Dunyoda qaysi ichimlik ustun: choymi yoki qahva?

Xalqaro qahva tashkiloti (ICO) ma’lumotlariga ko‘ra, dunyoda har yili qahva iste’moli 170 million qopdan oshadi, Yevropadagi davlatlar esa kishi boshiga to‘g‘ri keladigan qahva iste’moli bo‘yicha yetakchi bo‘lib qolmoqda. Ayniqsa, Shimoliy Yevropa mamlakatlari ajralib turadi: masalan, Finlandiya aholisi o‘rtacha har bir kishi uchun kuniga qariyb to‘rt finjondan qahva ichadi.

Shunga qaramay, choy dunyoda eng ko‘p iste’mol qilinadigan issiq ichimlik bo‘lib qolmoqda. BMTning Oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi tashkiloti (FAO) tadqiqotlari global choy iste’moli o‘sishda davom etayotganini ko‘rsatgan — bu, avvalo, choy madaniy an’analarga chuqur singib ketgan Xitoy, Hindiston va boshqa Osiyo bozorlari hisobiga ro‘y bermoqda.

Dunyodagi bu “taqsimlanish” xaritada yaqqol ko‘rinadi: Shimoliy Amerika, Janubiy Amerikaning katta qismi va G‘arbiy Yevropa qahvani ochiq-oydin afzal ko‘radi, Osiyo, Afrika, Sharqiy Yevropa va Yaqin Sharq esa choyga sodiq qolmoqda.

Buyuk Britaniya va Irlandiya Yevropadagi asosiy “choyxo‘r” mamlakatlar sifatidagi an’anaviy maqomini saqlab kelmoqda, Braziliya va AQSh esa o‘zini qahvaga yo‘naltirilgan iqtisodiyotlar sifatida yanada mustahkamlamoqda.

Qahva ishlab chiqaruvchi asosiy mamlakatlardagi iqlim o‘zgarishlari — masalan, Braziliyadagi sovuq urishlar (muzlashlar) va Efiopiyada yog‘ingarchilik mavsumi barqaror emasligi ichimliklar ta’minot zanjirlarining zaif tomonlariga e’tiborni kuchaytirdi.

Shu bilan birga, iste’molchilar xulq-atvori ham o‘zgarmoqda. Xalqaro savdo markazi qayd etishicha, yosh xaridorlar tobora ko‘proq ishlab chiqarish barqarorligi, etik kelib chiqish va sifatga e’tibor qaratmoqda: bu — ma’lum bir hudud qahvasi bo‘ladimi yoki hunarmandchilik usulida tayyorlangan choy navlarimi. Ana shu afzalliklar brendlarning mahsulotni qanday targ‘ib qilishi va iste’molchilarning ular bilan qanday munosabatda bo‘lishini o‘zgartiryapti.

O‘zbekistonda kundalik hayot va mehmondorchilik madaniyatida choy alohida o‘rin tutadi. Uyda ham, ishxonada ham, ayniqsa choyxona an’analarida choy — suhbat, dam olish va mehmon kutishning “asosiy ichimligi”. Ko‘p joylarda, xususan, ko‘k choy keng tarqalgan (ayrim hududlarda qora choy ham ko‘p ichiladi) va choy dasturxonning tabiiy qismi hisoblanadi.

So‘nggi yillarda katta shaharlarda qahva madaniyati ham tez o‘sdi: qahvaxonalar soni ko‘paydi, espresso, kapuchino kabi turlar ommalashdi, yoshlar orasida “kafeda qahva” odati kuchaymoqda. Lekin umumiy manzarada O‘zbekiston hali ham, ayniqsa uy sharoitida va an’anaviy muhitda, choyni birinchi o‘rinda qo‘yadi — qahva esa ko‘proq shaharlar, tezkor hayot tarzi va zamonaviy servis bilan bog‘liq iste’mol sifatida ko‘rinadi.