6 iyul juma kuni Yaponiyada «Aum Sinrikyo» ekstremistik sektasining yetti rahbari osib o‘ldirildi. Ular orasida sekta asoschisi, Syoko Asaxara nomi bilan tanilgan Tidzuo Matsumoto ham bor. U o‘zini Iso deb atagan va turli mamlakatlarda minglab muridlar orttirgan. Asaxara muridlari yordamida 1995 yilda Tokio metrosida gaz hujumini amalga oshirgan va 1980, 1990 yillarda ko‘plab shafqatsiz hujumlar uyushtirgan.
Kamgap ustoz
63 yoshli Asaxara 13ta jinoyatda ishtirok etishda ayblanib oliy jazoga hukm qilindi. Bu jinoyatlar oqibatida o‘ttiz kishi halok bo‘lgan.
O‘lim jazosi haqidagi hukmni Tokio tuman sudi 2004 yil fevralda chiqargan, 2006 yil sentabrda Oliy sud bu hukmni tasdiqlagandi. Ammo hukmni ijro etish boshqa gumondorlarni sud qilish tufayli ortga surib kelingandi. Sud jarayoni 2018 yil 25 yanvargacha davom etdi.
Asaxara bilan birgalikda «Aum Sinrikyo»ning yana 191 a'zosi qotillik, suiqasd, odam o‘g‘irlash, asabni falajlovchi gaz va o‘tochar qurollar ishlab chiqarishda ayblandi. Ulardan 12 nafari o‘lim jazosiga hukm qilindi.
Ayrim ma'lumotlarga qaraganda, keyingi 10 yil davomida hibsda saqlangan Asaxara har qanday uchrashuvlarni rad etib kelgan.
Advokatlari bilan uchrashuvlarda va sud majlislarida Asaxara ko‘pincha jim o‘tirgan yoki ma'nosini hech kim tushunmaydigan so‘zlarni gapirgan. Shu bois uning himoyachisi Asaxara muomalaga layoqatsiz ekanligini, uni sud qilish mumkin emasligini bildirgan.
Biroq Oliy sud advokatning bu so‘rovini rad etgan.
Sektaning paydo bo‘lishi
Asaxara 1955 yilda Kyusyu orolida tug‘ilgan. U 1984 yilda «Aum Shinsen-no-kay» («Ma'nan yetuk va g‘ayritabiiy kuchga ega insonlar jamiyati») diniy tashkilotiga asos solgan. Tashkilot keyinchalik «Aum Sinrikyo» deb nomlangan. To‘rt yildan so‘ng uning izdoshlari soni 3-4 ming kishiga yetgan.
Uning muridlari nafaqat Yaponiya, balki AQSh va Rossiyada ham bor edi.
U tarafdorlarini hindlar ma'budi Shivaning qayta tug‘ilgan qiyofasi ekanligiga ishontirgan (Asaxara o‘zini «Tokio Isosi» va «Muqaddas papa» deb ham atagan) va ulardan barcha mol-mulklarini unga berishni talab qilgan. Asaxara o‘z ta'limotini barcha dinlarning umumlashmasi deb e'lon qilgan.
Aytishlaricha, uning izdoshlari aksariyat vaqt davomida ovqatlanish, uxlash va yaqinlari bilan suhbatlashishdan voz kechishgan. Natijada ular muntazam ravishda yarim gipnoz holatida yurishgan, irodalari sustlashgan.
«Aum Sinrikyo» safida shifokor va olimlardan iborat oliy ma'lumotli kishilar ham bo‘lishgan va ularning ayrimlari jinoyatlarda ishtirok etishgan.
Sekta a'zolari televideniye orqali tez-tez chiqishlar qilib, o‘z tashkilotlari haqida so‘zlab berishgan. OAV ularga odamlar ongiga ta'sir ko‘rsatishlarida yordam bergan.
Sud stenogrammalariga ko‘ra, Asaxara qiyomatdan qochib qutulib bo‘lmasligini, u o‘ldirgan insonlar esa jannatga tushishini ta'kidlagan.
Shafqatsiz qotilliklar
1989 yil noyabrida advokat Tsutsumi Sakamoto butun oilasi bilan o‘ldiriladi. Yurist bir necha kishiga farzandlarining Asaxara ta'siridan qutulishiga yordam bergandi. Uni xotini va bir yoshli o‘g‘li bilan birgalikda bo‘g‘ib o‘ldirishadi.
1990 yilda Asaxara va uning 24 sherigi vakillar palatasiga saylovlarda mag‘lub bo‘lishgach, sekta asoschisi qasos rejasini tuzdi.
Fudziyama tog‘i etagidagi qishloqlardan birida «Aum Sinrikyo» zaharli zarin gazi va o‘tochar qurollar ishlab chiqarish bilan shug‘ullana boshladi.
1994 yilda guruh a'zolari bu gazdan Matsumoto shahridagi tumanlardan birida foydalanishdi. Sektaga qarshi da'voni ko‘rayotgan sudya hujumga uchradi. Bundan tashqari, tashkilot o‘zi ishlab chiqargan qurolni tekshirib ko‘rmoqchi edi. Oqibatda sakkiz kishi halok bo‘ldi, 600 kishi jarohatlandi.
Keyingi yili zarin Tokio metrosida qo‘llanildi – tashkilotning 15 a'zosi gazli paketlarni beshta turli poyezd vagonida odam gavjum bo‘lgan vaqtda teshib qo‘yishdi. Natijada 6 mingdan ortiq kishi zaharlandi, 13 kishi qurbon bo‘ldi.
Tez orada Asaxara hibsga olindi va 1996 yilda sud eshituvlari boshlandi.
Nihoyat, 6 iyul kuni sekta asoschisi qatl etilganidan so‘ng «Aum Sinrikyo» faoliyatidan jabrlanganlar yengil nafas olishdi. Ammo bu hali hammasi tugadi degani emas – tashkilot 2000 yilda «Alef» nomi bilan qayta faoliyat boshlagan deb hisoblanadi.
Yaponiya vazirlar mahkamasi bosh kotibi Yosixide Suga «Alef» a'zolari politsiyaning qat'iy kuzatuvida ekanligini bildirdi.
Darvoqe, «Aum Sinrikyo» bilan aloqador yana bir guruh mavjud. Uni 2007 yilda Asaxaraning sobiq tarafdori Fumixiro Joyu tashkil etgan.
Mahalliy huquq organlari ma'lumotlariga ko‘ra, «Aum Sinrikyo» bilan aloqador guruhlar tarafdorlari Yaponiyada 1650ga yaqin kishini, Rossiyada 460 kishini tashkil etadi. Ularning mablag‘i 1 mlrd iyen ($9 mln)dan oshadi.
«Aum Sinrikyo»ning tarafdorlari necha kishi ekanligini esa aytish qiyin. Ayni paytda ularning soni 60 mingga yetganligi taxmin qilinadi.
Rossiyadagi faoliyat
Katta Rossiya ensiklopediyasidagi ma'lumotlarga ko‘ra, 1994 yilda sekta tarafdorlari soni 40 mingga yaqin kishini tashkil etgan. 1992 yilda Asaxara Rossiyaga kelgan va ma'ruzalar o‘qigan.
1995 yilda Tokio metrosida yuz bergan hujumdan so‘ng Ostankino sudi tashkilotni yopish to‘risida qaror chiqargan. Shundan so‘ng tashkilotning uch nafar rahbariga fuqarolar huquqlari va shaxsiyatiga daxl qilish ayblovi e'lon qilingan. Ammo ular sud qilinmadi – 1998 yilda ular jamiyatga xavf tug‘dirmaydi deb topildi.
2000 yilda Vladivostokda Yaponiyada terakt amalga oshirishga tayyorgarlik ko‘rgan Asaxara tarafdorlari qo‘lga olindi.
2016 yilda Rossiya Oliy sudi «Aum Sinrikyo»ni terrorchi tashkilot deb topdi va uning faoliyatini taqiqladi.
Xavf saqlanib qolmoqda
Rossiya din va sektalarni o‘rganish assotsiatsiyalari markazi prezidenti Aleksandr Dvorkinning aytishicha, hozirda mazkur harakat tarafdorlari 3 ming atrofida, lekin aniq raqamni aytish qiyin.
«Sekta yashirin faoliyat yuritadi, bundan tashqari turli darajadagi a'zolar bor: kimdir sektaning to‘laqonli a'zosi, yana kimdir qisman a'zo», — dedi ekspert.
Uning aytishicha, sekta a'zolari internet orqali odamlarni jalb etadi va odatda bo‘lajak qurbonlarni «yoga kurslari»ga taklif etishadi. So‘ngra qiziqqanlar asta-sekin yetti bosqichli sinovdan o‘tib, sektaga qamrab olinadi.
