«Harakat va rasmiy hukumat o‘rtasidagi ishonch nolga yaqin» – «Tolibon» rasmiysi

«Tolibon» harakati matbuot kotibi Zabiulloh Mujohid AQShning mashhur Foreign Policy jurnaliga intervyu berdi.

— Hozirgacha bo‘lgan davrdagi tinchlik jarayonini qanday baholaysiz? Nega toliblar doimiy ravishda sulhga rozi bo‘lishdan bosh tortishadi?

— Biz tinchlikka sodiqmiz va shu sababli Doha shahrida ishlayapmiz, ammo afsuski qarshi tomon vaqtni sabotaj qilmoqda va o‘ldirmoqda. Doha shartnomasi imzolangandan keyin, 15 kun ichida har ikki tomon barcha mahbuslar ozod qilinishiga va tomonlar o‘rtasida muzokaralar boshlanishiga kelishib olgan edi. Bu jarayon Afg‘oniston hukumati tomonidan olti oyga cho‘zilib ketdi va shu vaqt ichida ular majburiyatlarining birortasini bajarmadi. Kobul ma'muriyati vaqtni o‘ldirishga harakat qildi, chunki o‘sha paytdagi AQSh prezidenti Donald Trampning saylovda mag‘lubiyatga uchrash ehtimoli va undan keyin boshqa shaxs kelsa, Afg‘onistonga nisbatan munosabatini o‘zgartirishi mumkin edi.

Qarama-qarshi tomon tinchlik jarayoni va muzokaralariga sodiq ekanliklarini, urush o‘rniga tinchlik bilan ko‘p narsalarga erishishiga ishonganini ko‘rib, sulh to‘g‘risida o‘ylashimiz mumkin. Ammo ikki tomonning bir-biriga bo‘lgan ishonchi nolga yaqin. Chet el harbiylari 1 mayga qadar Afg‘onistonni tark etishi kerak edi, ammo ular hanuz mamlakatda. Afg‘on xalqi o‘rtasidagi muzokaralar 2020 yil 29 fevralda imzolangan Doha shartnomasidan 15 kun o‘tgach boshlanishi kerak edi, bu sodir bo‘lmadi. Urushning alternativa bo‘lishi mumkinligiga ishonch yo‘q.

— Bu degani, siz 11 sentyabrda urushni to‘xtatasizmi?

— Ikkita asosiy maqsadimiz bor. Birinchisi, barcha xorijiy qo‘shinlar Afg‘onistonni tark etishi kerak. Ikkinchisi, bu juda muhim, biz barcha afg‘onlarni o‘z ichiga olgan islomiy hukumat tuzishimiz kerak. Shunday qilib, agar chet el kuchlari ketadigan bo‘lsa, unda bizning ikkinchi maqsadimiz o‘z o‘rnida qoladi va biz bunga erishishni xohlaymiz. Biz ushbu maqsadga suhbatlashish va muzokara olib borish orqali erishilishini istaymiz. Agar ushbu ikkinchi maqsadga erishilmasa, biz o‘z maqsadimizga erishish uchun urushni davom ettirishga majbur bo‘lamiz.

— Afg‘onistondagi tinchlikni qanday tasavvur qilasiz?

— Tinchlik haqida gapiradigan bo‘lsak, Doha kelishuviga rioya qilish kerak. Biz bilan shartnomani muhokama qilgan chet elliklar o‘zlarining kelishuvdagi javobgarligini zimmasiga olishlari shart. Ular Afg‘onistonni tark etib, bizning rahbarlarimiz ismlari yozilgan qora ro‘yxatlarini yo‘q qilishlari lozim. Biz o‘zaro kelishmovchiliklar bo‘lgan barcha masalalarni stolda o‘tirib muhokama qilishimiz kerak. Natijada biz tinchlikka, sulhga erishamiz va urush Afg‘onistonda tugaydi. Bu yechim, biz bunga sodiqmiz va boshqa tomonlarning Doha hujjati va kelishuviga jiddiy munosabatda bo‘lishini istaymiz va boshqa yechim yoki yo‘l so‘ramaymiz. Mamlakat uchun kelajakdagi siyosiy tizim haqidagi hamma narsani muzokaralar hal qiladi. Qanday qaror bo‘lmasin: hukumat tarkibida kim bo‘lishi, qanday tizim qabul qilinishi, barcha afg‘onlarning mamlakatni boshqarishda qanday ishtirok etishi – bularning barini muzokaralar jarayoni hal qiladi.

Afg‘oniston xalqi tinchlikni xohlaydi. Bu biz uchun, hamma uchun ravshan. Kelgusida o‘tmishni unutish va Afg‘oniston kelajagi to‘g‘risida gaplashish uchun yana bir strategiyani amalga oshirishimiz kerak. Umid qilamizki, ikki-uch yil ichida biz o‘z kelajagimiz va tinchligimiz haqida gaplashishni boshlaymiz va barqarorlikka intilamiz, afg‘onlar xalq sifatida birlashadi.

— Yaqin ikki-uch yil uchun toliblarning rejalari bormi?

— Men aniq ayta olmayman, lekin bu biz xohlagan va biz rejalashtirgan narsalar.

— Xo‘sh, rejalar bormi?

— Reja mavjud. Ammo bu rejalar faqat tinchlik stolida muhokama qilinadi. O‘sha vaqtga qadar, bu haqda ommaviy axborot vositalari bilan gaplashmaslikka qaror qildik.

— «Tolibon»ning Pokiston bilan munosabatlari qanday?

— Biz barcha mamlakatlar, shu jumladan, mintaqaviy davlatlar bilan samarali munosabatda bo‘lishni xohlaymiz. Pokiston qo‘shni davlat bo‘lib, u yerda 3 millionga yaqin afg‘on qochqinlari yashaydi. Pokiston bilan munosabatlarimiz o‘zaro madaniy, tarixiy va diniy aloqalarni o‘z ichiga oladi. Shuningdek, biz O‘zbekiston, Tojikiston, Turkmaniston, Xitoy va Eron bilan yaxshi aloqalarda bo‘lishni xohlaymiz. So‘nggi 20 yil ichidagi hukumatning targ‘ibot-tashviqot ishlariga ko‘ra, biz Pokiston razvedka agentligi bilan chambarchas bog‘liqmiz va undan buyruqlar olamiz. Bularning hech biri to‘g‘ri emas. Bizning Pokiston bilan alohida munosabatlarimiz yo‘q. Bizning hokimiyatimiz o‘z qo‘limizda.

— «Tolibon» lideri Mullo Oxunzoda qayerda? U anchadan beri omma oldida ko‘rinish bermadi. U tirikmi?

— Xavfsizlik holati tufayli biz rahbarimiz qayerdaligini ayta olmaymiz. Ammo men amirimiz tirik va mamlakat ichida ekanligini tasdiqlashim mumkin. Besh kun oldin u bilan suhbatlashdim, undan maslahat va buyruqlar oldim. Muntazam ravishda bizning qo‘mondonlarimiz va butun mamlakat bo‘ylab odamlarimiz unga hisobot berishadi. U tirik va «Tolibon»ning mamlakatdagi operatsiyalariga rahbarlik qilmoqda.

— Toliblar uchun inson huquqlari va ayollar huquqlari nimani anglatadi? Siz qizlar maktabga, ayollar universitetlarga borishiga, ishlashiga, biznes boshlashiga yordam berasizmi? Sizlar hozirgi kabi ochiq yoki Xitoy va Erondagi kabi yopiq va nazorat ostida bo‘lgan so‘z erkinligini qo‘llab-quvvatlaysizmi?

— Chet elliklar bizning madaniyatimizga, turmush tarzimizga yoki dinimizga mos kelmaydigan va mahalliy madaniyatimiz bilan bog‘liq bo‘lmagan qoidalar va qonunlarni olib kirishdi. Biz shaharlar va qishloqlarda barcha ayollarning o‘z huquqlariga ega bo‘lishlarini istaymiz.

Biz ikkita yechimni xohlaymiz. Birinchidan, universitetlarda, maktablarda yoki madrasalarda qizlar va o‘g‘il bolalar, ayollar va erkaklar o‘rtasidagi farq. Yoki ayollar uchun to‘liq hijob. Kelajakda nima qilsak ham, qonun va qoidalar Islomga muvofiq tarzda amalga oshiriladi.

Biz so‘z erkinligi uchun islomiy va afg‘oncha formulani istaymiz. Hozirda matbuotda haqorat qilish, odamlarning obro‘yiga putur yetkazishga urinish yoki «terrorchilar» kabi atamalar ishlatiladi. Bu islohotga muhtoj va shuning uchun biz barcha ommaviy axborot vositalarida tashviqot va qoidalarni xohlaymiz. Biz matbuot va ommaviy axborot vositalari erkinligini qo‘llab-quvvatlaymiz, ammo ommaviy axborot vositalari orqali odamlarni haqorat qilishga qarshimiz.