Jahon banki O‘zbekiston iqtisodiyoti bo‘yicha prognozini oshirdi

O‘zbekiston 2025 yilda iqtisodiy o‘sish sur’atlari bo‘yicha Yevropa va Markaziy Osiyo mintaqasidagi eng tez o‘sayotgan beshta mamlakat qatoriga kirishi mumkin. Bu haqda Jahon banki e’lon qilgan “Yevropa va Markaziy Osiyo iqtisodiyoti: bandlik va farovonlik” hisobotida so‘z boradi.

YeMO mintaqasi iqtisodiyoti o‘sishi

YeMO mintaqasi iqtisodiyotlari orasida Markaziy Osiyo mamlakatlarida yalpi ichki mahsulotning o‘sish sur’atlari ketma-ket uchinchi yil eng yuqori bo‘lib qolmoqda. Prognozlarga ko‘ra, ushbu submintaqada 2025 yilda o‘sish 5,9 foizni tashkil etadi. O‘sishga Qozog‘istonda neft qazib olishning ko‘payishi, Qirg‘iziston, Tojikiston va O‘zbekistonda pul o‘tkazmalari hajmining o‘sishi, shuningdek, submintaqa mamlakatlarida davlat va xususiy investitsiyalarining ko‘payishi yordam beradi.

Hisobotda keltirilishicha, 2025 yilning birinchi yarmida O‘zbekistonga pul o‘tkazmalari o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 27 foizga oshib, 8,2 milliard dollarni tashkil etdi.

Prognozlarga ko‘ra, 2026 yilda Markaziy Osiyoda o‘sish 5 foizgacha sekinlashadi. Shunga qaramay, submintaqa mamlakatlari Yevropa va Markaziy Osiyoning boshqa davlatlari, jumladan, Markaziy va Sharqiy Yevropa, Janubiy Kavkaz, G‘arbiy Bolqon submintaqalari, shuningdek, Rossiya va Turkiya bilan taqqoslaganda YaIM o‘sish sur’atlari bo‘yicha yetakchi o‘rinni saqlab qoladi.

O‘zbekiston 2025 va 2026 yillarda YeMO mintaqasida eng yuqori o‘sish sur’atlariga ega beshta iqtisodiyot qatorida qolishi kutilyapti. Mamlakat yalpi ichki mahsulotining o‘sishi 2025 yilda 6,2 foizni, 2026 yilda esa 6 foizni tashkil etishi kutilmoqda.

Qayd etish lozim, Jahon bankining iyun oyidagi hisobotida O‘zbekiston YaIM 2025 yilda ham, 2026 yilda ham 5,9 foizga o‘sishi prognoz qilingan. Yangi hisobotda ushbu kutilmalar ijobiy tomonga qayta ko‘rib chiqilgan.

Jahon bankining qayd etishicha, YeMO mintaqasida iqtisodiy o‘sish sur’ati bo‘yicha Qirg‘iziston yetakchilik qiladi: 2025 yilda 9,2 foiz, 2026 yilda 6,5 foizlik o‘sish kutilmoqda.

Tojikiston YaIM joriy yilda 7,6 foizga (kelasi yil 5,2 foiz), Gruziya iqtisodiyoti 7 foizga (5,5 foiz), Qozog‘iston 5,5 foizga (4,5 foiz) o‘sishi prognoz qilinyapti.

Hisobotda keltirilishicha, Yevropa va Markaziy Osiyo mamlakatlarida (mintaqadagi 22 ta davlatni o‘z ichiga olgan) iqtisodiy o‘sish sur’atlari sekinlashdi. Shu bilan birga, ushbu mamlakatlar saqlanib qolayotgan global va mintaqaviy tahdidlarga qaramay, barqarorlik tendensiyalarini namoyish etishda davom etmoqda.

YeMO mintaqasida iqtisodiy o‘sish prognozlari

2025 yilda Yevropa va Markaziy Osiyo mintaqasida yalpi ichki mahsulotning o‘sish sur’ati 2,4 foizni tashkil etishi prognoz qilinmoqda, bu asosan Rossiyada iqtisodiy o‘sishning sekinlashishi tufayli 2024 yilda qayd etilgan 3,7 foiz darajasidan pasayish. Mintaqa umumiy ishlab chiqarishining qariyb 40 foizini tashkil etuvchi ushbu mamlakatni hisobga olmaganda, o‘sish sur’atlari deyarli o‘zgarishsiz qolishi mumkin – joriy va kelgusi yillarda 3,3 foiz atrofida.

YeMO mintaqasida kelajakdagi iqtisodiy o‘sish o‘rtacha sur’atlarda – 2026-2027 yillarda o‘rtacha 2,6 foizgacha bo‘lishi kutilmoqda. Rossiyada iqtisodiy o‘sishning keyingi yilda 0,8 foizgacha sekinlashishi, keyinchalik 2027 yilda 1 foizgacha biroz o‘sishi kutilmoqda. Shu bilan birga, Turkiya iqtisodiyoti mustahkamlanishda davom etadi va 2027 yilda o‘sish sur’ati 4,4 foizga yetadi.

YeMO mamlakatlaridagi o‘sish, xususiy iste’mol, ish haqi, pul o‘tkazmalari va ijtimoiy to‘lovlar hajmining o‘sishi, infratuzilmaga investitsiyalar davom etishi, shuningdek, xalqaro savdoning bosqichma-bosqich tiklanishi bilan qo‘llab-quvvatlanishi kutilmoqda.

Shunga qaramay, 2026-2027 yillarda mintaqaviy o‘sish prognozlarining pasayishi bo‘yicha sezilarli xatarlar saqlanib qolmoqda. Xususan, tarkibiy islohotlarni amalga oshirishdagi sustkashlik YeMO mamlakatlarida unumdorlik o‘sishi sur’atlarini tiklash imkoniyatlarini cheklamoqda. Geosiyosiy noaniqlik, xalqaro savdodagi keskinlik, shuningdek, barqaror inflyatsion bosim mintaqa iqtisodiyotlarining zaifligini oshirmoqda.

Markaziy Osiyoda yangi ish o‘rinlarini yaratish uchun istiqbolli tarmoqlar

Jahon banki hisobotida qayd etilishicha, Markaziy Osiyo mamlakatlarida iqtisodiyotning ayrim tarmoqlarini rivojlantirish yo‘lidagi mavjud to‘siqlarni bartaraf etish yangi ish o‘rinlarini yaratishga xizmat qiladi.

Xususan, O‘zbekistonning ustuvor yo‘nalishlari kimyo sanoati, AKT xizmatlari va meva-sabzavotchilikni qamrab oladi. Kimyo sanoatida raqobatbardoshlik va energiya samaradorligini oshirish, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, tartibga solish va nazorat funksiyalarini tijorat faoliyati bilan ajratish, shuningdek, kimyoviy mahsulotlarga subsidiyalar, narx cheklovlari va eksport nazoratini bosqichma-bosqich bekor qilishga bog‘liq.

O‘zbekistonda AKT sektori salohiyati keng polosali internet qamrovi va foydalanish imkoniyatining yetarli emasligi bilan cheklanmoqda. Meva-sabzavotchilik sohasida xalqaro standartlar va sertifikatlashni joriy etish, eksport qilishda oldindan to‘lov talablarini bekor qilish, shuningdek, zamonaviy sug‘orish tizimlariga qo‘shimcha investitsiyalarni jalb qilish, qishloq xo‘jaligi ekinlari sohasida ilmiy tadqiqotlar va ishlanmalarni amalga oshirish orqali eksportni ko‘paytirish mumkin.

Qozog‘istonda qishloq xo‘jaligida qayta ishlashni, eng avvalo, bug‘doy yetishtirish va chorvachilikda, yanada rivojlantirish uchun foydalanilmagan imkoniyatlar saqlanib qolmoqda.

Qirg‘izistonda katta gidroenergetika salohiyati mavjud va quyosh energetikasi sohasi rivojlanmoqda, shuningdek, moliya, turizm va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) sohalarida eksportga yo‘naltirilgan xizmatlar shakllantirilmoqda.

Tojikiston uchun asosiy imkoniyatlar mamlakatning katta gidroenergetika salohiyatidan foydalanish, transport yo‘laklari logistikasini yaxshilash va turizm sohasini rivojlantirishdan iborat.

Eslatib o‘tamiz, Jahon bankining avvalgi hisobotiga ko‘ra, aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan daromad bo‘yicha rivojlangan davlatlarga (14 ming dollar) yetib olish uchun O‘zbekistonga 100 yildan ortiqroq vaqt kerak bo‘lishi mumkin.