7 октябр воқеаларига 2 йил: ким нимага эришди?

2023 йил 7 октябр куни Ҳамас гуруҳи ўз шафқатсизлиги билан дунёни шокка солган бўлса, Исроил бундан ўн карра даҳшатлироқ ноинсоний ҳаракатлари билан 2 йилдирки Ғазодаги қирғинни давом эттирмоқда.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Ҳамаснинг ўша кунги ҳужумида гуруҳ аъзолари Исроилга ракета зарбалари йўллаш билан бирга, Ғазо секторига яқин жойлашган бир нечта яҳудий манзилгоҳларига кириб бориб, 1200 дан ортиқ кишини, хусусан 800 дан ортиқ тинч аҳоли вакилларини ўлдирди ва 250 дан ортиқ кишини асир олди.

Ҳалига қадар бу ҳужум борасида кўп чайқовчиликлар бор. Кўплаб экспертлар “бундай кўламдаги операцияни Исроил олдиндан билмаган бўлиши мумкин эмас” дейди.

Бу ҳужумга жавобан Исроил Ғазо секторида Ҳамасга қарши мисли кўрилмаган уруш бошлади. Мана, орадан икки йил ўтдики, бу уруш ҳали ҳам давом этяпти.

Уруш бошланганидан кейин тахминан ярим йил давомида, ҳатто минтақадаги қўшни давлатлар ҳам Исроилни қаттиқ танқид қилмади, “ҳа, Исроил ўзини ҳимоя қилмоқда...” деган норасмий позицияда бўлишди.

Бироқ, вақт ўтиши билан, Исроилнинг бу урушидан мақсади кенгроқ экани маълум бўлди. Исроил Ҳамасни йўқ қилишдан ташқари, бутун бир Ғазони аннексия қилиш, ғазоликларни оммавий йўқ қилиш, сиқиб чиқариш, геноцид қилиш каби мақсадни кўзлагани маълум бўлди.

Урушнинг биринчи йилида Исроил Ҳамас бошлиқларини йўқ қилди, жумладан, Эронга борган Ҳамас раҳбарлари ҳам йўқ қилинди. Шунингдек, Ливандаги “Ҳизбуллоҳ” ташкилотининг кўплаб бошлиқлари ҳам йўқ қилинди. Сурияда ҳокимият алмашиш палласида ушбу давлатга тегишли Жўлан тепаликларига қўшимча равишда яна айрим ерлари ҳам босиб олинди. Исроил АҚШнинг ёрдамида Эронга ҳам 12 кунлик уруш очди.

Исроил кейинги икки йил давомида деярли барча қўшни давлатлар билан муносабатларини батамом ёмонлаштирди. Ҳатто бир вақтлар Исроилни тан олган Миср ва Иордания ҳам бугун Исроилнинг келажакдаги режаларидан жиддий қўрқади. Исроил минтақада аҳоли сонига ва ҳудудга кўра энг кичик давлат, бироқ унинг ортида дунёдаги энг катта иқтисодий ва ҳарбий машина – АҚШ туриши минтақани хавотирга солади.

7 октябрдан олдин минтақадаги кўплаб давлатлар “Иброҳим келишувлари” форматида Исроилни тан олиш ва минтақада ҳақиқий тинчлик ва барқарорлик ўрнатиш йўлидан кетаётган эди. Бироқ, кейинги икки йил ичида Исроил ўзининг ҳақиқий амбицияларини очиқлади: Фаластин ҳеч қачон бўлмайди, Фаластин ерлари тўлиқ оккупация қилинади, фаластинликлар бошқа давлатларга бадарға қилинади ва келажакда “Катта Исроил” давлати ташкил қилинади.

Исроил бош вазири Бинямин Нетаняҳу 2025 йил августидаги интервюларидан бирида “Катта Исроил” ғоясига “жуда ҳам боғлиқлиги”ни айтди. Шу пайтга қадар ҳам “Катта Исроил” ҳақида кўп гапирилган, лекин араблар “бу Исроилнинг фантазияси, орзуси, хомхаёли: бунинг учун Исроилда аҳоли ресурслари, ҳарбий қудрат ва ташқи қўллов йўқ ва бўлмайди” деган хаёлда эди. Бироқ Исроил АҚШни ўз йўрғасига юргиза олиши – арабларни сергак торттириб бошлади.

Бугун Яқин Шарқ минтақасида ва дунёда тектоник геосиёсий ўзгаришлар бошланди. Дунёда кўпқутблилик шаклланмоқда. Ва бу кўпқутблилик йирик катализаторларидан бири – Исроил бўлди. Дунё Исроилнинг Ғазодаги геноциди мисолида АҚШ гегемонлигининг салбий ҳосиласини кўрмоқда.

Яқинда Исроил ҳатто АҚШнинг Яқин Шарқдаги муҳим иттифоқчиси Қатарга ҳам ҳужум қилди. Қатарда АҚШнинг йирик ҳарбий базаси жойлашган. Бу ҳужум ортидан минтақадаги давлатлар ўзининг хавфсизлигини қайта кўриб чиқмоқда. Саудия Арабистони Покистон билан тўлақонли, яъни барча соҳаларни ва таҳдидларга жавобларни ўз ичига олувчи ҳарбий келишувлар имзолади. Қолган араб давлатлари Туркияга юзланмоқда. Минтақада авваллари Туркия, Саудия ва Эрон ўзаро асосий рақиблар, вақти-вақти билан асосий душманлар сифатида кўрилган бўлса, бугун минтақа давлатларининг барчаси ўзлари учун асосий таҳдид Исроилдан эканини тушуниб етишди.

7 октябрдан кейинги икки йил ичида биргина Ғазонинг ўзида Исроилнинг геноциди натижасида 63 минг тинч аҳоли ўлдирилди. Бу геноцид ва оммавий очлик, апартеид ва қамал сиёсати шу бугун – 21-асрда, ахборот ва ижтимоий тармоқлар даврида амалга оширилмоқда.

АҚШ ҳокимиятига Трамп келганидан кейин, у билан энг кўп учрашган сиёсатчи – Нетаняҳу бўлди. Улар жами тўрт марта кўришишди. Шу йилнинг феврал ойида Трамп ғазоликларни кўчириб, бу ерни “Яқин Шарқ Ривиерасига айлантириш” ҳақида гапирди. Яъни Ғазони ғазоликлардан тозалаб, Исроилга тортиқ қилиш лойиҳасини илгари сурди. Бу ғоя Исроилни янада илҳомлантирди, геноцид кучайди. Бироқ бу геноциднинг даҳшатидан Исроилга мойил бўлган Ғарб жамиятлари ҳам шокка тушди. Коллектив Ғарб Исроилнинг геноциди сабаб, иккига бўлинди. Кўплаб Ғарб давлатлари яқинда Фаластинни давлат сифатида тан олишди. Бу билан Исроилнинг геноцидига “йўқ, биз сен билан эмасмиз!” дегандек бўлишди.

Аммо, бу Исроилни тўхтатмади, аксинча, тезлаштирди. Исроил “дунё танқид қилаверади, бир йилдан кейин ҳеч ким эсламайди ҳам...” дея, қирғинни давом эттирмоқда.

Бугун дунёда Исроилга нисбатан глобал жамоатчилик фикри шаклланиб бўлди. Исроилнинг мақсади тинчлик ва қўшнилар билан тарихий келишувга эришиш эмас, аксинча, ҳукмронлик қилиш ва ҳаммани ўзига бўйсундириш, ўз хавфсизлигини мутлақлаштириш экани маълум бўлди. Исроил ҳарбий кампанияни ютиш билан бирга, тарихий ва сиёсий кампанияни тўлиқ ютқазиб бўлди.

Ушбу икки йил фаластинликлар учун улкан фожиаларга тўла бўлди. Лекин дунё, жумладан Ғарбнинг ҳам аксарият қисми Фаластин тарафга ўтди. Бу – Исроилнинг ғалабаси эмас, мағлубиятидир.

Фаластин ҳозирча тўлақонли давлат сифатида мавжуд эмас, бироқ Ғазодаги каби геноцидлардан сўнг, инсоният Фаластин давлатчилигини эртами-кечми ташкил қилишни ўзининг инсонийлик бурчи сифатида кўришга мажбур бўлади.

Камолиддин Раббимов,
сиёсатшунос