгина ўчирилган. Терговчилар ёнилғи намуналарини ва борт ёзувларини олишган. Катапульта орқали омон қолган учувчилар ҳамда аэродром ходимлари сўроқ қилинган. Мазкур ҳолат юзасидан «Парвоз ёки унга тайёргарлик кўриш қоидаларини бузиш» моддаси (РФ ЖК 351) бўйича жиноий иш очилган.
Ҳалокатдан кейин олинган видеолардан бирида ерда ётган учувчидан гувоҳлар самолёт уриб туширилгани эҳтимоли ҳақида сўрашади. У «йўқ» деб жавоб қайтаради.
«Мен самолёт уйим устидан қандай учиб ўтаётганини ва ундан учқун сачраётганини кўрдим. У жуда пастлаб ва анча сокин учарди», дейди BBC билан суҳбатда маҳаллий аҳоли вакили Ирина.
«Самолёт кўринди, мен у нега бу қадар пастлаб учаётгани ҳақида ўйладим. Ва шундай ҳуштак чалинди, гўё трубиналар катта тезликда ишлаётгандек. Қарасам, у қуламоқда. Бу бир ярим-икки секунд ичида рўй берди», дея ҳодисани тасвирлайди гувоҳлардан бири «161.ru» мухбирига.
Россия мудофаа вазирлигининг расмий саҳифаси бўлмиш «Звезда» канали самолёт кўтарилиш чоғида ҳалокатга учраганини маълум қилган. Учувчилар бунга самолёт двигателларидан бири ёниб кетгани сабаб бўлганини айтишган. Расмий маълумотларга кўра, Су-34 ўқув-машғулот парвозига чиққанди ва унинг бортида ўқ-дорилар бўлмаган.
Ҳалокат ва ёнғин акс этган дастлабки видеоларда портлашлар овози эшитилган, гувоҳлар буни ўқ-дорилар детонацияси сифатида қабул қилишганди. Аммо маҳаллий расмийлар ва ФВВ маълум қилишича, самолёт ўзи билан жанговар ўқ-дорилар олиб учмаган. «Агар шу каби ҳолат бўлганида эди, уйнинг ярми вайрон бўлиб кетарди», деган Краснодар ўлкаси губернатори Вениамин Кондратьев.
Қулаш чоғида самолёт Коммунистлар кўчасидаги тўққиз қаватли уйга урилиб кетган. Уйда ёнғин бошланган, бу эса бир неча қават қулаб тушишига олиб келган. Маҳаллий «161.ru» нашри эълон қилган фотосуратларда уйга қадалиб қолган самолёт парчаларини кўриш мумкин: балкондаги қўниш мосламаси (шасси) ва девордан чиқиб турган қанот бўлаги.
Қурбонлар ва жабрланувчилар
Ҳалокат жойида қидирув-қутқарув ишлари якунланган. Қурбонлар сони 15 нафарни ташкил этмоқда, шундан уч нафари - болалар. Краснодар ўлкаси губернатори ўринбосари Анна Минкованинг маълумот беришича, уч киши оловдан сақланиш учун юқори қаватлардан сакраб ҳалок бўлган. Яна 19 киши тан жароҳатлари олган. Жабрланганларнинг беш нафари болалар, икки нафари ҳомиладор аёллар. Тўрт киши - жонлантириш бўлимида қолмоқда.
Кўп қаватли уйдаги 72 квартира турли даражада шикастланган. Краснодар губернатори қурбонларнинг дафн маросимлари харажатларини тўлаб берилиши, қурбонларнинг қариндошларига 1 миллион рублдан берилишини маълум қилган. Жабрланганларга ҳам моддий ёрдам кўрсатилади - енгил жароҳатланганларга 200 минг рублдан, ўрта ва оғир даражада жароҳатланганларга эса 400 минг рублдан тўланади. Йўқолган мулклар учун ҳам компенсация назарда тутилган: қисман йўқотишлар ҳолатида уйда яшовчи оиланинг ҳар бир аъзоси учун 50 минг рублдан, тўлиқ йўқотилган ҳолатда эса 100 минг рублдан берилади. Ниҳоят, ҳар бир жабрланувчи учун бир марталик тўлов 10 минг рублни ташкил этади.
17-19 октябр кунларида Ейск районида мотам эълон қилинди. Ҳалокат жойида ёдгорлик ўрнатилди.
Шикастланган уйларда жами 675 киши истиқомат қилган. Ҳодисадан кейин 501 киши қариндошлариникига жойлаштирилган, 23 киши вақтинча жойлаштириш пунктига эвакуация қилинган.
Кўп қаватли уйнинг ўзи нима қилиниши ҳозирча номаълум. Ҳисоб-китоблардан кейин уй тикланиши ёки бузиб ташланиши ва одамларга янги турар жойлар берилиши мумкин.
Губернатор Кондратьев уй бир ой ичида тикланиши мумкинлиги, аммо ҳозирда бу борада якуний қарорга келинмаганини айтган. Харобаларни тозалаш жараёни ҳамон давом этмоқда. Қутқарувчилар одамларни улар ўз буюмлари ва ҳужжатларини олиши учун айрим подъездларга кирита бошлаган.
Атрофдаги бошқа бинолар шикастланмаган.
«Камдан кам учрайдиган ҳолат»
The Bel нашрининг ҳисоблашича, Ейскда Су-34 қулаши Россиянинг Украинага босқини бошланганидан буён авиацияда жанг майдонидан ташқарида ўнинчи самолёт йўқотиши бўлди. Расмийлар бу йўқотишларнинг ярмидан ортиғи ўқув парвозлари вақтида рўй берганини маълум қилган.
Собиқ ҳарбий учувчи, Авиация ва космик қидирув-қутқарув федерал бошқармасининг собиқ раҳбари Владимир Попов самолёт турар жой биносига урилишини камдан кам рўй берадиган ҳолат деб атаган.
«Менинг хотирамда самолёт турар жой биносига аниқ бориб урилиши билан боғлиқ фақат битта ҳолат қолган — бу Новосибирскда рўй берган. Бу фуқаролик учувчисининг руҳий ҳолати билан боғлиқ эди. У қасддан самолётни уй томон бошқариб борган, аммо портламаган, фақат ёниб кетган. Ҳарбий авиация тарихидаги бундай ҳолатлар ҳақида билмайман», — деган у «Фонтанка» нашрига берган интервьюсида.
Унинг айтишича, учувчилар «қуруқликдаги инфратузилмаларга заррача бўлса ҳам зарар етиш хавфи йўқлигига амин бўлгандагина катапульта бўлиши мумкинлиги»га ўргатилади.
«Агар самолёт ёки вертолёт бундай авариявий вазиятга тушиб қолса ва учувчи учиш-қўниш йўлагига етиб бора олмаслигини кўриб турган бўлса, у самолётни тарк этиш учун қайси ҳудудлар маъқул эканини билади. Аҳоли яшаш манзилларидан қочиш учун заррача имконият бўлса ҳам барча чораларни керак. Ҳа, пастда қишлоқ ёки қандайдир товуқ фабрикаси бўлса ҳам, биз у ердагиларнинг хавфсизлигини таъминлашимиз керак», — деган Попов.
Шу туфайли Ейскда самолётдан катапульта бўлган учувчилар терговнинг шу бўйича саволларига жавоб беришига тўғри келади.
«Саволлар жуда кўп бўлади, бу шундай. Мен бу учувчиларга ҳавас қилмаган бўлардим. <…> Ва тушуниш керак бўлади: балки қатор техник омиллар ҳам рол ўйнагандир. Айтайлик, у самолётни чўлга олиб кетмоқчи бўлган, аммо шамол оқими ўзгариб, йўналишни буриб юборган ва бу бахтсиз уйлар томон кетаётган самолёт рули қотиб қолган бўлиши мумкин», — дейди Попов.
Россияда самолётлар турар жойларга қулаши билан боғлиқ бир неча ҳолат мавжуд. Бири 1976 йилда Новосибирскда рўй берган, «Ан-2» «кукуруз» самолётини ўғирлаган учувчи қасддан беш қаватли уйга бориб урилган. Бу ҳаракат сабаби учувчи аёлидан қасд олиши сифатида кўрсатилган. Олти киши ҳалок бўлган.
1997 йилда Иркутскда Ан-124 русумли йўловчи самолёт ҳалокатга учрайди. Парвозга чиқишидан бир неча сония ўтиб самолётнинг тўрт двигателидан учтаси ишдан чиқади ва у турар жой биносига қулайди. Натижада 72 киши ҳалок бўлади.
Ейскда қулаган Су-34 — россиялик ҳарбийларнинг асосий фронт бомбардимончиларидан бири саналади. У армияда 2014 йилдан буён фойдаланилади ва Су-24 нинг такомиллаштирилган варианти ҳисобланади. У аввалига Сурия ҳудудидаги ҳарбий ҳаракатларда иштирок этган, ҳозирда эса — Украина шаҳарларини бомбаламоқда. Очиқ манбаларда сўнгги ойларда бундай бомбардимончи самолёт Ейскдаги аэродромдан ҳарбий вазифа бажариш учун учирилгани ҳақида маълумот йўқ. Ейскда денгиз авиациясининг ўқув маркази жойлашган, бу ерда бошқа ҳарбий учувчилар ҳам тайёрланади.
