O‘zbekiston prezidentini saylash va saylovni o‘tkazish tartibi kodeks bilan belgilanmoqda

Senator Batir Matmuratov Senat XVIII-yalpi majlisida ma'qullangan «O‘zbekiston Respublikasining Saylov kodeksini tasdiqlash to‘g‘risida»gi O‘zbekiston qonuni haqida gapirib, yangi kodeks bo‘yicha ayrim ma'lumotlarni keltirib o‘tdi. Bu haqda Kun.uz muxbiri xabar bermoqda.

Uning aytishicha, Saylov kodeksi 2 qism, 18 bob, 101 moddadan iborat bo‘lib, u O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi deputatlari, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati a'zolari va Xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar Kengashlari deputatlari saylovlariga tayyorgarlik ko‘rish va ularni o‘tkazish bilan bog‘liq munosabatlarni tartibga soladi.

Shuningdek, kodeks O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining xohish-irodasi erkin bildirilishini ta'minlovchi kafolatlarni belgilashi ta'kidlandi.

Konstitutsiyada belgilanganidek, saylov umumiy, teng, to‘g‘ridan-to‘g‘ri saylov huquqi asosida yashirin ovoz berish orqali ochiq va oshkora o‘tkaziladi. 

Ma'lum qilinishicha, Saylov kodeksi o‘zida quyidagi yangiliklar va asosiy qoidalarni nazar tutadi:

birinchidan, Oliy Majlis Qonunchilik palatasida amaldagi deputatlik 150 o‘rni saqlab qolingan xolda O‘zbekiston Ekologik harakati vakillariga quyi palatada deputatlik o‘rinlari uchun kvota ajratish instituti chiqarib tashlandi.

ikkinchidan, fuqarolarning o‘zini-o‘zi boshqarish organlari tomonidan xalq deputatlari tuman (shahar) Kengashlariga nomzod ko‘rsatish tartibi bekor qilindi;

uchinchidan, saylovchilarning yagona elektron ro‘yxatini shakllantirish tartibi qonun bilan tartibi belgilandi;

to‘rtinchidan, siyosiy partiyalar tomonidan imzo yig‘ish jarayonida saylovchilarning bir yoki bir nechta nomzodlarni yoxud partiyalarni qo‘llab-quvvatlab imzo qo‘yishi mumkinligi belgilandi;

beshinchidan, muddatidan ilgari ovoz berish va saylov kuni ovoz berish uchun yagona saylov byulletenini joriy etish orqali «saylov varaqasi» tushunchasi chiqarib tashlandi;

oltinchidan, ovoz berish jarayonida saylovchilarga bir nechta belgilardan (+, √qushcha, X) birini qo‘yish imkoniyati berildi;

yettinchidan, saylovlarni o‘tkazish yoki tashkil etish masalalari yuzasidan jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlarini ko‘rib chiqish tartibi aniq belgilangan.

Unga ko‘ra, saylov komissiyalariga kelib tushgan murojaatlarini o‘z vakolatlari doirasida ko‘rib chiqishi, ushbu murojaatlar bo‘yicha tekshiruvlar o‘tkazishi va uch kunlik muddatda ularga yozma javoblar berishi, saylovga kamida olti kun qolganida yoki ovoz berish kuni kelib tushgan murojaatlarni esa darhol ko‘rib chiqib, javob qaytarishi shartligi belgilangan.

Shuningdek, qonunda saylov jarayonlari bilan bog‘liq yangi qoidalar joriy etilmoqda. Xususan:

- saylov uchastkasida ovozlarni sanash bayonnomasining nusxasini darhol joylashtirish tartibi belgilandi. Saylov natijalari bayonnomaning ko‘chirma nusxasi hamma tanishishi uchun okrug saylov komissiyasining binosiga 48 soatdan kam bo‘lmagan muddatga osib qo‘yiladi.

- fuqarolarning o‘zini-o‘zi boshqarish organlari, jamoat birlashmalari tomonidan uchastka saylov komissiyasi a'zoligiga nomzodlar bo‘yicha takliflar kiritish tartibi belgilanmoqda;

- saylov okruglarini tuzishda saylov okruglaridagi saylovchilar sonining yo‘l qo‘yiladigan maksimal chetga chiqishi 10 foizdan oshmasligi sharti belgilandi;

- ilgari Markaziy saylov komissiyasi qarori bilan tasdiqlangan Oliy Majlis Senati a'zolarini saylash tartibi to‘g‘risidagi nizom bekor qilinib, ushbu masala bevosita kodeksida aks ettirilgan.

Shuningdek, nomzodlar ishonchli vakillarining O‘zbekiston Respublikasidagi safar xarajatlarini saylovni o‘tkazish uchun ajratilgan mablag‘lar hisobidan to‘lanishi tartibi belgilandi.