O‘zbekiston | 16:38 / 16.04.2021
10787
6 daqiqa o‘qiladi

«Ta'limda biror o‘zgarish qilishdan oldin ilmiy tadqiqotlar natijalariga qaraladi» - Chilidagi ta'lim tizimi haqida suhbat

Kun.uz'ning Uzbek.Life loyihasi xorijdagi vatandoshlar bilan suhbatlarini davom ettiradi. Loyihaning navbatdagi mehmoni – AQShning Illinoys universiteti doktoranti Ikromjon To‘xtasinov.

Ikromjon Enseña Chile dasturi bo‘yicha Lotin Amerikasidagi Chili mamlakatida stajirovka o‘tagan. Shu bois suhbatimizni ko‘pchilik o‘zbekistonliklarga yaxshi tanish bo‘lmagan Chiliga bag‘ishlashga qaror qildik.

– Bakalavriatda Toshkentdagi Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universitetida, magistraturada esa AQShning Indiana shtatidagi Notrdam universitetida o‘qidim.

Notrdam universitetida tahsil olayotgan paytim ko‘plab loyihalarda ishtirok etganman. Xususan, o‘sha vaqtda turli tashkilotlar bilan birga ishlab, ularning ma'lum muammolarini yechishga ko‘maklashuvchi dasturlar bo‘lardi. Ana shunday dasturlar orqali talabalarni xorijiy davlatlarga yuborishgan. Men ishtirok etgan loyiha ta'limga oid bo‘lgani uchun biz Lotin Amerikasidagi Chili mamlakatiga borganmiz.

Chilida Enseña Chile nomli tashkilot bor, bu tashkilot universitet bitiruvchilari malakasini oshirib, mamlakatdagi maktablarga dars berish uchun jo‘natadi. Men ham mazkur tashkilotda ishlab, 3 oy davomida Chilida yashaganman.

Chilida yashash davomida maktablardagi ta'lim tizimini yaqindan o‘rganishga muvaffaq bo‘ldim.

«Maktabga qancha mablag‘ ajratilishi undagi o‘quvchilarning moddiy ahvoliga bog‘liq»

— Ta'lim tizimi davlat boshqaruvining bir qismi sifatida namoyon bo‘ladi. Ya'ni davlat boshqaruvi qandayligi va undagi o‘zgarishlar ta'lim tizimiga ham albatta ta'sir qiladi.

Chili Konstitutsiyasiga ko‘ra, maktab ta'limi majburiy va davlat tomonidan moliyalashtiriladi. Ammo moliyalashtirish biz o‘ylagan kabi tarzda emas. Chilida qaysi maktabga qancha mablag‘ ajratilishi u yerda o‘qiyotgan o‘quvchilarning ijtimoiy-iqtisodiy kelib chiqishiga bog‘liq.

Hukumat mamlakatdagi tengsizlikni kamaytirish uchun boy oilalar farzandlari o‘qiydigan maktablarga kamroq, kam ta'minlangan bolalar o‘qiydigan maktablarga ko‘proq pul beradi. Ba'zi hollarda boy oilalar farzandlari o‘qiydigan maktablarga mablag‘ ajratilmasligi ham mumkin. Bu orqali garchi qiyin bo‘lsa-da, ular mamlakatda ijtimoiy adolatni o‘rnatishga harakat qilishadi.

«Ta'lim siyosati ilmiy ishlar natijalariga qarab o‘zgartiriladi»

— Bizda ko‘pincha xususiy maktab deyilsa, u orqali moddiy foyda olish tushuniladi. Buni doim ham to‘g‘ri deb bo‘lmaydi.

Masalan, Chilida ko‘plab xususiy maktablar bor. Ularning asosiy maqsadi foyda orttirish emas, balki o‘quvchilar ta'limini rivojlantirishga hissa qo‘shish.

Qolaversa, mamlakatdagi nodavlat-notijorat tashkilotlar ham ta'lim sohasida juda faol. Ta'limda esa hamisha innovatsiya kerak, davlatning resurslari cheklangani inobatga olinsa, xususiy maktablar va nodavlat tashkilotlarni sohaga kengroq jalb qilish rivojlanishga xizmat qiladi.

Qolaversa, Enseña Chile tashkilotidagi faoliyatim davomida yana bir holatga guvoh bo‘lganman. Jumladan, Chilidagi ko‘pgina universitetlar ta'limga oid ilmiy ishlar qilishadi. Ya'ni nima qilinsa, qanaqa siyosat yoki dastur yaratilsa ta'limda o‘zgarish bo‘ladi mazmunida. Oliygohlar loyihalarni ilmiy tarzda tekshirib, o‘zlarining tavsiyalarini berishadi. Buning natijasida dasturlarning yaroqli yoki yaroqsiz ekani oydinlashadi.

«Amerika uchun ta'lim ber!..»

— Enseña Chile dasturining dastlabki ko‘rinishi 90-yillarda AQShda tashkil topgan harakat desa ham bo‘ladi. Harakat «Amerika uchun ta'lim ber!» shiori ostida sifatli ta'limni butun mamlakat bo‘ylab yoyishni maqsad qilgan. Buning uchun Amerikadagi chekka-chekka hududlardagi maktablarga bilimli va ishtiyoqli bitiruvchilarni jo‘natib, ularning dars berishlariga ko‘maklashilgan.

Bilamizki, O‘zbekiston maktablarida namunaviy darslar amaliyoti bor. Bunda o‘qituvchi dars o‘tayotgan paytda bir nechta boshqa o‘qituvchilar jarayonni kuzatib, so‘ng o‘quv mashg‘ulotlari yuzasidan o‘zlarining bir qancha tavsiyalarini berishadi. Chilidagi dasturda esa biz mana shu amaliyotni qanday kengaytirish mumkinligi haqida izlanish qilganmiz. Xususan, o‘qituvchilar bir-biriga nafaqat foydali tavsiya berishi, balki o‘qituvchilar o‘zlari hozirgi rivojlangan zamonda axborotlarda foydalanib, o‘qitish uslublarni rivojlantira olishlariga e'tibor qaratilgan.

Shuningdek, ularning mentorlik qobiliyatlarini rivojlantirishga ham urg‘u berilgan.

«Boylar alohida, kambag‘allar alohida mavzelarda yashashadi»

— Chilidagi notenglik va buning ta'lim tizimiga ta'siriga bag‘ishlangan ilmiy ish qilingan. Unda mamlakat poytaxti Santyagodagi metro stansiyalari bilan bog‘liq holat misol sifatida keltirilgan. Unga ko‘ra, o‘quvchilarning metro stansiyalariga qay darajada yaqin yoki uzoq yashashiga qarab, ularning bilimlarini oldindan bashorat qilish mumkinligi aytiladi.

Sababi, poytaxt Santyagoda notenglik shu darajada yuqoriki, boylar alohida hududda, kambag‘al oilalar alohida mavzelarda istiqomat qilishadi. Bundan shuni xulosa qilish mumkinki, jamiyatdagi har qanday ijtimoiy-iqtisodiy muammolar ta'lim tizimiga baribir o‘z ta'sirini ko‘rsatadi.

Asliddin Annayev suhbatlashdi.

To‘liq videoni Uzbek.Life'ning YouTube'dagi kanalida tomosha qiling.

Mavzuga oid