Хўрозқанд чет элники деса... Ёхуд миллий геопортал бўлатуриб, хорижникига валюта сарфланяпти

Объектив ахборотсиз тўғри қарорлар қабул қилиб бўлмайди. Ахборот асри эса маълумотлар билан ишлашни каррасига осонлаштирди. Kun.uz Президент администрацияси ҳузуридаги Стратегик ислоҳотлар агентлиги Delivery Unit офисида бўлиб, жамоа амалга оширган ишлар билан танишди. Савол уйғотган жиҳат – катта ҳажмда маълумот базаси тўпланиб, уни визуаллаштириш бўйича ишлар қилинганига қарамасдан, давлат идоралари хорижий сервисларнинг пулли хизматидан фойдаланяпти.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Тасаввур қилинг, барча маълумот шундоқ кафтингиз устида: қаерда қанча мактаб ва боғча бор, ҳожатхонаси қанақа, қаерда йўллар яхши, қаерда ёмон, қайси қишлоққа сув борган, қайсига бормаган, мансабдорлар қаерда қанча давлат пулини ўмаряпти... Охиргисини ошириб юбордим – бунақа имконият ҳали йўқ.

Аммо анчагина маълумотларни бир жойга йиғиб, шундоқ картага қараб кўриб туриш мумкин. Бу қаерда шароитни яхшилаш кераклигини билиб туриш имкониятини беради. Маҳаллангизда қайсидир шароит ёмон бўлса, шундоқ кўриниб туради. Агар маҳаллангиз “яхши” қилиб кўрсатилган бўлса, сиз бу ресурсга кириб “йўқ, бу ерда ёлғон ёзилган” деб ёзишингиз мумкин. Қарор қабул қилувчиларга тўғри қарорлар қабул қилиш имкониятини беради бу. 

Президент аппарати қошидаги Delivery Unit айнан шу иш билан – Ўзбекистон бўйлаб нима, қаерда, қачон – кўплаб маълумотларни бир жойга йиғиб, шундоқ картага қараб билиб туриш имкониятини яратиш бўйича иш олиб бормоқда. Жамоа меҳмони бўлдим ва саволлар бердим.

Фарҳод Омонов, маълумотлар таҳлилчиси: Геопорталнинг асосий мақсади — бюджетдан ажратилаётган маблағларни ижтимоий объектларга тўғри йўналтириш ва уни баҳолаш. Қанчалик маблағлар тўғри ажратилди, объектлар ҳолати қандай – шулар тўғрисидаги умумий маълумотларни шакллантириш учун маълумотларни йиғдик. Нафақат мактаб, боғча, соғлиқни сақлаш ва спорт объектлари тўғрисидаги маълумотларни. Биринчи марта географик ахборот тизими билан боғланган платформа шаклланди.

10164 та мактаб ва филиаллар географик жойлашуви бўйича кадастр маълумотлари билан бирлаштирилди. Мактабларга доир вилоятлар кесимида сўровнома ишлаб чиқдик, мактаб директорлари учун алоҳида платформа қилдик. Директорлар логин-парол билан киради ва ўзининг мактаби тўғрисидаги инфратузилмага оид маълумотларни киритади.

Ундан ташқари, биз “Реал ҳолат” деган Теlegram-боти орқали аҳолидан маълумотларни жамладик. Нафақат мактаб ёки инфратузилмага оид, балки йўлларнинг қопламаси, ичимлик сув ва канализациянинг ҳолати, сув таъминотидаги биллинг тўғрисидаги маълумотларни тўпладик.

Алоҳида сайт ҳам бор вазирлик идораларига маълумотларини назорат қилиш ва кўриш, таҳлил қилиш учун.

140 дан ортиқ ҳар хил индексларимиз бор. У нима маълумот беради? Ундан асосий кўзланган мақсад — масофадан зондлаш орқали аҳолининг ўзгаришини билиш. Иккинчиси – спутникдан олинган снимкаларга ишлов бериш орқали яшиллик зоналаримиз қайси томонга кетяпти, қурилиш қайси томонга кўпроқ силжияпти деган саволларга жавоб олиш. Шунга қараб, келажакда мактабларни қуриш, режалаштириш ишларини тўғри амалга ошириш учун мўлжалланган.

Ресурсимиз дизайни устида ҳам ҳали алоҳида ишлаяпмиз.

Қудуқ бор, мактаб бор. Сувни ўлчашимизда бизга энг керакли бўладиган нарса — баландлик тўғрисидаги маълумот. Яъни иккита объектнинг ўртасидаги баландлик ёки йўл давомидаги баландликларнинг ўзгариши ҳисобига эртага тортиб ўтадиган қувурларнинг аниқ ҳисобини қилиш учун бизга энг керакли бўладиган нарса шу модел.

Сайт октябрдан тўлиқ ишга тушганда, биз уни ОneID тизими билан интеграция қиламиз. Фуқаролар ўзи кириб, ҳар битта мактаб бўйича маълумотларни кўради: ичимлик сув ва канализация марказлашганми? Ўз фарзанди ўқийдиган мактаб борасида шубҳа бўлса, маълумотга киради ва фикрини киритади.

Сўровнома чиқади. Ўша сўровномани тўлдиради. Биз уларни жамлаймиз, мактаблардан ҳам жамлаган маълумотларимизни таҳлил қиламиз. Маълумотларни бирлаштириб, аниқлик киритамиз.

Асосий мақсад — фуқаролар мактабларга ажратиладиган маблағларни, умумий таъмирлаш жараёнларини – ҳаммасини кўриб, ўз фикрини билдириш имкониятини яратиш.

Нариман Аҳатов, лойиҳалар бошқаруви бўйича мутахассис: Геопорталимизнинг бир тамойили – аҳоли иштирокини таъминлаш. Бу орқали маълумотларни валидация қилишимиз мумкин бўлади. Аҳоли ўзининг мактаби ҳақида маълумот хато кетяптими, ушбу маълумотни изоҳлаши мумкин бўлади.

Инсон омилини янада камайтириш мақсадида ички сунъий интеллект тизимини, локал LLMʼни ўзимиз тузиб чиқяпмиз.

Азиза Умарова, Delivery Unit координатори: Жамоамиз – 7 киши. Кичкинагина, лекин жонкуяр жамоамиз бор. Асосийси, давлат учун қимматга тушмаган бу лойиҳа, ҳеч қанақа грант ёки кредит маблағлари орқали қилинмади. Олаётган иш ҳақимиз ва бизга ажратилган кучли битта компютер – харажатнинг ҳаммаси шу.

Йиғилган маълумотлар бюджет билан боғланган бўлиши керак. Бу дегани, кейинчалик инвестиция дастурлари қабул қилинаётганда, ижтимоий соҳадаги инвестициялар, албатта, мана шу маълумотларга асосланиб режалаштирилиши керак. Ҳозирда ҳокимлар таклиф билан чиқишади ёки қанақадир ташриф доирасида мактаб, боғчаларни киритишади дастурга. Лекин бу ҳоким таклифларига асосан эмас, ўша мактаб, боғча, поликлиника ўзи охирги марта қачон дастурларга кирган эди – шунга қаралиши керак. Масалан, баъзи бир жойларда 40 йилдан ошиқ ҳеч қанақа ремонт-таъмирлаш ишлари олиб борилмаган объектларни топдик.

Ёки масалан, баъзи туман марказларида битта объект уч, тўрт, беш марта дастурларга кирган. Лекин сал нарироққа юрсангиз, нарироқ деганим, бир ярим соат ва ундан кўп юрсангиз, ҳаммаси қип-қизил: бирор марта кирмаган программага. Чунки на ҳокимлар боради у ерга, на Тошкентдан борадиган комиссия эътибор беради, узоқ жой.

Шунга ўхшаган парадоксал вазиятга фақат битта антидот бўлиши мумкин: бу — рақамлаштириш. Ундан ташқари, объектив маълумотлар йиғилган бўлиши керак.

Иккинчи жуда ҳам муҳим масала — ўша харитада бўлган маълумотлар, масалан, кейинги этапда қайси жойда мактаб қурилиши керак деган савол пайдо бўлса, албатта, бу ҳам объектив бўлиши керак. Демак, ўша режа тузаётганда аҳоли сони қанчалик ўсяпти, миграция қандай таъсир қиляпти, иқлим ўзгариши, ўзгариш эвазига одамлар кўчиб кетмайдими 20 йилдан кейин – ҳаммаси ҳисобга олиниши керак?

Шу ҳаммасини жамлаб, стратегик режалаштириш керак бўлади. Битта умумдавлат ёндашувини шакллантириб, таҳлил қилиш керак бўлади. Ўйланмаган қарорларга келмаслигимиз керак. Ўйлаймизки, асосийси геопортал молия билан интеграция қилинган ҳолда, келажак инвестиция дастурларига асос бўлиб хизмат қилиши керак, бўлажак режалаштириш учун кўмакчи бўлиши керак.

Баъзи вазиятлар бўлиб туради: инвестиция дастуридан чиққан объектлар сувсиз қолиб кетади. Қашқадарёда битта мактабга дастурдан чиққандан кейин олти ой электр энергияси уланмаган эди... Шунга ўхшаган муаммоларни кичкина битта туманда туриб, Тошкентга етказишга ҳеч қанақа имконият бўлмайди. Лекин геопортал орқали алоқага чиқиб, хабарни вақтида бериш мумкин бўлади.

Дилфуза Аниёзова, жамоат саломатлиги бўйича мутахассис: 3 мингдан ортиқ соғлиқни сақлаш муассасаларида хатлов ўтказдик. Қайси тиббиёт муассасасида қанақа жиҳозлар мавжудлигини билиш учун хатлов жамоасини жўнатиш, авваламбор, маблағ нуқтайи назаридан катта юклама, иккинчидан, узоқ муддат талаб қилади. Маблағлар иқтисод қилинди. Шу билан бирга қайси муассасада неча дона ускуна ишлашини билдик.

Ҳасанбой Багбеков, ГИС бўйича мутахассис: Геопорталимиз орқали мактабларнинг, масалан, иссиқлик энергияси билан таъминлангани ҳақида ҳам маълумот олсак бўлади. Ёки қайси мактабнинг котёли қанақа, газ билан ёнадими ёки кўмир билан, қайси мактабда ўқувчи сони кўп, қайси мактабда ўқувчи сони кам.

____________________

Бу жамоа катта ишни бажарган, қарз ёки грантларсиз. Аммо ҳозирда бу – ўзимизнинг маҳсулотни ишга солиш ўрнига, давлат идоралари хорижий ресурслар хизматини пулга сотиб олиб фойдаланмоқда. Унда ўзимизнинг муҳсулотни яратишнинг нима кераги бор эди?     

Шокир Шарипов тайёрлади.