«Xuddi qullardek». KXDR Rossiyaga ishchilarini yubormoqda, ular dahshatli sharoitga tushib qolishmoqda

Rossiya Ukrainaga bosqin va boshqa mamlakatlardan keluvchi migrantlarga qarshi kampaniya tufayli yuzaga kelgan ishchi kuchi taqchilligi sharoitida Shimoliy Koreyadan minglab ishchilar jalb etishni boshladi.

2018 yilga qadar ham Rossiyada ko‘plab shimoliy koreyaliklar ishlagan. Har yili ularga 12 mingdan 15 minggacha ishchi viza berilgan, ayrim pallalarda Rossiyada bir vaqtning o‘zida KXDR fuqarolari bo‘lgan 35 mingdan ortiq kishi ishlagan. Ammo 2017 yil oxirida BMT yangi yadroviy sinovlar tufayli KXDRga qarshi sanksiyalarni kuchaytiradi hamda boshqa mamlakatlarga shimoliy koreyalik ishchilarni yollashni taqiqlaydi, chunki Pxenyan ularning ish haqidan ma’lum qismini o‘ziga olardi. Shundan keyin boshqa davlatlar qatori Rossiya ham KXDRdan keladigan ishchi kuchidan voz kecha boshlagandi.

Ammo 2022 yilda Kim Chen In Ukrainaga qarshi urushda Vladimir Putinni qo‘llab-quvvatlab chiqqach, bu tendensiya ortga qaytadi. Shundan keyin Rossiya nafaqat KXDR qurollari va askarlaridan foydalanadi, balki shimoliy koreyaliklarni yoppasiga ishga yollash amaliyotini tiklaydi.

BBC’​​ning Janubiy Koreya razvedkasidagi manbasiga ko‘ra, 2024 yilda Shimoliy Koreyaning 10 mingdan ortiq fuqarosi ishlash uchun Rossiyaga borgan. Ular asosan qurilish ishlarida mehnat qilishadi, ammo ayrimlari to‘quv fabrikalari va «IT-markazlar»ga ham yuborilmoqda, deb yozadi nashr. Shimoliy koreyaliklar «Rossiyaning hamma joyida bor», deya tasdiqlaydi nashrning Janubiy Koreya razvedkasidagi manbasi. Uning so‘zlariga ko‘ra, 2025 yil oxiriga qadar Pxenyan Rossiyaga yanada ko‘proq ishchi jo‘natadi (xuddi askarlar kabi) va ularning jami soni 50 mingdan ortadi.

Shimoliy koreyaliklar allaqachon Ukraina qurolli kuchlari bosqinidan jabr ko‘rgan Kursk oblastini tiklash ishlariga kirishgan. Ular kelgusida Ukrainaning ishg‘ol etilgan hududlarini tiklash bo‘yicha loyihalarda ham ishlashi ehtimoli yuqori, degan BBC’​​ga janubiy koreyalik mulozimlardan biri anonim tarzda.

Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, 2022 yilda KXDRning 223 nafar fuqarosi Rossiyaga kirgan, bu miqdor 2023 yilda – 1117 nafar, 2024 yilda esa – 13 221 nafarni tashkil etgan. Ulardan sakkiz mingga yaqini talabalik vizasi bilan harakatlangan, biroq bu BMT taqiqini chetlab o‘tish uchun shunchaki hiyla, deydi Janubiy Koreya razvedkasidagi manbalar. «Rossiya ishchi kuchining keskin tanqisligini boshdan kechirmoqda va shimoliy koreyaliklar mukammal yechimni taklif qilmoqda. Ular arzon, mehnatsevar va muammo tug‘dirmaydi», – deydi Seuldagi Kunmin universiteti o‘qituvchisi, Shimoliy Koreya bo‘yicha yetakchi ekspert Andrey Lankov.

Shimoliy koreyaliklar uchun xorijga qurilish ishlariga borish azaldan jozibador imkoniyat hisoblanadi, chunki xorijda ularga vatanidagidan ko‘ra ko‘proq haq to‘lanadi. Ammo Rossiyada ular tom ma’noda qullik sharoitiga tushib qolishadi. BBC jurnalistlari urush boshlanganidan keyin Rossiyadan qochishga muvaffaq bo‘lgan olti nafar shimoliy koreyalik ishchi bilan suhbatlashgan. Ular kundalik hayotni shunday tasvirlashadi: ertalab soat 6 da turish, ko‘p qavatli uylar qurilishida tongdan tun yarmigacha – soat 02:00 gacha ishlash, yil davomida faqat ikki kun rasmiy dam olish hamda dahshatli maishiy sharoitlar.

BBC ma’lumotiga ko‘ra, shimoliy koreyaliklar iflos va odam bilan liq to‘la yuk konteynerlarida yoki o‘zlari qurayotgan uylarda uxlashadi. Ular Shimoliy Koreya maxsus xizmatlari xodimlarining muntazam kuzatuvi ostida bo‘ladi. Ularga doimiy ravishda mafkuraviy dars o‘tiladi va qurilish maydonchalarini tark etishga deyarli ruxsat berilmaydi – agar ilgari «tashqi dunyo»ga vaqti-vaqti bilan juft-juft bo‘lib chiqish mumkin bo‘lgan bo‘lsa, 2023 yildan boshlab buni faqat besh kishilik guruhlarda amalga oshirishga ruxsat berilgan. Qochib ketgan ishchilardan birining BBC ga aytishicha, u bir marta to‘rt metr balandlikdan yiqilgan va yuz qismidan jarohatlangan, ammo unga hatto kasalxonaga borishga ham ruxsat berishmagan.

Bunday sharoitda Shimoliy Koreya ishchilarining qochishi tobora qiyinlashib bormoqda. Janubiy Koreya hukumati ma’lumotlariga ko‘ra, 2022 yildan beri Rossiyadan kelgan shimoliy koreyaliklarning o‘rtacha soni ikki baravar kamaygan – yiliga taxminan 20 mingdan 10 ming kishigacha. Yana bir tiyib turuvchi omil – ish haqini to‘lash qoidasi o‘zgarishi bo‘ldi – uning bir qismi, avvalgidek, Shimoliy Koreya davlatiga o‘tkaziladi, yana bir qismi (odatda oyiga 100-200 dollar) ishchilarga to‘lanadi, faqat ular vatanga qaytgandan keyingina.

Shunga qaramay, hatto shunday sharoitda ham ayrim ishchilar qochishni uddalashmoqda – odatda ular chekish va spirtli ichimliklar uchun beriladigan «kunlik» pulni tejash orqali yig‘ilgan pulga sotib olinadigan eski mobil telefonlar yordamida huquq himoyachilari bilan bog‘lanishadi.