Ukrainaning sharqdagi yutug‘i: urush 200-kunidagi asosiy voqealar

Rossiyaning Ukrainaga keng ko‘lamli harbiy bostirib kirishining 200-kunida, 11 sentabr, yakshanba kuni rus qo‘shinlari qo‘shni davlatning bosib olingan aholi punktlarini nazorat ostida saqlashga urinishlarini davom ettirdi. Ukraina Qurolli kuchlari va uning hududiy mudofaa bo‘linmalari agressiyaga qarshilik ko‘rsatmoqda. Ukraina bo‘linmalarining Xarkiv viloyatidagi qarshi hujumi davom etmoqda. Urishayotgan tomonlar vakillarining bayonotlarini mustaqil manbalardan tekshirishning iloji yo‘q.  

Rossiya qo‘shinlari Xarkiv oblasti hududini deyarli butunlay tark etib, Oskil daryosining narigi qismida, Lugansk oblasti bilan chegaradagi kichik bir qismini o‘z nazorati ostida saqlab qolishdi. Bu Rossiya Mudofaa vazirligi tomonidan 11 sentabr kuni ertalab bo‘lib o‘tgan kundalik brifingda ko‘rsatilgan nazorat ostidagi hududlar xaritasida belgilangan.

Idora tomonidan bir kun oldin e’lon qilingan xaritadan ma’lum bo‘lishicha, rus qo‘shinlari mintaqaning shimoli va sharqidagi hududlarni, jumladan Kupyansk va Izyum shaharlarini nazorat qilgan. Yangilangan xaritada faqat mintaqaning sharqidagi kichik hududlar Rossiya nazorati ostida deb belgilangan. Shu bilan birga, idora vakili Igor Konashenkovning so‘zlariga ko‘ra, Ukraina Qurolli kuchlari bo‘linmalari Rossiya tomonidan nazorat qilinadigan hudud chegarasida joylashgan. 

Ukraina Qurolli kuchlari bosh qo‘mondoni Valeriy Zalujniy Ukraina hududining 3000 kvadrat kilometri ozod qilingani va ukrainalik qo‘shinlar Rossiya bilan chegaragacha ilgarilagani haqida ma’lum qildi. «Xarkiv yo‘nalishida biz nafaqat janub va sharqqa, balki shimolga ham harakatlana boshladik. Davlat chegarasiga yetib borishiga 50 kilometr qoldi», — dedi u. Bir kun avval Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy sentabr boshidan beri 2000 kvadrat kilometrga yaqin hudud ozod qilinganini aytgandi. 

Shu bilan birga, Zalujniy rus qo‘shinlaridan ozod qilingan Bayrak, Novaya Gusarovka, Shchurovka va Olxovatka qishloqlaridan fotosuratlarni e’lon qildi. «Rossiya qo‘shinlarining g‘urur bilan «Moskva», «Omsk» va «Piter» deb atagan kuchli mustahkamlangan hududlarini egallab olishi Balakliya, Izyum va Kupyanskka qarshi hujumga o‘tishga imkon berdi», dedi bosh qo‘mondon. 

«Qo‘shinlarimizning Xarkiv yo‘nalishidagi muvaffaqiyatli qarshi hujumi natijasida rus qo‘shinlari o‘z pozitsiyalarini qizg‘in tarzda tark etib, vaqtincha bosib olingan hududlarga yoki Rossiya hududiga o‘lja bilan qochib ketishmoqda», - deyiladi Qurolli kuchlari Bosh shtabining kechki hisobotida. Avvalroq Ukraina harbiy qo‘mondonligi «harbiy xizmatchilar xavfsizligi sababli» hozircha aniq aholi punktlari haqida xabar bermasligini tushuntirgan edi. 

Ukraina tomoni, shuningdek, 150 ga yaqin rossiyalik harbiylar Xarkiv oblastining Borshcheva va Artyomovka qishloqlari hamda Lugansk oblastining Svatovo shahridan kolonnada jo‘nab ketganini da’vo qilmoqda. «Xerson oblastida ham bosqinchilar ayrim aholi punktlaridagi o‘z pozitsiyalaridan chekindi», — deyiladi Bosh shtab axborotida. 

Dnipropetrovsk va Xarkiv oblastlari hukumati Rossiyaning muhim infratuzilma obektlariga zarba bergani haqida xabar qildi, bu esa mintaqalardagi ba’zi aholi punktlarini elektr va suvsiz qoldirdi. «Ruslar energetika infratuzilmasiga zarba berishdi. Ular jang maydonidagi mag‘lubiyatlarni qabul qila olmayapti», deb yozdi Dnipropetrovsk oblasti ma’muriyati rahbari Valentin Reznichenko o‘zining Telegram-kanalida. 

«Zarba natijasida shaharning ko‘plab hududlarida elektr energiyasi yo‘qoldi. Xuddi shu sababga ko‘ra, o‘sha hududlarda suv yo‘q - nasoslar ishlamayapti», - dedi Xarkiv meri Igor Terexov. U zarbani Ukraina Qurolli kuchlari muvaffaqiyatlari uchun rus qo‘shinlarining «qabihligi va surbetligi» deb atagan. Prezident devoni rahbari maslahatchisi Mixail Podolyakning tushuntirishicha, hujum Xarkivdagi 5-IESga qilingan.

«Xarkiv va Donetsk oblastlari to‘liq quvvatsizlangan, qisman - Zaporijjya, Dnipropetrovsk, Sumi. Rossiyalik terrorchilar terrorchilar bo‘lib qolmoqda va muhim infratuzilmaga zarba bermoqda. Harbiy obektlar yo‘q, maqsad - odamlarni yorug‘lik va issiqliksiz qoldirish», - deya Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy vaziyatga izoh berdi. 

Keyinroq Poltava oblastida elektr ta’minoti, Sumi oblastida esa suv ta’minoti to‘liq tiklandi, dedi prezident devoni rahbari o‘rinbosari Kirilo Timoshenko. 

Rossiya hukumati o‘zini o‘zi mustaqil deb e’lon qilgan «LXR» va «DXR», shuningdek, Ukrainaning Zaporijjya, Xarkiv va Xerson oblastlari bosib olingan hududlarida «Rossiyaga qo‘shilish» bo‘yicha referendumlar o‘tkazishni noma’lum muddatga qoldirdi. Bu haqda Kremlga yaqin ikki manbaga tayanib «Meduza» onlayn-nashri yozmoqda. 

Nashr suhbatdoshlariga ko‘ra, bunday qarorga Ukraina qo‘shinlarining Xarkiv yo‘nalishidagi muvaffaqiyatli qarshi hujumi sabab bo‘lgan. Qayd etilganidek, «referendum»ga tayyorgarlik ko‘rishi kerak bo‘lgan rossiyalik siyosiy texnologlar allaqachon Xarkiv va Zaporijjya oblastlarini tark etishgan, biroq hozircha Xerson oblastida qolmoqda.

Xersonning ozod etilishi Ukraina qo‘mondonligiga Rossiya tomonidan annexia qilingan Qrimda harbiy operatsiya o‘tkazish imkonini beradi, deb hisoblaydi prezident devoni rahbari maslahatchisi Mixail Podolyak. «Xersonning deblokadasi Qrimga yo‘lakni to‘sib qo‘yish bo‘yicha ma’lum harakatlarga ishonish - Qrimda maxsus operatsiyalarni o‘tkazishga imkon beradi. Ular ishlab chiqilmoqda, biz hozir buni qilyapmiz», dedi u «Dojd» telekanali efirida. 

Podolyak Rossiya qo‘shinlarining Qrimdan olib chiqilishini, jumladan, Ukraina qurolli kuchlarining Donetsk va Luganskning kelajakda qaytarib olishi bilan bog‘ladi, uning fikricha, bu urushda burilish nuqtasi bo‘ladi. «Qrimda mudofaa markazi yo‘q. Donetsk va Lugansk qulashi bilan hamma Qrimni tark etadi», - dedi u. «Biz albatta kirib boramiz va hamma narsani olamiz. Keyin muzokaralar jarayoni boshlanadi, biz ultimatumni, juda qattiq talablarimizni ilgari suramiz. O‘ylaymanki, bu vaqtga kelib Rossiyada siyosiy elitaning qandaydir yangilanishi bo‘ladi va men bu talablar Rossiyani hayratda qoldiradi, deb o‘ylayman», — dedi Podolyak. 

11 sentabr kuni ertalab Ukrainaning «Energoatom» milliy atom energiyasi ishlab chiqaruvchi kompaniyasi Zaporijjya atom elektr stansiyasi to‘liq to‘xtatilganini e’lon qildi. «11 sentabr kuni soat 03:41 da 6-energoblok elektr tarmog‘idan uzildi, uni sovitish va sovuq holatga o‘tkazishga tayyorgarlik ko‘rilmoqda», — deyiladi operator xabarida. «Energoatom»ning ta’kidlashicha, so‘nggi uch kun davomida Rossiyaning o‘qqa tutilishi tufayli 6-energoblok «orol rejimida ishlagan» va faqat ZAESning o‘z ehtiyojlari uchun juda past quvvat darajasida xizmat qilgan. 

Keyinroq Atom energiyasi bo‘yicha xalqaro agentlik (AEXA) stansiya zaxira elektr tarmog‘ini tiklashga muvaffaq bo‘lganini ma’lum qildi. Atom elektr stansiyasi reaktorni sovitish va boshqa muhim xavfsizlik funksiyalari uchun zarur bo‘lgan elektr energiyasi bilan ta’minlangan, deyiladi agentlik xabarida. Shu bilan birga, «zudlik bilan yadroviy xavfsizlik zonasini yaratish zarurati» bo‘yicha maslahatlashuvlar boshlandi, dedi AEXA bosh direktori Rafael Grossi.

Rossiya va Fransiya prezidentlari Vladimir Putin va Emmanuel Makron telefon orqali muloqot qildi. Suhbat chog‘ida Makron Rossiya qo‘shinlarining Ukrainadagi harakatlarini qoraladi, shuningdek, yana to‘qnashuvlarni to‘xtatish va tinchlik muzokaralarini boshlashga chaqirdi, deb xabar berdi Yelisey saroyi. Bundan tashqari, Fransiya rahbari Zaporijjya atom elektr stansiyasi xavfsizligini ta’minlash zarurligini ta’kidladi. «Rossiya okkupatsiyasi bugungi kunda Zaporijjya elektr stansiyasining yaxlitligi tahdid ostida qolayotganiga sabab bo‘ldi. Makron Rossiyaning og‘ir va yengil qurollarini olib chiqib ketishni va obekt xavfsizligini ta’minlash uchun AEXA tavsiyalariga amal qilishni so‘radi», - deb yozadi Makron matbuot xizmati.

Kreml, o‘z navbatida, Putin Ukrainadagi eng yirik atom elektr stansiyasiga qilingan hujumlarda Kiyevni ayblaganini aytdi. «ZAES atrofidagi vaziyat bo‘yicha AEXA ishtirokida siyosiylashmagan o‘zaro hamkorlikka tayyorlik bildirildi», — deyiladi Rossiya tomoni bayonotida.

Ukraina Qurolli kuchlarining muvaffaqiyatli qarshi hujumi fonida Germaniyaning hukmron koalitsiyasi Rossiya tomonidan bosib olingan Ukraina hududlarini ozod qilish uchun Germaniyadan Kiyevga qurol yetkazib berishni zudlik bilan oshirishga chaqirdi. «Germaniya Ukraina muvaffaqiyatlariga zudlik bilan hissa qo‘shishi va zirhli texnikalar, Marder piyoda jangovar mashinalari va Leopard 2 tanklarini yetkazib berishi kerak», — dedi Bundestag mudofaa qo‘mitasi rahbari Mari-Agnes Shtrak-Tsimmerman.

Bundestagdagi «Ittifoq-90»/yashillar» fraksiyaning mudofaa va xavfsizlik masalalari bo‘yicha eksperti Agneshka Brugger uning fikriga qo‘shildi. «Barcha variantlarni yana bir bor cheklovlarsiz ko‘rib chiqish kerak, chunki bular Ukraina xalqi va bizning qit’amizda tartib o‘rnatish uchun hal qiluvchi oylar», dedi u va «Ukraina armiyasining motivatsiyasi va juda yaxshi tashkil etilishi» zamonaviy qurol tizimlari bilan birlashgan holda Ukraina Qurolli kuchlariga Rossiya tomonidan bosib olingan hududlarni ozod qilishga imkon berganini ta’kidladi. 

«Urushning yangi bosqichida Ukrainaga Rossiya tomonidan bosib olingan hududlarni ozod qilish va ularni nazorat ostida ushlab turish imkonini beradigan qurollar kerak», dedi Germaniya Sotsial-demokratik partiyasidan deputat va Bundestagning xalqaro masalalar bo‘yicha qo‘mitasi rahbari Maykl Rot. «Qarshi hujum uzoq muddatda muvaffaqiyatli bo‘lishi va Ukraina o‘z davlat hududini saqlab qolishi uchun barcha harbiy yordam kerak», - deya uni qo‘llab-quvvatladi Bundestagning xalqaro masalalar bo‘yicha qo‘mitasi a’zosi Roderix Kizevetter.