Millat taqdirini o‘zgartirgan inson – o‘ttiz yilda qashshoqlikdan qutulib, boy davlatga aylanish siri

Qashshoq, tabiiy boyliklarsiz, millatlararo bo‘linish ichidagi Singapur bor-yo‘g‘i 30 yilda dunyodagi eng rivojlangan davlatlar safidan joy oldi. Hanuz ular bosib o‘tgan yo‘lga mo‘jiza sifatida qaraladi. Bugun “5 daqiqa”da Singapur yetakchisi Li Kuan Yuning “Uchinchi dunyodan birinchi dunyoga” asari haqida gaplashamiz.

{Yii::t(}

O'tkazib yuborish 6s

O'tkazib yuborish

1965 yil. Jahon xaritasida yangi davlat – Singapur paydo bo‘ldi.

Bu davlat juda qashshoq, kichik bo‘lib, oltin, neft, gaz, umuman shu kabi tabiiy boyliklari yo‘q edi. Aholi turli millat va tillarga bo‘lingan, iqtisod o‘lgan, ishsizlik avjida. Ko‘pchilik bu davlat mustaqil bo‘lganidan so‘ng uch yil ham yashamaydi degan xulosaga kelgandi.

Ammo Singapurning o‘sha paytdagi hukumat rahbari Li Kuan Yu bu fikrni amalda inkor qildi. U kitobida shunday yozadi: “Bizning eng katta boyligimiz – odamlarimizning ongi va mehnati”.

Shu ishonch bilan u Singapurni 30 yil ichida uchinchi dunyodan birinchi dunyoga aylantirdi.

Eng xavfli dushman...

Ushbu kitob quruq, oldi-qochdi siyosatga bag‘ishlanmagan. Unda halol rahbarlik, mas’uliyat va vijdon bilan ko‘p narsa qilish mumkinligi haqida gap boradi. Asarda Li Kuan Yu o‘z hayoti orqali mamlakatni qanday isloh qilganini, qanday qarorlar unga qimmatga tushganini, lekin natija berganini yozib qoldiradi.

Li Kuan Yu korrupsiyani davlatning eng xavfli dushmani sifatida ko‘rdi. U agar rahbar pora olsa, butun tizim chiriydi deb hisoblagan. Halollik – siyosiy barqarorlikning yagona kafolati ekanini aytib o‘tadi.

Shu maqsadda u Korrupsiyaga qarshi mustaqil byuro, hatto bosh vazirning o‘zi haqida ham tekshiruv o‘tkazish huquqiga ega bo‘lgan tashkilot faoliyatini yo‘lga qo‘ydi.

Li Kuan Yu davlat xizmatchilari maoshini xususiy sektor darajasiga yetkazdi, ammo har qanday noqonuniy daromad uchun og‘ir jazo belgilandi. Mansabdor pora talab qilmaslikka, boshqalar esa uni bermaslikka o‘rgandi, odatlandi.

Singapurda bugun korrupsiya deyarli yo‘q darajada.

Jamiyatga fikrlaydigan insonlar kerak

U ta’lim tizimini tubdan isloh qildi: nazariy bilimdan amaliy malakaga o‘tish siyosati boshlandi.

Li Kuan Yu “Bizga amaliy fikrlaydigan insonlar kerak edi”, deb yozadi. Shu bois, har bir bitiruvchi iqtisod uchun foyda keltirdi.

Bundan tashqari, ta’limdagi adolat prinsipiga ham katta e’tibor berdi: hech bir bola kambag‘allik yoki millati sababli ta’limdan chetda qolmasligi kerak edi. Har bir bola o‘z iqtidoriga ko‘ra imkoniyat oldi.

(Oq-qora fon: Kattakonning farzandi, qarindoshi, degan gaplar jamiyatda imtiyoz bermadi).

Li Kuan Yu uchun o‘qituvchilik – faqat kasb emas, millatning ustuni edi. O‘qituvchiga munosib maosh berilmasa, yurt kelajagi xavf ostida qolishi mumkinligini aytib o‘tdi. Jamiyatda o‘qituvchining darajasi oshdi.

Singapur mo‘jizasining poydevori

Kitobda intizom – iqtisodiy muvaffaqiyatning asosi ekani haqida gap boradi. Li Kuan Yu jamiyatdagi tartib – erkinlikning dushmani emas, balki uning kafolati. Agar odamlar qonunga itoat qilmasa, demokratik qadriyatlar ham yetarli samara bermaydi, deb hisoblaydi.

Qat’iy jamoat tartibi o‘rnatildi:

– ko‘chaga chiqindilarni tashlash, jamoat joylarida odobsiz harakatlar uchun qattiq jarimalar joriy etildi;

– xizmatchilardan tortib vazirlargacha, barcha fuqarolar uchun bir xil qonun ishlardi;

– kechikish, va’dabozlik, loqaydlik kabi holatlar davlat idoralarida yo‘q darajada edi.

Uning fikricha, tartib nafaqat jamoat joylarida, balki fikrlash tarzida ham bo‘lishi kerak. Shuning uchun maktablardan boshlab bolalarga vaqtini tejash, mas’uliyat va jamoat mulkiga ehtirom kabi qoidalar o‘rgatilgan. Bu g‘oya nafaqat siyosiy yoki iqtisodiy, balki ma’naviy islohot ham edi.

Xulosa

“Uchinchi dunyodan birinchi dunyoga” kitobi rahbarlar, siyosatchilar va islohotchilar uchun juda kerakli asar. Bu kitobdan faqat tarix emas, rahbarlik madaniyatini o‘rganish mumkin. Uning har bir sahifasida bir millatning irodasi, bir insonning vijdoni aks etgan.

Li Kuan Yu bizga bir haqiqatni o‘rgatdi: agar odam o‘z mamlakati, xalqini sevsa, uning taqdiriga befarq bo‘lmasa, u hatto quyoshsiz orolni ham yorug‘ dunyoga aylantira oladi.

Isomiddin Po‘latov