O‘zbekistonda shaxsiy ma’lumotlarni saqlash qonuni innovatsiyani o‘ldiryaptimi?

Men IT sohasida ishlaydigan inson sifatida aytishim mumkinki, O‘zbekistondagi shaxsiy ma’lumotlarni saqlash talabi startap ekotizimida kutilmagan oqibatlarga olib kelmoqda, deya yozdi tadbirkor Akmal Payziyev.

Bugungi kundagi holat:

Dunyo startaplari – AWS, Azure, GCP (Google) kabi bulutli xizmatlardan foydalanadi, ammo ularning serverlari O‘zbekistonda yo‘q. Xalqaro kompaniyalar qimmat infratuzilma o‘zgarishlari sabab bozorimizga kirishdan qochmoqda. Mahalliy data-markazlar qimmat va hajman cheklangan. Uztelecom monopoliyasi yangi data-markazlarga sarmoya kiritishni deyarli imkonsiz qiladi. Elektr va suv tanqisligi katta hajmli data-markazlarni kurishni qiyinlashtiradi

Oqibatlar:

• Iste’dodli startaplar qo‘shni mamlakatlarga chiqib ketmoqda;
• Xalqaro texnokompaniyalar O‘zbekiston bozorini chetlab o‘tmoqda;
• Yuqori xarajatlar innovatsiyani offshorga olib ketmoqda;
• Mahalliy biznes mintaqaviy raqobatda orqada qolmoqda.

Qonun yozuvchilar uchun “kirmay qolgan investitsiya” yoki “yaratilmay qolgan startap” muammo emasdek ko‘rinadi. Lekin aynan shunday qarorlar tufayli biz katta imkoniyatlarni yo‘qotyapmiz. Masalan, O‘zbekistonda mijozlari bor Apple yoki Salesforce kompaniyalari personal ma’lumotlarni saqlash qonunlariga katta ahamiyat bermay ishlaydi, lekin shunday servis yaratmoqchi bo‘lgan mahalliy kompaniya bu talablar sabab o‘n marta o‘ylab ko‘radi.

Bizda 2010-yillarda ham shunday vaziyat bo‘lgan: kartografiya sohasida 1970-yillardan qolgan qonunlar tufayli litsenziya olib qonuniy ishlash juda qiyin edi. Lekin shu vaqtda millionlab odamlar qonun talablariga amal qilmagan Google Maps xizmatidan bemalol foydalanishardi.

Yaxshiroq yondashuv qanday bo‘lishi mumkin?

• Faqat haqiqatan himoya talab qiladigan ma’lumotlar (biometrik, moliyaviy) uchun cheklov qo‘yish;
• Umumiy biznes ma’lumotlari uchun bulutli infratuzilmalardan foydalanishga ruxsat berish;
• Xalqaro Cloud provayderlar uchun investitsiya kiritishga rag‘bat yaratish;
• Uztelecom monopoliyasini yo‘qotib, data-markazlar rivojiga sog‘lom raqobat orqali sharoit yaratish;

Estoniya, Singapur va BAA kabi mamlakatlar global infratuzilmani qabul qilib, faqat haqiqatan muhim ma’lumotlarni himoya qilish orqali texnologik markazlarga aylandi.

Laziz Adhamovning aytishicha, Zara O‘zbekiston bozoriga kirishda juda qiynalgan. Sababi – ularning mijozlar loyallik dasturi ma’lumotlari asosiy serverlarda saqlanadi va uni lokal serverlarga ko‘chirish oson ish emas. Qat’iy qonunchilik talablari kompaniya uchun katta to‘siqqa aylanib, bozorga kirish jarayonini qiyinlashtirgan. Shu bois xalqaro brendlar O‘zbekistonga kirishdan oldin ikki marta o‘ylaydi.