“Qaynab turgan qozonga tashlashdi”. Niderlandiyadagi o‘zbek dizayneri – Yevropadagi hayot va dizayn haqida

U Kun.uz'ga qanday qilib Yevropaga ishga borgani, u yerdagi muhit, mentalitet va ingliz tili bilan bog‘liq psixologik blokni yenggani haqida so‘zlab berdi.

Sherzod Mirzaahmedov – Toshkentda tug‘ilgan, 35 yoshda. Oliy ta’limda iqtisodiyot bo‘yicha o‘qiganman, lekin iqtisodiyotga aloqam yo‘q, deydi u.

Yevropaga yo‘l: avval siz portfolio uchun ishlaysiz, keyin portfolio sizga ishlaydi

Kareramni ikkiga bo‘lsam bo‘ladi. O‘zbekistonda frilanser sifatida ko‘proq rusiyzabon mijozlar bilan ishlaganman, hozir esa to‘liq inglizcha gapiradigan, yevropalik, amerikalik mijozlar bilan ishlayman.

O‘sha paytda portfoliolarni joylab boradigan platformalar bo‘lardi-yu, unchalik ko‘p emas edi. Faqatgina dizaynga ixtisoslashgan “Revision” degan platforma bo‘lar edi, hozir yopilib ketgan. Ishlarimni tashlab turardim, platforma orqali ham mijozlar chiqardi, ham izohlar qismida ishlaringizga feedback (izoh) berishardi. Aynan mijoz topadigan free-lance.ru sayti bor edi, qilgan ishlarimni joylab boraverganman.

Eng muhimi – faqat amalga oshirilgan loyihalar emas, balki o‘zingiz qandaydir loyihani o‘ylab, dizayn qilib, joylasangiz ham bo‘ladi. Chunki boshida buyurtmalar ko‘p bo‘lmaydi, o‘zingiz Facebook yoki Google saytini olasizmi, redizayn qilib tashlab qo‘ysangiz bo‘ladi. Boshida siz portfolio uchun ishlaysiz, keyin portfolio siz uchun ishlaydi. Portfolio ko‘payganidan keyin, odamlar izoh yozadi, “vaqtida sifatli qildi” kabi izohlar yozilganidan keyin, ko‘p mijozlar chiqadigan bo‘lgan. Bizda nimasi yaxshi, O‘zbekistondagi dizaynerlar ruslardagi kabi qimmat xizmat ko‘rsatmasdi, shu sababli buyurtmalar ko‘p edi.

Rossiya va Ukraina 2013 yilda bir-biriga teskari bo‘lgach, Rossiyaga sanksiyalar kiritildi va rubl kursi tushib ketdi. Mijozlar rublda avvalgidek to‘layveramiz deb aytdi, ammo men uchun bu 2–2,5 barobar kamroq pulga aylandi va ko‘p mijozlarni yo‘qotdim. Shundan keyin Toshkentdagi kompaniyaga ishga kirib, parallel ravishda qilgan ishlarimni ingliz tiliga tarjima qilib, Dribbble va Behance'ga joylab bordim. Faqat matnni emas, yo‘nalishni ham Yevropa bozoriga moslashtirib, o‘zgartirib joylab bordim. Sekin-asta Yevropa bozoriga o‘tdim.

2007 yildan 2018 yillar oralig‘ida Toshkentda “Amayasoft”da ishladim, Keyin “Style Mix”da, undan so‘ng “Sapphire”ga o‘tdim. “DA Brander”kompaniyasida ham ishlaganman, 1 oycha Click'da ham ishlaganman. Bunga parallel ravishda frilanser bo‘lib ham ishlaganman.

Ishga kirish intervyusi va viza

Ishlarimni Dribbble va Behance'ga joylashtirib borganimdan keyin Norvegiya, Shvetsiyadagi katta-katta kompaniyalardan ham takliflar bo‘lgan. Ularning orasida Niderlandiyadagi “Media Monks” kompaniyasi ham bor edi, u orzumdagi kompaniya edi. Yevropada tez rivojlanayotgan raqamli mahsulotlar (digital production) ishlab chiqaradigan kompaniyalardan biri edi. Qaysi ishimni ko‘rishganini bilmayman, lekin ishlarimni Dribbble'dan ko‘rishgan. Chunki Dribbble'da spektr ko‘p, har xil ishlarni joylash mumkin. Masalan, biror loyihaning tipografiyasi, animatsiyasida darrov ko‘rinadi.

Ular UI-UX dizayner emas, vizual dizayner qidirayotgan bo‘lishgan. Intervyuda 18-19 yildan beri ishlayotgan dizayner bilan gaplashganman, keyin yo‘q bo‘lib qolgan. 1 yil ichida 3 marta intervyu bo‘lib o‘tdi, keyin oylik, ko‘chib kelish masalalari haqida gap ochilganda “menga oylik maosh to‘g‘ri kelmadi” deb rad qilganman. Shundan keyin oila qurganman va hayotim o‘zgaryapti, o‘zgarsa hammasini o‘zgartiray deb, “Media Monks”ga borishga qaror qilganman.

Hujjatlar tayyorlashda juda qiynalganman, ikkita davlat byurokratiyasi bir-biri bilan to‘qnashgan. Hujjat tayyorlayman, tarjima qilaman, jo‘nataman, ular xato topadi, qayta qilaman – ishqilib, qog‘ozbozlik bo‘lib, ko‘pga cho‘zilib ketgan. Moskvada viza berardi, Moskvaga borib viza ololmaganman, chunki apostilni xato qildirib qo‘yganmiz. Keyinroq harakat qilib, viza olishga muvaffaq bo‘lganman.

Niderlandiya

2019 yil boshida Niderlandiya (Hilversum shahri)ga ayolim bilan ko‘chib bordim. Vizaga, aviachiptaga va bir oylik ijara pullarini to‘lab berishgan, borguncha xarajat qilmaganman. Kompaniya meni qadimiy hollandcha muhit, atmosferani his qilsin deb eski yog‘ochdan yasalgan, qimmat uyni ijaraga olgan. “Hozir biz to‘laymiz, oylik olgandan keyin yarmini to‘laysan”, deyishgan. 1 oylik ijara narxi 2,5 ming yevrodan oshiq edi. Qandaydir g‘alati hidi borligi uchun qiynalganmiz. Pollar yog‘ochdan edi, yurganda g‘irchillaydi.

Qizig‘i, hollandlar keragidan ortiq tejamkor bo‘lisharkan. Biz uyning yarmida turardik, qolgan yarmida uy egasi yashardi, bizga “kun yorug‘-ku, ko‘p chiroq ishlatyapsizlar, chiroqni o‘chiringlar” deb xat yozardi. Suv va gazni tejash uchun issiq suv kelishini 5 daqiqa qilib qo‘ygan, bu vaqtdan oshib ketsa, sovuq suv tushishni boshlaydi, shoshilib yuvinishga majbur bo‘lasiz. Shu kabi holatlar, umuman yangi muhit, til, odamlar, madaniyat – juda qiynalganmiz.

“Niderlandiyada ish va hayot balansi juda yaxshi”

Hozir ancha moslashib ketdik, shok davrdan o‘tdik. Bolalarim 3 tilda gapiradi: bu yerda bolalar ingliz tilida unchalik gaplashmaydi, shuning uchun ular o‘rtoqlari bilan holland tilida gaplashadi. O‘g‘lim hali kichkina, qizim maktabda 1 yilda holland tilini o‘rganib oldi. Biz bilan ingliz va o‘zbek tilida gaplashadi. Bizdan ham yaxshi chiqishib ketgan, ayrim narsalarni tushunmasak, 5 yoshli qizimizdan so‘raymiz.

Moslashdik, lekin qiyinchiliklar hali ham bor. Vatan sog‘inchi qiynab turadi. Ish bilan hayot balansi juda yaxshi, bolani bog‘chadan olib kelishim kerak deb, majlisdan chiqib ketaveraman. Nega chiqib ketding, majlisda o‘tir, deb hech kim gapirmaydi.

Qanaqa lavozimdagi odam bo‘lsa ham, bolamni bog‘chadan olaman yoki doktorga boraman deb aytib, bemalol chiqib ketsangiz bo‘ladi. Soat 5 lardan keyin deyarli hech kim ishlamaydi. Hayot va ish balansi Niderlandiyada ancha yaxshi. Bolalarga ta’lim va tibbiyot tekin, bolalar maydonchasi juda ko‘p. Har bir shaharda 5-10 daqiqalik piyoda boradigan masofada bunday joylar bor.

“Ular ovqatga kam sarflashadi”

Ovqat masalasida… ovqat bu yerda bizdagidek kult emas, prioritetlar qatorida u deyarli muhim faktor emas, ovqatga juda kam pul sarflanadi. Bitta nonning ichiga bir bo‘lak kolbasa qo‘yib yoki shunchaki nonning o‘zini yeb ketaverishadi. O‘zlarining oshxonasi ham unchalik rivojlanmagan. Boshida biz ovqatga ko‘p pul ishlatib yuborganmiz, hollandlar ovqatga ko‘p sarf qilarkansizlar deb aytishgan.

Qishda juda qiyin, soat 4 da qorong‘i tushadi. Yozda 10 da ham yorug‘ bo‘lib turadi. Ekologiya juda toza. Davlat oilaviy yashash uchun qulay, hamma sharoitlar bor. Nafaqat oilali odamlarga, har qanday odamlar yashashi uchun qulay davlat – kambag‘allarga ham, nogironligi bo‘lgan odamlar, it-mushuklar boqadigan odamlar uchun ham qulay. Hatto itlarni sayr qildirish uchun ham parklar bor. Qanaqa odam bo‘lishingizdan qat’i nazar, birovga zararingiz tegmasa, siz uchun hamma sharoitlar bor.

“Darrov qaynab turgan qozonga tashlashdi”

Ilk ish kunim. Ofis – open space, ochiq maydon edi, juda noqulay his qilganman, hamma bemalol, uzoq yillik tanishidek gaplasharkan. Hech qachon bu qadar ko‘p ingliz tilida gaplashmaganman, birinchi ish kunining o‘zida bitta dizayner kasal bo‘lib qolib, zudlik bilan uning loyihasini men qilib berishga majbur bo‘lganman. Darrov qaynab turgan qozonga tashlashgan. Nyu York ofisi bilan gaplashganman, bir bardan ikkinchi barga borib, tekin mahsulot olishga mo‘ljallangan aksiyaning veb-sahifasini yaratish kerak edi. Bu loyihani bir amallab qilganman.

Aslida men veb-sayt va mobil ilovalar dizaynini qilardim, lekin ular meni vizual dizayner qilib ishga olishgan ekan. Vizual dizaynerning profili keng ekan, istalgan vizual mahsulotning dizaynini chizish kerak ekan. Virtual reallik (VR experience), broadcasting (translatsiyalarda chiqadigan yozuvlar), brending... Xullas, keng profilli, murakkab ishlarni bajaradigan pozitsiyada ishga olishgan ekan. Boshida qiyin bo‘lgan, sekin-sekin eplab ketganman.

“Dizayn yangiliklarini qabul qilishda Yevropadan oldinroqda ekanmiz”

Hozir butun dunyoda barcha dizaynerlar Figma dasturida ishlaydi. MDH davlatlari ancha oldin bu dasturda ishlashni boshlagan, 2018-2019 yillarda men ham Figma ishlardim. “Media Monks”ga kelganda Figma'ni bilmasliklarini tasavvur ham qilolmaganman. Menga tajribali dizaynerni biriktirib qo‘yishgan, Figma'da ishlashni boshlaganimda “nima bu, biz bu dasturda ishlamaymiz, Fotoshopni yuklab ol” degan. Hazillashyapti deb o‘yladim, tushunmadim, “hali ham Fotoshop ishlatasizlarmi” dedim. To‘g‘ri, vizual dizaynlar uchun Fotoshop, vebsaytlar uchun Figma kerak, lekin bu dastur haqida bilmasliklari meni hayron qoldirgan.

Ammo bir-ikki yildan keyin Google xat yozib, hamma loyihalarni Figma'ga o‘tkazishni so‘ragan. Shundan keyin hamma oldimga kelib, mendan so‘rashni boshlagan va men jamoa uchun bir soatlik Figma'da ishlashni tushuntirib dars o‘tib berganman. Kompaniya ichida Figma meni mashhur qilgan. Hozir o‘ylayman, dizaynda ayrim narsalarda MDH davlatlari Yevropadan ham oldinda bo‘lgan ekan.

Yana bir e’tiborli jihati – yangilikni qabul qilishlari qiyin ekan, biror yangi dastur chiqsa, biz O‘zbekistonda nima ekan, ishlatib ko‘raylik deb sinab ko‘rardik, ular konservativroq ekan.

“Til borasida psixologik bloklarim yechilmaguncha ingliz tilida yaxshi gaplasha olmaganman”

Menda til borasida mental blok bo‘lgan. O‘zbekistonda ruschada noto‘g‘ri gapirsangiz kulishadi va bu norma hisoblanadi. Bu yerda nimadirni bilmaganingiz yoki noto‘g‘ri talaffuz qilganingiz uchun hech kim kulmas ekan. Men buni boshida bilmaganman va ko‘p hayajonlanganman. Yaxshi gapirishim kerak deb o‘ylayversangiz, yomon gapirasiz. So‘z boyligim va grammatikam emas, psixologik blokim bo‘lgan, bitta xato gapirib qo‘ysam hayajonlanib dovdirab qolardim.

Sekin o‘zgargan, ishxonadagilar ham yordam bergan, o‘xshamagan joylarda ham, tilda ham, loyihalarda ham qo‘llab-quvvatlashgan. Ispanlar bilan loyiha qilganda ularning inglizcha gapirishini ko‘rib, o‘zimdagi hayajonni yengganman, ular so‘zlarni ingliz tilida aytyapti, lekin ispancha gapirayotgandek eshitilardi. Arang tushundim, lekin ularga hech kim yomon gapiryapsan demagan, aniqlashtiruvchi savollar berib tushunib gaplashaverishgan.

Braziliyalik hamkasbim bor edi, “sen negadir yevropaliklarga o‘xshashga, ularning hayot tarziga mos tushishga harakat qilyapsan, o‘zingning madaniyatni olib kir, o‘zingning mamlakating haqida gapir. Jamoa shu bilan boyiydi, sen ularga o‘xshashga harakat qilma, o‘zing bo‘l, hech narsadan uyalma. Menga aksincha qiziq, mamlakatingdagi odamlar, ovqatlar, ob-havo haqida gapir”, degan. Shundan keyin psixologik bloklarim yechilgan va ingliz tilim yaxshilangan.

“Men umuman bilmagan ishlarni ishonib topshirishardi”

Ish boshlaganimdan keyin men ko‘proq produkt dizaynerman, UI dizaynerman, menga o‘zimga mos ish beringlar, vizual dizayner emasman deganman. Ishlayver, yaxshi bo‘lib ketadi deyishgan. Video darslar ko‘rib, o‘rganishni boshlaganman, Fotoshopda dizaynlarni qaysi o‘lchamdan qilishni o‘rgandim. Shundan keyin portfoliom kengayib ketgan, komfort zonadan chiqdim va bu zonamni kengaytirdim.

Koviddan keyin bizda “Virtual evens” degan yangi bo‘lim ochildi, ya’ni butun dunyoda bo‘ladigan tadbirlar hammasi onlaynga o‘tganda, shunaqa onlayn platformalar yaratishga talab katta bo‘ldi. Bu bo‘limga o‘tib, portfoliomni kengaytirganman. Unda ko‘pincha translatsiyalar, kimdir chiqib gapiradi, uni bitta kadrdan ikkinchi kadrga o‘tayotgandagi animatsiyasini ham qilishim kerak edi, keyin tagida chiqadigan ism familiyasi kabilarning dizaynini qilishim kerak edi. Men bularni qilishni umuman bilmaganman, tajribam yo‘q narsani qanday qilib menga berishyapti deb hayron qolganman. Lekin eplab ketganman, bu ham profilimni kengaytirdi.

Hozir o‘zimning yo‘nalishimda ishlayapman, ya’ni vebsaytlar, mobil ilovalar dizayni bo‘limiga o‘tganman. UI va produkt dizaynda ishlayapman. To‘g‘risini aytsam, vizual dizaynda ishlagan paytlarimni sog‘inyapman, chunki veb dizayn bu ko‘proq sistematik dizayn, vizual dizaynda esa ko‘proq kreativlik kerak bo‘ladi va yangi narsalar yaratasiz. Platformalar dizayni ko‘proq tizim bilan bog‘liq bo‘lib, bir marta boshida yo‘nalish tuzib olib, hamma betlari, komponentlari tizimli bo‘ladi va shu sababli bu zerikarliroq.

Ish kuni haqida qisqacha

Xohlasak, 3 kun ofisga borib, 2 kun uydan ishlasa bo‘ladi. Lekin uyim uzoqligi, bolalarimni bog‘chaga olib borishim kerakligi sababli, bir marta boraman ofisga. Ertalab turaman, loyihalarni treking qiladigan tizimlar, smart sheets va Google kalendarga qarayman, qanaqa qo‘ng‘iroqlar borligini tekshiraman va har kuni 5-10 minut kim nima ish qilyapti, qanaqa muammo borligi haqida gaplashib olamiz. Kun orada nima ish qilganimiz haqida yozma ravishda e-mail’larga jo‘natib chiqaman.

“Kareramdagi eng qiyin ish…”

Boshida bo‘lgan, VR experience'ga oid ish berishgan, ko‘zoynak taqib virtual dunyoga kirib ketasiz. Amsterdamda juda chiroyli bino qurilgan hozir, o‘sha binoni sotmoqchi bo‘lishgan. VR ko‘zoynak taqib, bino ichida aylanadigan qilishgan. Bitta qo‘lingizda pult bo‘ladi, o‘sha pult bilan bino ichida virtual aylanib yurasiz. Xuddi Google Earth'da yurgandek. Keyin, masalan, “hotspot” bo‘ladi: virtual portalga borib bitta tugmani bossangiz, boshida zalda bo‘lsangiz, bitta tugma bilan sizni kvartiralarga olib chiqib qo‘yadi. Juda qiziq narsalar qilishgan, kitobni ochsangiz, qiziq ma’lumotlarni o‘qiysiz. Yurasiz kvartiralarda, keyin yana “hotspot”ni topasiz, virtual portal sizni ofis hududiga olib boradi.

Men portallarni chizishim kerak edi, aylansangiz, 3D portal, hamma joy ko‘rinadi, animatsiya bilan. Animatsiyani men qilmaganman, lekin raskadrovkani qilishim kerak edi, shunda rosa qiynalganman. Mening miyam – 2D, u loyiha esa 3D makonda. Parallel ravishda oson vaziyatda ham emasdim: ham ayolim homilador, hujjatlarni to‘g‘rilashim kerak va boshqa uy topishim kerak, hali bankdan hisobraqam ochilmagan, oyligimni berishmagan. Shunday vaziyatda, ustiga ustak qiyin loyiha berishgan, shunaqa qiynalganman. “Aksincha, boshida osonroq loyiha beringlar, keyin qiyinlarini qilaman” desam, “yo‘q qilaver” deyishgan. Lekin bunday holatlarda bir narsa yaxshi “xo‘p, mayli” deb sizni loyihadan chiqarib yuborishsa, siz tayyormasligingizni tan olishgan va o‘zingiz ham ruhiy jihatdan tayyor emas ekanman deb qabul qilasiz va taslim bo‘lasiz. Qiyin loyihalarni berib “kurash, oxirigacha qila olasan” deyishgan. Arang Pinterest'dan ko‘plab havolalar topib, bir amallab bitirganman. Loyiha menejeri ish tugaganidan keyin bizni hollandcha sneklar bilan mehmon qilgan, bayram qilganmiz. Shunaqa o‘zimdan xursand bo‘lganman.

U yerda juda katta kompaniyalarning buyurtmalari bilan ishlanadi. Minus tarafi, bitta loyiha ustida shunaqa ko‘p odam ishlaydiki, siz qo‘shgan hissangiz kamayib ketadi, bu jamoaviy ish bo‘ladi va men qilgan ish muvaffaqiyatli bo‘ldi deb ko‘rsatish juda qiyin bo‘ladi.

“Anna Frankning virtual kutubxonasi men uchun eng yaxshi ish bo‘lgan”

Menga juda yoqqan loyihalardan biri – Anna Frank haqidagi mobil ilova edi. Amsterdamda Anna Frankning uy muzeyi bor, rasizm va ksenofobiyaga qarshi loyiha tashkil qilingan. U kitob javoni orqasida bekinib, kitobini yozgan, xuddi shunaqa kitob javonining virtual reallik ko‘rinishini chizib chiqishgan. Anna Frankning xonasi bo‘ladi, qanaqadir obektlar bo‘ladi, ularni ochsangiz, ksenofobiya yoki rasizmga uchragan odam boshidan o‘tkazganlarini aytib beradi.

Juda qiziq loyiha bo‘lgan, katta xalqaro mukofotlarni yutgan. Dizayn nuqtayi nazaridan murakkab ish qilinmagan, lekin g‘oyasi menga juda yoqqani uchun hali ham “Media monks”da qilgan eng yaxshi loyiham deb hisoblayman.

“Google, Meta, Amazon, BMW bilan ishlaganman”

Kompaniyaga endi kelganimda, Antuan degan dizayner bo‘lardi va u faqat Google'ning loyihalarini qilardi, “vauv, Google'ga qilyapti” deb havas qilardim, men uchun bunday ishlar katta tuyulardi. O‘zimga ham birinchi marta Google proyekt berishganda hayajonlanganman. Lekin bitirib bo‘lgandan keyin oson ekan-ku deganman.

Meta, Amazon, BMW kabi kompaniyalar bilan ishlash, to‘g‘risi, uncha yoqmaydi. Menga ko‘proq minuslari ko‘rinadi, ular katta kompaniya bo‘lgani uchun dizayn sistemasi juda tartibli yo‘lga qo‘yilganki, sizda erkinlik bo‘lmaydi, tizimdan chiqib ketolmaysiz, xato ham qila olmaysiz. Lekin odam xato qilib turishi va uni tuzatib o‘rganishi kerak. Bunday loyihalarda esa xato qilolmaysiz. Tizimdan chiqib keta olmaysiz, hamma narsa bir-biriga bog‘liq, ranglar, shriftlar tizimlashtirib bo‘lingan va shu sababli zerikarli ish. Yana yuzta odam tepada turib, o‘zining fikrini aytadi. Chunki biror ishni birinchi ochganingizda dizayn ko‘rinadi va hamma tushunaman deb o‘ylaydi va fikrini aytaveradi. Ayniqsa, Amerika bozori uchun ishlasangiz, dizayn oxirida qolib ketib, matnni muhokama qilib ketishadi. Bitta dizayndagi matnni yigirmatacha kopirayter tekshirib o‘tirgan holatlar bo‘lgan. Chunki ularda matnda yoziladigan gaplar borasida oldindan ogohlantirilmasa, sudga berib yuboradi, shuning uchun keragidan ortiq e’tiborni dizayndan ko‘ra matnga qaratishadi.

Yaxshi dizayner kim?

Vaqt o‘tgan sari yaxshi dizayner kim degan savolga javobim o‘zgarib borgan. Boshida Fotoshopni zo‘r qiladigan deb o‘ylaganman, keyin texnik jihatdan zo‘r chiroyli dizayn chizadigan deb o‘ylaganman. Bu yerga kelganimdan keyin dizayn san’at bo‘lsa kerak deb o‘ylardim. Artemiy Lebedev kundaligida dizayn hech qanaqa san’atmas, u funksiya degan. O‘shanda yosh edim va bu fikrga qo‘shilmaganman, qanaqasiga? Axir bu san’at, ko‘ngildan chiqarib chizaman, deganman. Yo‘q, u haq bo‘lgan, dizayn bu funksiya, biznes masalalarini hal qiladigan, kommunikatsiyani yetkazadigan vosita ekan.

Ha, talant bo‘lishi kerak, lekin tajriba ham kerak. Soft skills, ikkilamchi narsalar, kommunikatsiyalar ham muhim. Faqat dizayn qilmasdan, uni himoya qila olish ham kerak. Google loyihalarda 20-30 ta odam o‘tiradi, ularga nega bunday dizayn qilganingizni yetkazib bera olishingiz kerak. Ko‘proq mehnat kerak, ko‘p kitob o‘qish kerak, hayotiy tajribani ham uyg‘unlashtirish kerak.

Kreativ blokni yengish uchun nimalar qilganman?

Boshida hammada kreativ blok bo‘ladi. Umuman qo‘rqish kerak emas, hammada bo‘ladi bu. Men yaxshi dizayner bo‘lolmas ekanman, menga yaxshi g‘oya kelmayapti deb o‘ylash kerak emas. 18 yil mobaynida ayrim narsalarni avtomatik qiladigan bo‘lganman. Ba’zan blok emas, juda ko‘p g‘oya keladiki, hatto u minusga ishlaydi. Chunki ertalab turasiz, toza miya bilan qarasangiz, nimadirlar ko‘zingizga xato ko‘rinadi va o‘zgartirishga kirishasiz. Ertasiga yana nimadir xato ko‘rinadi va o‘zgartirgingiz keladi, bu ham yaxshi emas. Juda ko‘p g‘oya bo‘lsa, uni ham nazorat qilish kerak.

Kreativ blokdan qutulish uchun boshqa ish qilish kerak, masalan sayr qilish, dush qabul qilish, kitob o‘qish va umuman g‘oya haqida o‘ylamaslik, iloji boricha uxlash. Nimadir o‘xshamayotgan bo‘lsa, o‘zingizni qiynashingiz to‘g‘ri emas. G‘oya keladi, o‘zingizni qiynab topganingizdan ko‘ra, o‘zi g‘oya kelib, kreativ blok yechilganda kayfiyatingiz ham ko‘tariladi.

Agar raqamli mahsulot dizaynini qilayotgan bo‘lsangiz, masalan, veb-sayt dizaynini faqat veb-saytlarni ko‘rib chiqish ham to‘g‘ri emas. Ko‘chaga chiqing, biror kompozitsiyasi qiziqroq bino, yoki tabiat qo‘ynida chiroyli manzarani ko‘rib qolasiz, shundan ilhomlaning. Bir marta tabiatni kuzatib, barglarni bosib, o‘zimni chalg‘itishga harakat qilib yurganimda g‘oya kelib qolgan va uyga qaytib kelib ishlaganman. Kitoblardan ko‘p g‘oya olaman. Ayniqsa, ilmiy fantastika kitoblari, jurnallardan ko‘p ilhom olaman.

Bu yerdagi dizaynerlarning O‘zbekistondagi dizaynerlardan bir farqi bor – bu yerda eng tajribali dizaynerlar ham shu yo‘nalishda avval qilingan hamma ishlarni yig‘ib chiqadi (moodboard), buning uchun hatto bir ish kunini sarflashadi. Bu o‘g‘rilikka kirmaydi va qo‘rqish kerak emas, muhimi oldingi ishlardan ilhomlanish. Ishni bitirgandan keyin umuman boshqacha dizayn qilingan bo‘ladi, moodboard sizga ishni to‘xtatib qo‘ymasligingizga katta turtki beradi.

Har xil yo‘nalishdagi dizaynlar allaqachon qilib bo‘lingan, shu sababli velosiped ixtiro qilishga harakat qilish kerak emas. Kreativ blokni keltirib chiqaradigan narsa ham shu – “vauv degan narsa qilishim kerak “deb o‘ylash.

O‘zbekistondagi dizayn muhiti bu yerdan qanday farqlanadi?

Shu paytgacha Niderlandiyada doktorlar tomoqni chayish, ukol-dori degan narsalar buyurmagan. Toza havoda aylanib kel, o‘tib ketadi, deydi. 2 haftadan keyin borsangiz ham, paratsetamol ich deydi, bo‘ldi. Bu juda konservativ misol.

Endi dizayn nuqtayi nazaridan gapirsam, Figma men borgan paytda endi chiqib kelgan va bozorda o‘zini hali isbotlamagan dastur edi. Ham u payt “Media Monks” lokal kompaniya edi, hozir ancha kengaydi va globallashdi. Endi u yangiliklarni qabul qilishga majbur, sun’iy intellekt allaqachon kirib keldi. Uni kim tez o‘zlashtirsa, o‘sha eng tez yutadi, degan fikrga kelindi va oxirgi bir necha oy ichida bizga ko‘p treninglar qilishdi. Hali ham 15-20 daqiqa ichida har kuni sun’iy intellekt borasida yangiliklar haqida gapirib berishadi.

Ayrim noma’lumroq narsa bo‘lsa, O‘zbekistonda tezroq o‘tiladi. Boya aytganimdek boshqalarning ishidan ilhomlanishdan qo‘rqishmaydi. Saudiya Arabistonida Qiddiya degan yangi shahar qurilyapti, o‘shaning veb-sayti dizaynini qilishni tenderda yutib oldik. Katta tajribaga ega kreativ dizayner loyiha dizaynini qildi va bizga e’lon qildi. Moodboard shundoq ko‘rinib turibdi, kimlarning ishidan ilhomlanganini ro‘yxat qilib qo‘ygan va buni berkitmagan ham. Ayniqsa, tez qilinishi kerak bo‘lgan ishlarda boshqalardan ilhomlanish normal.

Sun’iy intellekt va dizayn

Umumiy sun’iy intellektga qarash menda qanaqa: biz bolaligimizda endi kompyuterlar chiqib kelgan vaqtda ota-onalarimiz ham kompyuter bizning ishimizni olib qo‘yadi deb qo‘rqishgan yoki buxgalterlar avtomatik hisoblash mashinalari bizni ishsiz qoldiradi deb o‘ylagan. Lekin oxir-oqibat kompyuter yordamchi instrument, sizning ishingizni oson qiladigan narsa bo‘lib chiqdi. Lekin ular hali sizning ishingizni egallamadi, mashinkada yozadiganlarning ishi va hayotini osonlashtirdi.

Hozir sun’iy intellekt qilayotgan ishlar ham menga yordamchi, u hali-beri mening o‘rnimni bosa olmaydi, chunki loyihalar davomida kommunikatsiya, bir odam ikkinchi odam bilan gaplashganda kalit qarorlarini qabul qilishni qila olmaydi. Ishni boshlab olish uchun sun’iy intellekt yaxshi yordamchi, lekin baribir tayyor, oxirgi mahsulotni odam yaratadi, oxirgi nuqtani odam qo‘yadi. Shuni qabul qilib, sun’iy intellektni raqobatchi emas, yordamchi deb qabul qilish kerak.

Madina Ochilova suhbatlashdi.