O‘zbekistonda ilk bor Qashqadaryoda qor qoploni – ilvirsning bolalari uchratildi (foto, video)

2018 yilning 13 sentabr kuni Qashqadaryo viloyatida joylashgan Hisor davlat qo‘riqxonasi nazoratchilari navbatdagi qo‘riqlash tadbirlarini o‘tkazish jarayonida g‘aroyib va kutilmagan hodisaga duch kelishdi. Qo‘riqxonaning Qizilsuv bo‘limi hududidan qor qoplonining 3-4 oylik bolalari topildi. Bu voqeaning kutilmagani shundaki, O‘zbekiston tarixida ilk bor qor qoplonining bolalari uchratildi va suratga tushirildi.

Ma'lumotlarga ko‘ra, ona qoplon bolalarini bir joyga qo‘yib, o‘zi ov qilgani ketgan. Nazoratchilarning taxminlariga ko‘ra, u ov jarayonida boshqa qor qoploni bilan olishuv vaqtida o‘ldirilgan yoki o‘zidan kuchliroq yirtqichlar, masalan, ayiq hamlasiga uchrab nobud bo‘lgan bo‘lishi mumkin. Qoplonning bolalari biror bir yirtqichdan hayiqib o‘z joylarini o‘zgartirgan bo‘lishlari ham haqiqatdan yiroq emas. Chunki, odatda, qor qoplonlari tunda ov qilishadi, kunduz kunlari qorlar va qoyalar ostida uxlashadi. Bundan tashqari, ular bir ov qilishda uch-to‘rt kunlab bolalarini yolg‘iz tashlab ketish odatlari bor. Shu bois qo‘riqxona nazoratchilari qoplonchalarni bir hafta topilgan joyida ushlab turishgan, ammo ona qoplon qaytmagan. Ayni damda ona qoplonning nobud bo‘lish taxminlari o‘rganilmoqda.

- AQShning “Pantera” deb nomlangan nodavlat-notijorat kompaniyasi bor. Ular 2014 yil O‘zbekistonga tashrif buyurishganida mamlakatdagi qo‘riqxonalar ichida faqatgina bizga fotoqopqon va videoqopqon apparatlari sovg‘a qilishgan edi. Bular shunday apparatki, ular yordamida uchratish juda qiyin bo‘lgan noyob jonivorlarni suratga va videoga olish mumkin. Qor qoploni ham ana shunday jonivorlar sirasiga kiradi. Uni uchratish juda qiyin. 2014 yilda fotoqopqon orqali uning suratini, 2015 yilda esa videosini olishga muvaffaq bo‘ldik, - dedi Hisor davlat qo‘riqxonasi direktori Ziyod Ochilov KUN.UZ muxbiri bilan suhbatda.

Qor qoploni Jahon Qizil kitobiga kiritilgan. U O‘zbekistonning G‘arbiy Tyanshan, G‘arbiy Pomir-Oloy tog‘larida, shuningdek, Tojikiston, Qirg‘iziston, Qozog‘iston, G‘arbiy Sibir, Janubiy Mo‘g‘uliston, Xitoy, Afg‘oniston, Pokiston, Hindiston, Nepal va Butan kabi davlatlarda tarqalgan.

- Ilmiy tilda ilvirs deb ataluvchi qor qoplonlari doimo kam bo‘lgan. So‘nggi o‘n yilliklar davomida ular soni keskin kamayib ketmoqda. Ular ikki yilda bir marta bolalaydi. 21 yoshgacha umr ko‘rishlari mumkin. Baland tog‘ yaylovlarining o‘zlashtirilishi, ozuqalarining kamayib ketishi va yashash hudularining qisqarib borayotgani sabab ular qirilib ketmoqda. Bu jonivor shunchalik noyobki, uning surati O‘zbekiston Qizil kitobi muqovasida ham aks etgan, - dedi Hisor davlat qo‘riqxonasi direktorining ilmiy masalalar bo‘yicha o‘rinbosari Baxtiyor Oromov.

Joriy yilning 13 sentabr kuni uchratib qolingan ilvirs bolalari zudlik bilan karantinga olingan. Keyinchalik Toshkentdagi hayvonot bog‘iga jo‘natilgan. Ulardan biri (erkagi) oyoq qismidan og‘ir yarador bo‘lganligi sabab nobud bo‘lgan. Hozirda urg‘ochi ilvirs hayvonot bog‘ida saqlanmoqda. U mustaqil yashay olish, ov qilish darajasiga yetsa, tabiat bag‘riga qo‘yib yuboriladi.

Ma'lumot o‘rnida: Hisor davlat qo‘riqxonasiga 1983 yilda asos solingan. U Markaziy Osiyodagi eng katta qo‘riqxona bo‘lib, maydoni 80986,1 ga teng. U to‘rt qismga bo‘lingan: G‘ilon, Miroqi, Tanxozdaryo va Qizilsuv. Qo‘riqxonada O‘zbekiston qizil kitobiga kiritilgan noyob jonivorlar, jumladan, Amudaryo gulbalig‘i, boltayutar, qumoy, oq boshli qumoy, qora laylak, oq bovur, kichik taqaburun, Turkiston silovsini yashaydi.

Sarvar Anvar o‘g‘li,
KUN.UZ muxbiri