Колбаса маҳсулотлари саратон касаллиги келтириб чиқарадими?
Колбаса, сосиска қайта ишланган гўшт маҳсулотлари кўплаб оилаларнинг рационидан ўрин олган. Агар сиз ҳам уларни севиб истеъмол қилувчилар сирасидан бўлсангиз, албатта бу мақолани ўқишингиз керак. Сабаби саломатлигингизга оид муҳим маълумотни билиб оласиз.
Саратон хавфи бор
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотига кўра, қайта ишланган гўшт маҳсулотлари ва қизил гўшт истеъмоли саратон хавфини оширади.
ЖССТ бу маълумотни Саратонни тадқиқ қилиш халқаро агентлиги ўтказган тадқиқот асосида 2015 йилдаёқ эълон қилган. Тадқиқотда 10 та давлатдан 22 эксперт ўрганиш олиб борган. Ўрганиш натижасига кўра, қизил гўшт ва қайта ишланган гўшт маҳсулотлари саратонга мойилликни оширади, деб топилган.
Қизил гўшт, асосан, йўғон ичак саратонига сабаб бўлади, бундан ташқари, ошқозон ости бези ва простата саратонига ҳам сабаб бўлиши мумкин. Лекин «айнан шундай» дейиш учун тадқиқот тўлалигича далил тўплай олмаган. Шунинг учун қизил гўшт саратонга сабаб бўлиши эҳтимоли бор, деган хулосага келади.
Қайта ишланган гўшт маҳсулотларининг эса йўғон ичак саратонига сабаб бўлиш хавфи юқори ва тадқиқот буни исботлаш учун етарлича далил тўплай олган.
Қизил гўшт — барча сут эмизувчилар: мол, қўй, эчки, от каби ҳайвон гўштлари.
Қайта ишланган гўшт маҳсулотлари эса таъмни яхшилаш учун тузлаш, турли ферментлар қўшиш ва бошқа усуллар билан ишлов берилган гўштдир. Булар — колбаса, сосиска, дудланган, консерваланган гўштлар, таркиби гўштдан иборат таъм берувчи зираворлар ва соуслар.
Хавф қанчалик?
Экспертлар хулосасига кўра, қайта ишланган гўштни кунига 50 г порцияда истеъмол қилиш йўғон ичак саратони хавфини 18 фоизга оширади. Гарчи қайта ишланган гўшт сабаб саратон келиб чиқиш хавфи ҳар бир инсон учун индивидуал олганда жуда юқори бўлмаса ҳам, лекин унинг истеъмоли ошиши билан хавф ҳам ошади. Қолаверса, бундай маҳсулотларни оммавий тарзда кўп истеъмол қилиш глобал саломатлик индексига ҳам салбий таъсир қилади.
Экспертлар бундай хулосага келгунча 20 йилликни ўз ичига оладиган 800 дан ортиқ тадқиқотларни ўрганиб чиқишган. Бу тадқиқотлар бир қанча давлатларнинг турли хил диеталарини ўз ичига олади.
Хавф қандай пайдо бўлади?
Гўшт бир қанча таркибий қисмлардан, хусусан, темирдан иборат. Бундан ташқари, гўшт қайта ишланиши ва пиширилиши жараёнида ҳам ундан турли кимёвий моддалар ажралиб чиқади. Масалан, Н-нитрозо бирикмалари ва полициклик ароматик углеводородлар каби канцероген (саратон чақирувчи) моддалар айнан гўштни қайта ишлашда ажралади. Қизил гўштни пишириш ёки қайта ишлашда гетероциклик ароматик аминлар, полициклик ароматик углеводлар каби бирикмалар ҳам ажралиб чиқади. Бу бирикмалар ифлосланган ҳаво таркибида ҳам мавжуд бўлади.
Колбасалар шу қадар зарарлими?
Қайта ишланган гўшт маҳсулотлари йўғон ичак саратонига сабаб бўлиши хавф энг юқори бўлган тамаки билан тенг ўринда кўрсатилган. Бироқ Саратонни тадқиқ қилиш халқаро агентлиги уларнинг зарари тенглиги учун эмас, балки саратонга сабаб бўлиш аниқлиги юқорилиги жиҳатдан битта ўринга қўйилганини тушунтиради.
2015 йилги маълумотга кўра, қайта ишланган гўштни кўп истеъмол қилиш сабаб йилига 34 минг ўлим кузатилади. Тамаки сабаб эса йилига 1 млн ўлим кузатилади.
Қизил гўшт нега хавфли?
Қизил гўштнинг саратонга мойилликни қанчалик ошириши тўлалигича исботланмаган. Бироқ Саратонни тадқиқ қилиш халқаро агентлиги ўз ўрганишларига асосланиб, гўшт юқори ҳароратда пиширилганда саратон хавфига сабаб бўлувчи бирикмалар ажралиб чиқишини маълум қилган. Лекин айнан қайси усулда пишириш хавфсизроқ бўлиши ҳақида етарлича далиллар йўқ.
Хўп, агар пишган гўштда саратон хавфи бўлса, унда хом гўштда-чи, деган савол пайдо бўлиши мумкин. Бунга ҳам тўла асосли жавоб топилмаган. Лекин агентлик хом гўшт инфекциялардан касалланишга сабаб бўлишини унутмасликни эслатиб ўтади.
Умуман гўшт емаслик керакми?
Йўқ, бундай эмас. Фақат унинг истеъмоли меъёрдан ошмаслиги зарур. Сабаби гўшт кўп витаминларга ва оқсилга бой ҳисобланади. Лекин меъёрдан ортиқ истеъмол қилиш диабет, юрак касалликларига ҳам сабаб бўлади.
Ҳафтасига ўртача 350–500 г миқдорда гўшт истеъмоли билан чекланиш ва имкони бўлса, қайта ишланган гўшт маҳсулотларини рациондан чиқариш зарур. Сабаби қайта ишланган гўшт маҳсулотларида туз миқдори баланд бўлади ва улар қон босими ошишига, юрак қон-томир касалликларига ҳам сабаб бўлади.
Саратондан ҳимояланиш учун тавсиялар:
- Саратонни тадқиқ қилиш халқаро агентлиги бу касалликдан ҳимояланиш учун умумий тавсиялар ишлаб чиққан:
- Қизил гўшт ва қайта ишланган гўшт маҳсулотлари истеъмолини чеклаш;
- Фаст-фуд ва бошқа ярим тайёр маҳсулотларни имкон қадар кам ейиш;
- Ширин ичимликлар истеъмолини чегаралаш;
- Алкогол ичимликларни чеклаш;
- Саратондан ҳимояловчи ҳеч қандай препаратни қабул қилмаслик;
- Витаминларга бой сабзавот, мева, дуккакли маҳсулотларни истеъмол қилиш;
- Нормал вазнда бўлиш;
- Жисмоний фаол бўлиш;
- Оналарга: имкони бўлса, болани она сути билан озиқлантириш.
Тавсия этамиз
Трамп 2.0 ўзгарган Яқин Шарққа нималар ваъда қилмоқда?
Жаҳон | 21:45 / 20.01.2025
3 га 90. Исроил ва Ҳамас ўртасидаги сулҳ қандай кечмоқда?
Жаҳон | 20:11 / 20.01.2025
Халқаро танловда ғолиб бўлган президент мактаби ўқувчиларига BYD совға қилинди
Ўзбекистон | 19:59 / 20.01.2025
“Энг хавфсиз парвоз танланади” — Uzbekistan Airways осмондаги фавқулодда ҳолатларга тайёрми?
Ўзбекистон | 17:03 / 20.01.2025
Сўнгги янгиликлар
-
Трамп инаугурация маросимида: «АҚШ ҳукумати фақат икки жинсни тан олади»
Жаҳон | 03:50
-
The Guardian: Халқаро жиноий суд «энг ёмон сценарийга» тайёрланмоқда
Жаҳон | 00:50
-
Латвияда Россия фуқароларининг айрим соҳаларда фаолият юритиши тақиқланади
Жаҳон | 00:18
-
Эрон президенти Кремлда музокараларга кеч қолган Путинни кутишдан бош тортган
Жаҳон | 23:42 / 20.01.2025
Мавзуга оид
14:58 / 18.01.2025
Кунига атиги бир стакан сут ичиш саратон хавфини пасайтиради
11:24 / 13.01.2025
Сунъий идрок кўкрак бези саратонини анъанавий скринингдан яхшироқ аниқлай олди
00:35 / 04.01.2025
Олимлар жигарни ёғ босиши саратонга олиб келишини аниқлади
14:42 / 05.12.2024