25 yillik jinoyat, rasmga olishga taqiq va Hindistonga qatnayotgan «Tolibon» vazirlari – Markaziy Osiyo hafta ichida 

Qozog‘istonda odamlarni ularning ruxsatisiz rasm va videoga olish taqiqlanmoqda. Qirg‘izistonda maktab o‘qituvchilari farroshlardan ham kam maosh olayotganidan norozi bo‘ldi. Turkmaniston armiyasida muddatli harbiy xizmatni o‘tagan yigitlar armiyadagi osh-ovqatning sifatsizligidan nolidi. Tojikistonda 25 yillik jinoyat ochilmoqda, 2000 yil kursdoshini otib tashlagan jinoyatchi qo‘lga olindi. Oxirgi 1 oyda «Tolibon» muvaqqat hukumatidan ikkinchi vazir Hindistonga bordi, Pokiston esa chegarada operatsiya o‘tkazdi. 

{Yii::t(}

O'tkazib yuborish 6s

O'tkazib yuborish

Qozog‘istonda odamlarni ruxsatsiz rasmga olish taqiqlanadi 

Endi Qozog‘istonda ham ko‘cha-ko‘yda xohlagan odamini rasm va videoga olganlar jazoga tortilishi mumkin. Chunki Respublika buni qonunchilik bilan cheklamoqchi. Bilasiz, ko‘plab rivojlangan davlatlarda odamlarni ularning ruxsatisiz rasm va videolarga olish mumkin emas. Bizning ko‘chalarda esa buni hech kim taqiqlamaydi. Qo‘shni davlat Qozog‘iston ham bu amaliyotni joriy qilmoqda. Madaniyat vazirligi qozoq mediasiga tushuntirarkan, buni taqiq deb emas, balki shaxs daxlsizligi bilan bog‘ladi. 

Senatda Qozog‘iston Madaniyat vaziri Aida Balayeva bilan ko‘rishgan jurnalistlar undan nega aynan bu norma joriy qilinayotganini so‘rashdi. Chunki yangilik OAV qonuniga o‘zgartirish kiritish bilan amalga oshiriladi. Bunga javob bergan vazir Balayevaga ko‘ra, jarayon yakunlanmagan, lekin ortga qaytilmaydi. Uning aytishicha, bu cheklovga turli bloger va ko‘chada prankchilar sabab bo‘lgan. Ya’ni qo‘pol hazillar qilib, bunday videolarni bemalol tarmoqqa joylaydiganlar ortidan norozilik ko‘paygan. 

"Biz hech narsani taqiqlamoqchi emasmiz. Biz odamlarni deyarli hamma joyda ruxsatsiz suratga olish amaliyotini cheklamoqchimiz. Albatta, amaldorlar, davlat xizmatchilari o‘z vazifalarini bajarayotganlar bor - biz bunga allaqachon ko‘nikib qolganmiz. Lekin hazil-mutoyiba ham bor, ayrim shaxslarning ruxsatisiz olib boriladigan alohida suratga olishlar bor. Shuning uchun, tabiiyki, reglamentni ko‘rib chiqamiz. Unda chegaralar aniq belgilanadi, tushunishimiz uchun - kimni suratga olish mumkin, kimni va qanday qilib suratga olish mumkin emas, shular aniq ko‘rsatiladi, deydi vazir Aida Balayeva. 

Rasmlar va videolarni odamlarning roziligisiz e’lon qilish taqiqlanadi.

Maqsad faqat kadrga olish bo‘lsa, odamlarning ruxsati bilan olaverishsa bo‘ladi. Chunki oxirgi paytda Qozog‘iston fuqarolari o‘zlarining rasmlari ruxsatsiz hamma yoqda e’lon qilinayotganidan norozi bo‘lib, shikoyat qilish hollari ko‘paygan, deya qo‘shimcha qiladi hukumat a’zosi. U davlat amaldorlari har yerda rasmga olishlariga ko‘nikkani, lekin oddiy aholining bunga toqati yo‘qligini ham aytgan. 

“Biz mulozimlar, ko‘nikdik. Anchadan beri qarindosh-urug‘imiz yo‘q, shaxsiy hayotimiz ham yo‘q. Chunki qayerga bormaylik, bizni suratga olishadi. Garchi biz oddiy odamlar, shu davlatning fuqarosi bo‘lsak-da. Demak, masala rasmiylar haqida emas, umuman olganda, bu sohani tartibga solishda. Shu bois ham ishchi guruh tuzish haqida gaplashamiz, jurnalistlar va oddiy fuqarolar bilan gaplashamiz”, - deydi Aida Balayeva.

 Eslatib o‘tamiz, Qozog‘istonda odatda jamoat joylarida suratga olishga ruxsat berilgan, biroq odamlar tasviridan foydalanishga cheklovlar qisman mavjud. Ya’ni siz suratga olishingiz mumkin, lekin odamlarning fotosuratlari yoki videolarini ularning roziligisiz har xil joylarda nashr eta olmaysiz.

Qirg‘izistonda maktab o‘qituvchilari farroshdan ham kam maosh olmoqda 

Yakuniga yetayotgan haftada esa ular ijtimoiy tarmoqlarda bu mavzuni keng muhokama qilishdi. Mahalliy nashr – 24.kg’ning yozishicha, Bishkekdagi maktab o‘qituvchilari Threads ijtimoiy tarmog‘ida maoshlarini muhokama qilmoqda. 

14 yillik ish stajiga ega o‘qituvchining aytishicha, u oktyabr oyida to‘liq shtatdagi lavozim va sinf rahbariyati uchun 18 ming 600 so‘m olgan. Yana bir o‘qituvchi ish stajiga ko‘ra 13 ming 600 so‘m oldi. Tushunishingiz uchun bu 2-2.5 million so‘m degani. 

"Deyarli 45 yildan buyon o‘qituvchilik qilaman. Haftalik ish yukim 20 soat, maoshim esa 24 ming so‘m, 19 ming so‘m uyga olib ketiladigan, qo‘limga tegadigan to‘lov", - deya qo‘shimcha qiladi yana bir o‘qituvchi. 

“Mening turmush o‘rtog‘im ham 44 yillik o‘qituvchilik stajiga ega, barcha maqtovlar bilan, 24 soatlik ish yuklamasi bilan 22 600 so‘m maosh oladi (ya’ni 3,1 mln so‘m). Mening o‘rtacha tajribam bor, 27 soatlik ish yuklamasi bilan 13 800 so‘m”, — deyiladi navbatdagi xabarda. 

O‘qituvchilar maoshidan norozi bo‘lib turgan bir onda shahardagi turli kompaniyalar farroshlik uchun vakansiya ochgandi. Tozalovchi uchun maosh esa kamida 40 ming so‘m etib belgilangan. Bu qariyb 5.5 million so‘m bo‘ladi. Qator o‘qituvchilar bu vakansiya bilan qiziqib, qo‘ng‘iroq qilganida kompaniya allaqachon farrosh topganini aytdi. Ya’ni Bishkekda o‘qituvchilar farroshdan ikki baravar kam maosh bilan ishlamoqda. 

Masalan, yana bir kompaniya 30 ming so‘m maosh taklifi bilan farroshlikka odam izlamoqda. Bu ham bizning maoshimizdan karrasiga ko‘p, deydi uzoq yillik tajribaga ega ta’lim vakillari.

Qirg‘izistonda o‘qituvchining eng kam oylik maoshi hozirda 12 ming so‘m, eng ko‘pi bilan 72 ming qirg‘iz so‘mi, ya’ni salkam 10 million so‘m berilmoqda. Bu ta’lim darajasi, ish joyi, o‘quv soatlarining mavjudligi, o‘quv yuki, o‘qituvchilik tajribasi, shuningdek, sinfni boshqarish va daftarlarni tekshirish uchun qo‘shimcha to‘lovlar mavjudligiga bog‘liq. 

Prezident Sadir Japarov chiqishlaridan birida Qirg‘izistonda o‘qituvchilarning o‘rtacha oylik maoshi 26 ming somni tashkil etayotib, 2026 yil 1 apreldan taxminan 40 ming so‘mga ko‘tarilishini aytgan. 

25 yil avval kursdoshini otgan kishi endi qo‘lga olindi 

Tojikistonda 25 yillik jinoyat yuzasidan shov-shuvli sud bo‘lib o‘tmoqda. Bundan 25 yil avval, ya’ni 2000 yilda Dushanbe shahrida o‘z kursdoshini tasodifan otib qo‘yib, yaralagan va shundan so‘ng qochib ketgan fuqaro qo‘lga tushirildi.

 Poytaxt politsiyasining ish yuzasidan e’lon qilgan videosida aytilishicha, hibsga olish o‘tgan yillardagi jinoyatlarni ochish bo‘yicha ish olib borayotgan bir guruh prokuror va politsiya xodimlarining sa’y-harakatlari tufayli amalga oshirilgan. 

Tojikiston davlat universiteti yuridik fakulteti talabasi Ilyos Toliyev o‘sha vaqt darsga to‘pponcha bilan kelgan va bu harakati bilan kursdoshlarini cho‘chitib yuborgan. Qurolga esa ehtiyotsizlik bilan munosabatda bo‘lgani bois qarshisida o‘tirgan kursdoshi Sitora Kenjayevani tasodifan otib qo‘ygan. Universitet kafedrasi voqea 2000 yilda bo‘lganini tasdiqlaydi. 

Otilgan qiz oqibatda og‘ir tan jarohati oladi va uning oqibatlaridan hamon azob chekmoqda, deyiladi xabarda. Tergov ma’lumotlariga ko‘ra, Taliyev o‘shanda xorijga qochib ketgan. Gumonlanuvchi xorijda aniq qayerda va qancha vaqt yashiringani, shuningdek, qanday sharoitda hibsga olingani haqida hali batafsil ma’lumot berilmadi. 

Videoda Toliyev qurolga ehtiyotsizlik bilan munosabatda bo‘lganini tan olib, voqeadan keyin “qo‘rqib ketgan va to‘pponchani Dushanbinka daryosiga uloqtirganini” aytdi. 

Taliyevga nisbatan Tojikiston jinoyat kodeksi tegishli moddalari bilan odam o‘ldirishga urinish, qurol, o‘q-dorilar, portlovchi moddalar va portlovchi qurilmalarni qonunga xilof ravishda olish, o‘tkazish, sotish, saqlash, tashish yoki olib yurish bilan jinoyat ishi qo‘zg‘atilgan. U qidiruvga berilganlar ro‘yxatiga kiritilgan edi. Hozirda mazkur holat yuzasidan dastlabki tergov harakatlari olib borilmoqda, deb yozadi mahalliy nashr Asia Plus Tajikistan prokuratura organlariga tayanib.

Turkman armiyasida xizmatchilar osh-ovqatdan norozi 

Turkman armiyasida muddatli harbiy xizmatni o‘tagan yigitlar ularga berilgan oziq-ovqat mahsulotlaridan norozi bo‘ldi. Davlatga muxolif deyiladigan OAVlarning e’lon qilgan maqolasida kelishicha, askarlarning ratsioni u qadar yaxshi emas. Media bilan anonim gaplashgan xizmatdan qaytganlarning bildirishicha, nonushta va kechki ovqat uchun askarlarning asosiy ratsioni qaynatilgan qovoq, qovurilgan karam, lavlagi va guruch bo‘tqalaridan iborat ekan. Tushlikka to‘g‘ralgan sabzi bilan sho‘rva tarqatiladi. Mahalliy, sifatsiz undan tayyorlangan non yaxshilab pishirilmaydi, erkaklar esa yarim pishirilgan yassi nonlarni yeyishadi. 

Natijada, aksariyat yoshlar oshqozon-ichak kasalliklariga chalingan. Noto‘g‘ri ovqatlanish va zaiflashgan tanalar tufayli ular boshqa infeksiyalarni ham yuqtirishadi, deb yozadi ushbu nashr. 

Ota-onasi pul jo‘natgan badavlat oilalardan bo‘lgan askarlar esa yaxshiroq ovqatlanishadi. Masalan, Ashxobod yaqinidagi harbiy qismlardan birida oshxonada oshpazlarga maosh to‘laydilar va alohida dasturxonda go‘shtli taomlar, salatlar, meva, gazlangan ichimliklar, yaxshi non bilan ta’minlanadi.   

Maqolada kelishicha, Bolqon viloyatidagi bo‘linmalardagi tadbirkorlarga nazorat punktlari yaqinida kafe ochishga ruxsat berilgan. Ular palov, somsa va boshqa mahalliy taomlarni tayyorlaydilar, askarlar esa bu taomlarni oldindan sotib oladi yoki buyurtma qilib qo‘yadi. Ofitserlar o‘z qo‘l ostidagilarning ba’zilari to‘yib ovqatlanmasligi, boshqalari esa uydagidek ovqatlanayotganiga befarq munosabatda.  

Ko‘pgina ofitserlar iste’foga chiqishga tayyor, chunki xizmat shartlari og‘ir va talablar yuqori. Ish haqi milliy standartlar bo‘yicha sezilarli darajada - 3000-4000 manat. Biroq ko‘pgina harbiylar, hatto oilalar ham uy-joy bilan ta’minlanmaydi, deyiladi maqolada. 

«Tolibon»ning bir oy ichida ikkinchi vaziri Hindistonga bordi 

«Tolibon» muvaqqat hukumati tashqi ishlar vaziridan keyin savdo vaziri ham Hindistonga borib, tashqi ishlar vazirligida Jayshankar bilan ko‘rishdi. Bu qisqa fursat ichida toliblarning Dehliga qatnagan 2-vakilidir. Afghanistan international nashrining yozishicha, Nuruddin Aziziy Hindistonda savdo, aloqa va xalqlar o‘rtasidagi aloqalarni kengaytirish masalalarini muhokama qilgan. Lekin asosiy masala albatta boshqa. Bu ketma-ket uchrashuvlar Afg‘onistonning Pokiston bilan o‘ta keskinlashgan mojarosi bilan bitta davrda sodir bo‘lmoqda. 

Hindiston tashqi ishlar vaziri Jayshankarning aytishicha, uchrashuvda Hindistonning Afg‘oniston taraqqiyoti va farovonligiga ko‘rsatayotgan yordami gaplashilgan. «Tolibon» vaziri Aziziy safar Dehli talabi bilan bo‘lganini aytadi.

Aziziy chorshanba kuni Hindistonga, «Tolibon» delegatsiyasi boshchiligida keldi. Maqsad esa Eronning Chobahor porti quvvatlarini faollashtirish va undan samarali foydalanish, shu bilan birga loyihaga Hindiston sarmoyasini jalb qilishni rag‘batlantirishdan iborat.

Nashrning ham alohida qayd etishicha, oxirgi 1 oy ichida «Tolibon»ning ikkinchi vaziri Hindistonga bordi.  

O‘tgan gal Muttaqiyning tashrifi «Tolibon» va Pokiston o‘rtasidagi keskinlikni sezilarli darajada oshirib, chegarada bir haftadan ortiq to‘qnashuvlarga sabab bo‘lgandi. Bunga javoban Pokiston asosiy chegara punktlarini yopdi va «Tolibon»ga muqobil savdo hamda tranzit yo‘llarini izlashini bildirmoqchi bo‘ldi. 

Savdo vaziri Aziziy Hindiston afg‘on mollari uchun mos bozor taklif qilganini va Chobahor porti savdo uchun eng xavfsiz yo‘l ekanini aytdi. Hindiston diplomatik manbalarining aytishicha, Aziziyning tashrifi ikki tomon uchun Hindistonning Afg‘onistonning tog‘-kon sanoati va gidroenergetika sohalariga potensial sarmoyasini o‘rganish imkonini bergan. 

Turli manbalar esa Afg‘oniston so‘nggi oylarda Pokistonning Karachi portiga qaramlikni kamaytirish maqsadida tashqi savdosining muhim qismini Eronning Chobahor portiga o‘tkazganini tasdiqladi. Shu hafta Afg‘onistonning sobiq prezidenti Ashraf G‘ani ham tilga kirib, bu davlatda inqiroz avj olganini gapirdi hamda tomonlarni milliy birlikka chaqirgan. Pokiston esa Afg‘oniston bilan chegarada operatsiyalar o‘tkazmoqda.