Nogironlar ko‘plab muammolarga duch kelishadi. Ular orasida infratuzilmaning yetishmasligi, inklyuzivlikka kirish, ish topish, jamiyatdagi o‘zibo‘larchilik va kamsitilish kabilar bor. Bunday muammolarni bartaraf qilib, nogironlarning hayotini qanday yaxshilash mumkin? Ushbu savollarni o‘z rejalari bilan o‘rtoqlashgan samarqandlik mutasaddi va mas’ullarga berdik.
Sarvar Bobonazarov, Samarqand viloyati qurilish va uy-joy kommunal xizmat ko‘rsatish bosh boshqarmasi matbuot xizmati rahbari:
Yil boshidan buyon 15 ming obektda mas’ul shaxslar tomonidan qurilish ishlari monitoringi olib borilib, 5 ming 467 ta yozma ko‘rsatma berildi. Natijada, mazkur yozma ko‘rsatmalarga asosan aniqlangan kamchiliklar o‘z vaqtida bartaraf etilmagani uchun mansabdor shaxslarga nisbatan 544 ta ma’muriy jarimalar qo‘llanildi.
Bunday monitoring har oyda amalga oshiriladi. Obektni qabul qilish bir nechta mezonni, jumladan nogironlar uchun zarur shart-sharoitlarni baholashni o‘z ichiga oladi.
Loyihalarni shaharsozlik standartlariga muvofiq, nogiron va bemorlar ehtiyojlarini hisobga olgan holda muvofiqlashtirish — faoliyatimizning muhim yo‘nalishidir. Ushbu hujjatlarni ko‘rib chiqish jarayonida mas’ullar pandus joylashuvining belgilangan standartlarga muvofiqligini tekshiradi.
Ta’kidlash joizki, obektlarni foydalanishga qabul qilish va qurilish-montaj ishlari yakunlangan obektdan foydalanishga ruxsat berishda II, III, IV toifadagi obekt to‘g‘risidagi xulosa bir nechta tashkilot — sanitariya-gigiyena va epidemiologiya xizmati, Favqulodda vaziyatlar boshqarmasi, shuningdek nogironlar jamiyati vakillari tomonidan tekshiriladi. Ushbu tashkilotlar xulosani atrof-muhit, zamonaviy talabga javob beruvchi amaldagi me’yoriy hujjatlar ijrosini hisobga olgan holda beradi. Quvonarlisi, Samarqandda yangiliklarga peshvoz dastlabki qadamlar allaqachon qo‘yilgan, ammo salmoqli natijalarga erishish uchun yillar kerak.
Umida: «Men o‘qiyotgan institutida imkoniyati cheklanganlar uchun maxsus hammom yo‘q».
Eng muhimi:
• 15 mingta qurilish obekti monitoringi olib borilib, 5467 ta yozma ko‘rsatma berildi;
• 544 ta ma’muriy jarima qo‘llanildi;
• Xulosa sanitariya-epidemiologiya xizmati, Favqulodda vaziyatlar xizmati tomonidan beriladi.
Xudjahon Fazliddinov, Ijtimoiy himoya milliy agentligi bo‘limi matbuot kotibi.
Joriy yil boshida viloyatning barcha shahar va tumanlarida «Inson» ijtimoiy xizmat ko‘rsatish markazlari faoliyati yo‘lga qo‘yildi. Ehtiyojmandlar manzili ro‘yxati allaqachon shakllantirilgan. Nogironlar soni 105 mingdan oshadi.
Joriy yilning o‘tgan davrida Samarqand viloyatidagi «Inson» markazlari tomonidan 98 turdagi 25 mingga yaqin ijtimoiy xizmat ko‘rsatildi. Biz madadga muhtojlarga qo‘ldan kelgancha yordam berishga harakat qilamiz.
Kontingentimiz – bu tashqi yordamga muhtoj nogironlardir. Biz nogironlik nafaqalarini to‘lash, ishga joylash, kam ta’minlangan oilalarga nafaqalar berish, reabilitatsiya uskunalari, protez-ortopediya buyumlari bilan ta’minlash kabi turli ijtimoiy xizmatlarni ko‘rsatishdan tashqari, nogironga jismoniy yordam beramiz. Ya’ni, ularning uy yumushlariga ko‘maklashuvchi, ularga g‘amxo‘rlik qiluvchi ijtimoiy yordamchi-ishchi ajratiladi. Viloyatda 242 nafar ijtimoiy ishchi mavjud bo‘lib, ular birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish bo‘yicha maxsus tayyorgarlikdan o‘tishi shart.
Joriy yilda aholini ijtimoiy muhofaza qilish tizimiga joriy etilgan yangiliklarga kelsak, endilikda ehtiyojmand fuqaroning o‘zi ham «Inson» markazi tomonidan berilgan vaucher orqali sifati sezilarli darajada yaxshilangan, standartga javob beruvchi reabilitatsiya vositasi yoki protez-ortopediya buyumini onlayn xarid qilishi mumkin.
Prezidentning «Ijtimoiy xizmatlar ko‘rsatishni takomillashtirish to‘g‘risida»gi qaroriga muvofiq, tazyiq va zo‘ravonlikdan jabr ko‘rgan shaxslarga «Inson» markazida ijtimoiy xizmat olmoq uchun himoya ordeni talab etilmaydi. Bundan tashqari Milliy ijtimoiy himoya agentligi turli davlat tashkilotlari bilan hamkorlikda yil yakunigacha respublika bo‘yicha 20 mingdan ortiq nogironligi bo‘lgan shaxslarni ish bilan ta’minlashga qaratilgan ish olib boradi. Shu munosabat bilan Ijtimoiy himoya milliy agentligi tashabbusi bilan vacancy.argos.uz portalida nogironligi bo‘lganlar uchun maxsus bo‘lim tashkil etilib, unda doimiy ravishda yangi bo‘sh ish o‘rinlari paydo bo‘lmoqda.
Eng muhimi:
• «Inson» markazlarida 98 turdagi 25 mingga yaqin ijtimoiy xizmatlar ko‘rsatildi;
• Ijtimoiy yordamchi-ishchi yo‘nalishida – 242 nafar;
• vacancy.argos.uz portalida nogironligi bo‘lganlar uchun ish qidirish maxsus bo‘limi yaratildi.
Ozoda, II guruh nogironi: «Menga ish topish juda qiyin, chunki ma’lumotim yo‘q, jismoniy mehnat taqiqlangan».
Sardor Luqmonov, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Milliy ijtimoiy himoya agentligi Samarqand viloyat boshqarmasi boshlig‘i o‘rinbosari.
O‘tgan yili Milliy ijtimoiy himoya agentligi va uning qoshida ijtimoiy inspeksiya tashkil etildi. U fuqarolarning ijtimoiy himoyaga bo‘lgan huquqlarini ta’minlash va hududlarda ijtimoiy xizmat sifatini tubdan yaxshilash maqsadida ishlab chiqilgan. Agar ilgari ijtimoiy himoya faqat pul tarqatish bilan chegaralangan bo‘lsa, endi ish tizimi odamlarning qiyin vaziyatdan chiqib, jamiyatda o‘z o‘rnini egallashiga yordam beradi.
Samarqand viloyat ijtimoiy inspeksiyasi tomonidan maxsus ishchi guruh tashkil etilib, shu kunlarda kelgusida loyiha takliflarini ishlab chiqish maqsadida hammabopligidan kelib chiqib qurilish va infratuzilma loyihalarini o‘rganmoqda. Loyihani yaqin yillarda amalga oshirish rejalashtirilgan. Hozirgacha ko‘zi ojizlar uchun maxsus svetofor, taktil yo‘lak uchun modulli to‘siqlar, panduslar o‘rnatilishi yuzasidan takliflar berildi. Tajriba tariqasida Rudakiy ko‘chasidagi «Inson» ijtimoiy xizmat ko‘rsatish markazi yonida qulay muhit yaratildi. U yerda pandus va maxsus svetofor o‘rnatilgan.
Bundan tashqari, 2024-2026 yillarda Xalqaro aeroport va jamoat transportida to‘siqsiz muhit yaratishga moslashtirish bo‘yicha manzilli dastur ishlab chiqildi.
Yaqin kelajakda butun respublika bo‘ylab obektlarning qulay, shinam va bekamu ko‘st bo‘lishini ta’minlovchi «Ochiq muhit» dasturi amalga oshiriladi.
Eng muhimi:
• Ishchi guruh qurilish maydonchalarini o‘rganadi va ularning hammabopligidan kelib chiqib loyiha takliflarini ishlab chiqadi;
• Tajriba tariqasida Ro‘dakiy ko‘chasi bo‘ylab qulay muhit yaratildi;
• 2024-2026-yillarda «Ochiq muhit» maqsadli dasturi ishlab chiqildi.
Umida: «Afsuski, bizning shahrimizni qulay deb bo‘lmaydi. Men hali ham shaharni aylanib chiqishga qiynalaman».
Bekzod Saipov, Samarqand viloyati Bandlikka ko‘maklashish va qisqartirish bosh boshqarmasi boshlig‘ining birinchi o‘rinbosari:
Aholini ish bilan ta’minlash muammosi dolzarbligicha qolmoqda, chunki joriy yilda kvotalar soni besh baravar ko‘payganiga qaramay, nogironlar o‘zlariga yoqadigan ishni topa olmaydi.
Yaxshi yangilik shundaki, endi odamlar mehnat birjasiga borishi shart emas, chunki yil boshidan ijtimoiy himoya agentligi ko‘magida vacancy.argos.uz portali orqali ish qidirishning zamonaviy usuli joriy etildi. Bu davlat idoralarida bo‘sh ish o‘rinlarini topish davlat veb-saytidir. Yangi yildan boshlab interaktiv veb-saytga nogironlar uchun bo‘sh ish o‘rinlarini qidirish funksiyasi qo‘shildi. Hozirgi vaqtda bo‘sh ish o‘rinlari soni viloyat bo‘ylab besh yuzdan oshadi, bu ro‘yxat doimiy ravishda yangilanadi.
Ushbu elektron platforma qog‘oz va ortiqcha yozishmalardan xoli. Ishga kirmoqchi bo‘lgan ish izlovchi hujjatlarni olib, tashkilotlarga yugurmaydi. Shuningdek, turli bo‘limlardan keraksiz sertifikatlar olishning hojati yo‘q. Nomzod haqidagi barcha ma’lumotlar Yagona milliy mehnat tizimi orqali uning arizasida avtomatik tarzda aks ettiriladi.
Korxonalarda sharoit yaratish muammosi mavjud. Aksariyat nogironlar, agar ular uchun qulay mehnat sharoitlari yaratilsa, ishga joylashtirilishi mumkin, albatta. Buning uchun nogironligi bo‘lgan shaxslarning bandligini ta’minlash va tizimli monitoringini olib borish, mehnat huquqlarini himoya qilish va qo‘llab-quvvatlash maqsadida ularni alohida hisobga olishni amalga oshirish zarur.
Ish beruvchilar nomzodni tanlashda xolis bo‘lib, soliq imtiyozlari va preferensiyalaridan unumli foydalansa, bandlik muammosini hal etish mumkin, deb o‘ylayman. Ish bilan ta’minlangan nogironlar uchun qulay jismoniy muhit yaratish uchun subsidiyalar ajratilishi, shuningdek, 12 oy davomida 3 foizli kvotadan ortiq ishga qabul qilingan nogironlarning ish haqi uchun subsidiyalar ajratilishi haqida barcha ish beruvchilar xabardor emas.
Bundan tashqari, nogironligi bo‘lgan xodim uchun har bir moslashtirilgan ish joyiga ish beruvchi uchun bazaviy hisob miqdorining 40 baravarigacha miqdorda subsidiyalar ajratiladi.
Ko‘pgina ish beruvchilar imtiyozlarni bilmay ishga qabul qilishdan bosh tortadi. Vaholanki, imtiyoz va subsidiyalar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni keng yoritish, kvota ish o‘rinlaridan samarali foydalanish orqali nogironlarni ishga joylash borasida yaxshi natijalarga erishish mumkin.
Eng muhimi:
• Onlayn ishga joylashish;
• Ish beruvchilar nogiron xodimlarni yollagan taqdirda ularga subsidiyalar mavjud;
• Har bir moslashtirilgan ish joyi uchun bazaviy hisob miqdorining 40 barobarigacha pul mablag‘i ajratiladi.
• Soliq imtiyozlari.
Yaxshi tomonga o‘zgarishlar: Firdasiy ko‘chasida yangi ko‘chma pandus.
Zamira BALTAYeVA, jurnalist.
Suratlar muallifniki.
