Xavfsiz ichimlik suvi va sanitariya insonning asosiy huquqlari sifatida e'tirof etildi, zero ular sog‘lom turmush tarzini ta'minlash uchun zarur. Dunyo miqyosida 10 kishidan 3 nafari xavfsiz ichimlik suvidan foydalanish imkoniga ega emas. Himoyalanmagan manbalardan suv ichuvchi kishilarning deyarli yarmi Afrikada, Saxara janubida ishaydi. 10 kishidan 6 nafari sanitar xizmatlardan foydalana olmaydi. Biroq bu umumjahon ko‘rsatkichlar mintaqalar va mamlakatlar kesimida sezilarli farq qiladi. Kun.uz muxbiri 21 may kuni Toshkentda bo‘lib o‘tgan BMTning 2019 yildagi suv resurslari holatiga doir butunjahon hisoboti taqdimotiga asoslanib, shu haqida xabar berdi.
Suv resurslari tanqisligi
"Dunyoda suv resurslari bilan bog‘liq vaziyat yanada og‘irlashmoqda. Demografik o‘sish va aholi mobilligi, shuningdek iqlim o‘zgarishi oqibatida yangi ehtiyojlarning paydo bo‘lishi natijasida yuzaga kelgan suv iste'molining oshishi suv resurslari tanqisligining yanada sezilarli namoyon bo‘lishiga olib keladi", - dedi Toshkent irrigatsiya muhandisligi va qishloq xo‘jaligi mexnizatsiyasi instituti rektori, professor O‘ktam Umurzoqov.
Rasmiy statistikaga ko‘ra, dunyoda 2,4 mlrd kishi suv resurslari bilan bog‘liq zarur santariya xizmatlariga ega emas. 1 mlrd.dan ortiq kishi xavfsiz suvdan foydalanish imkoniga ega emas va bu, o‘z navbatida, kamida 250 mln kasallik holati, 2,2-5 mln o‘lim bilan tugovchi holatlarga olib keladi. Shu bilan birga, sug‘oriluvchi yerlarning 20 foizi yomonlashadi, sho‘rlanadi va foydalanishga yaroqsiz holatga keladi.
Aholining suv resurslariga oid bilimini oshirish "O‘zbekistonda Orol dengizi misolida suvdan nooqilona foydalanishning fojiaviy oqibatlariga yanada yaqqol guvoh bo‘lish mumkin. Kelgusi avlod oldida Orol fojiasi inson aralashuvi natijasi ekani va faqat shu qo‘llar bilangina "6-maqsad: toza suv va sanitariya barcha uchun" dasturi ijrosiga erishish mumkinligini yoddan chiqarmasligimiz kerak", - dedi BMTning O‘zbekistondagi doimiy koordinatori Xelena Freyzer.
Uning so‘zlariga ko‘ra, O‘zbekistonda ushbu maqsadlarga erishish uchun aholi, yoshlar va hukumatning suvdan oqilona foydalanishga doir bilimlarini oshirish zarur. Bu yo‘nalishda zamonaviy texnologiyalarni qo‘llash lozim. Muammolar yechimiga fuqarolik jamiyatini jalb qilish va rag‘batlantirish, aholini suvga nisbatan madaniyatli va ehtiyotkorona munosabatda bo‘lishni o‘rgatish kerak. Suvdan hamma foydalana olishi va asrash uchun nima qilish kerakligiga oid ma'lumotlar bilan bo‘lishish muhim. BMTning O‘zbekistondagi jamoasi O‘zbekiston hukumati bilan hamkorlikdan xursand ekani va ushbu maqsadga yetishish kelgusi avlod uchun juda muhimligi qayd etildi.
"Faqat birgalikdagi sa'y-harakatlar bilan har birimiz suv resurslarini saqlashga o‘z hissamizni qo‘sha olamiz, shundagina kelgusi avlod suvdan bemalol foydalanishi mumkin", - deydi Freyzer.
Mintaqaviy suv hamkorligiga yondashuv
"BMTning suv resurslari holatiga oid yillik ma'ruzasi suvdan foydalanishdagi muhim ma'ruza hisoblanadi, undan maqsad - qarorlarni qabul qilishga mas'ul shaxslarga suv resurslari sohasida barqaror siyosatni yo‘lga qo‘yishga doir jihozlarni taqdim etish. BMT 2019 yilgi suv resurslariga doir ma'ruzasini "Hech kimni chetda qoldirmay" deya nomladi. Bu ma'ruza butun jahon hamjamiyati, jumladan O‘zbekiston va Markaziy Osiyo uchun dolzarb ahamiyatga ega. O‘zbekistonda mintaqaviy suv hamkorligiga yondashuv tubdan o‘zgardi. Bugun biz Markaziy Osiyodagi hamkorlarimiz bilan suv xo‘jaligi masalalari bo‘yicha aloqalarni yo‘lga qo‘ymoqdamiz. So‘nggi ikki yilda suvdan foydalanish masalalari bo‘yicha Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston va Turkmaniston bilan tuzilgan ishchi guruhlar bugunga kelib ijobiy natija bermoqda", - dedi O‘zbekiston Respublikasi suv xo‘jaligi vaziri o‘rinbosari.
Ta'kidlanishicha, O‘zbekiston oxirgi o‘n yillikda yechimini topa olmayotgan ko‘plab masalalar bo‘yicha samarali yechimlarni topmoqda. Chegara oldi hududlardagi suv xo‘jaligi obektlari va ularning ekspluatatsiyasiga doir barcha bahsli masalalar deyarli tartibga solindi. Shunga qaramay, mamlakat mintaqaviy va milliy darajada suv resurslari bilan bog‘liq yangi chaqiriqlarga guvoh bo‘lmoqda, ular aholi sonining oshishi, oziq-ovqat mahsulotlariga talabning ortishi, iqlim o‘zgarishi, muzliklarning intensiv erishi va boshqa omillarga bog‘liq.
Uning so‘zlariga ko‘ra, 2019 yilda tomchilab sug‘orish 32 ming gektar maydonda yo‘lga qo‘yildi, 2025 yilgacha esa 1 mln gektarga yaqin maydonni suvni tejovchi texnologiyalar bilan qamrab olish rejalashtirilmoqda, buning natijasida esa tomchilab sug‘orish maydoni 200 ming gektardan oshadi.
YuNeSKO va suvga doir hamkorlik
"O‘zbekistonda nafaqat YuNeSKO butunjahon ma'ruzasi bo‘yicha ishlar olib borilmoqda, balki umuman bunday ishlar yaxshi yo‘lga qo‘yilmoqda. Eng muhim hamkorlarimizdan biri suv diplomatiyasi kafedrasi hisoblanadi", - dedi Fuad Pashayev va O‘zbekiston hukumati hamda tegishli tashkilotlarga hamkorlik uchun minnatdorchilik bildirdi. Bunda YuNeSKO shu sohada yordam qo‘lini cho‘zuvchi va hamkorlikka doim tayyor zveno sifatida xizmat qilishi qayd etildi.
