Mintaqa liderlari Oq uyda yig‘ildi – Markaziy Osiyo hafta ichida

Markaziy Osiyoning besh prezidenti ilk marta Oq uyda sammitga to‘plandi. Mintaqa liderlari o‘z nutqida prezident Trampni maqtadi. AQSh prezidenti Markaziy Osiyodan kelgan hamkasblariga mintaqa – dunyoning kuchli hududlaridan biri dedi. Vashingtondagi Xalqaro soliq va investitsiya markazi prezidentiga ko‘ra, ushbu dialogda katta urg‘u Qozog‘iston va O‘zbekistonga berilaveradi.

{Yii::t(}

O'tkazib yuborish 6s

O'tkazib yuborish

Markaziy Osiyo uchun yakuniga yetayotgan haftada sodir bo‘lgan eng muhim voqea bu shubhasiz Vashingtondagi sammit bo‘ldi. Avvalo, aytib o‘tish joizki, buni mintaqaning besh davlati , bu mamlakatlardagi media sammit deb atamoqda. Biroq, AQSh prezidenti, uning jamoasi, Oq uy hamda Oq uyning protokol rahbari 6 noyabr kuni o‘tkazilgan siyosiy tadbirni «kecha» deya nomladi. Nima bo‘lsa-da, AQSh prezidenti qarorgohi Oq uyda birinchi marta Markaziy Osiyo prezidentlari S5+1 diplomatik regional formati doirasida qabul qilindi.

Tadbir uchun Oq uyning zallaridan biri tanlangan, Tramp nutqi bilan kechani ochib berarkan, Markaziy Osiyodan kelgan hamkasblarini dunyoning kuchli burchagidan kelganlar, deb atadi. Bundan tashqari u administratsiyasi 8 ta urushni tugatgani, qilgan ijobiy ishlarni aytib maqtandi.

“Afsuski, avvalgi Amerika prezidentlari bu mintaqaga butunlay e’tibor bermagan. Bu aql bovar qilmaydigan mintaqa va aytgancha, bu juda boy mintaqa hamdir. Ammo biz bu xatoni tuzatmoqdamiz va men Amerikaning ushbu mamlakatlarning har biri bilan sherikligini har qachongidan ham mustahkamroq qilishga qat’iy bel bog‘laganman”,- deydi Tramp.

Birma-bir so‘zga chiqqan besh respublika prezidentlari u qadar uzoq nutq so‘zlamadi. Eng ko‘p Qozog‘iston prezidenti, 4 daqiqalar gapirdi. To‘qayev, Trampni buyuk lider deb atab, sizning davringizda Amerika oltin asrini yashayapti, dedi.

“Mening qat’iy ishonchim komilki, janob prezident, Siz barchamiz baham ko‘radigan va qadrlaydigan sog‘lom aql va an’analarni Amerika Qo‘shma Shtatlarining ichki va tashqi siyosatiga qaytarish uchun Yaratgan tomonidan yuborilgan buyuk yetakchi, davlat arbobisiz”, dedi To‘qayev.

Shavkat Mirziyoyev esa Trampni tinchlik prezidenti deb atadi. Shu o‘rinda aytib o‘tish kerak, ko‘p medialar O‘zbekiston rahbari Trampni dunyo prezidenti, dedi deya xabar tarqatmoqda. Biroq aslida tarjima xato ketgan bo‘lishi mumkin. Chunki, rus tilida chiqish qilgan Mirziyoyev hamkasbini prezident mira, ya’ni – tinchlik prezidenti demoqchi bo‘ldi. Rossiya – Ukraina urushini ham o‘zingiz tugatishingiz kerak, deya qo‘shimcha qildi Mirziyoyev.

“Aslida, men buni sizga aytgan edim va hozir yana takrorlamoqchiman: O‘zbekistonda prezident Trampni tinchlik prezidenti deb atashadi. Siz juda katta ishlarni amalga oshirdingiz, sakkizta urushni to‘xtatdingiz. Va men ishonamanki, faqat sizgina Ukraina va Rossiya o‘rtasidagi urushni to‘xtata olasiz. Biz bundan juda umidvormiz”,- dedi Mirziyoyev.

To‘qayev ingliz, Mirziyoyev rus tilida, undan keyin so‘zga chiqqan Emomali Rahmon esa tojik tilida nutq so‘zladi. Rahmon so‘zi boshida mojarolarga to‘la mintaqalarga tinchlik olib kelasiz dedi. U 3-4 minutli chiqishida ko‘proq bugun Tojikistonda Amerika borligini isbotlovchi statistikaga to‘xtala qoldi.

“Xavfsizlik borasida biz terrorizmga qarshi kurash, ekstremizm va giyohvand moddalar savdosiga qarshi kurashda ajoyib hamkorlikka egamiz. Bugungi kunda Tojikistonda Amerika investitsiyalari ishtirokidagi 70 dan ortiq kompaniyalar faoliyat yuritmoqda”,- deydi Rahmon.

Qirg‘iziston prezidenti ikki daqiqadan sal oshiq gapirdi. Japarov lavozimiga kirishganida qo‘shnilari bilan chegara muammosiga barham berishga bel bog‘laganini, bugun esa buni uddalaganini aytdi.

“Qirg‘iziston AQShni tashqi siyosatdagi muhim hamkorlaridan biri sifatida qadrlaydi”, dedi Japarov.

Sammitda oxiri bo‘lib so‘zga chiqqan Turkmaniston prezidenti eng kam nutq so‘zladi. 1 daqiqa atrofida, undan kamroq. Serdar Berdimuhamedov o‘z chiqishida deyarli hech nima demadi, samimiy mehmondo‘stlik uchun rahmatini aytdi.

“Biz ushbu format yo‘lga qo‘yilganidan buyon erishilgan yaxshi natijalarni e’tirof etamiz. Va, albatta, biz xavfsizlik, iqtisodiyot, energetika va atrof-muhit kabi strategik muhim sohalarda hamkorlikni kengaytirmoqdamiz”, - dedi Berdimuhamedov. 

Umuman olganda, Vashingtondagi ushbu muloqot nisbatan qisqa davom etgan bo‘lsa-da, Markaziy Osiyo – AQSh sammiti uchun Oq uyning tanlanganiga katta urg‘u bersa bo‘ladi. Trampning jamoasi, xususan Janubiy va Markaziy Osiyo bo‘yicha maxsus vakil Serjio Gor bu mintaqa endi Oq uy bilan bevosita bog‘langanini, endi Vashington yaxshiroq e’tibor qaratishini aytdi.

Vashingtondagi xalqaro soliq va investitsiya markazi prezidenti Deniyel Uitt sammit haqida fikrini yo‘llarkan, rostanam bu muloqot tarixiy ekanini aytdi. Biroq, Markaziy Osiyo bilan dialogda ikki davlat – Qozog‘iston va O‘zbekistonga asosiy urg‘u ketishini yashirmadi.