Hokimlar kengash raisligidan ketadi. Raislar deputatlar orasidan saylanadi

O‘zbekiston Konstitutsiyasiga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risidagi qonun loyihasiga ko‘ra, viloyatlar, tumanlar va shaharlarda ijro etuvchi va vakillik hokimiyati organlari bir-biridan ajratiladi.

Bu borada 99-, 100- va 101-moddalarga o‘zgartishlar kiritish ko‘zda tutilmoqda. Unga ko‘ra:

• Hududdagi ijroiya hokimiyatiga viloyat, tuman va shahar hokimi boshchilik qiladi.
• Xalq deputatlari kengashiga uning deputatlari orasidan qonunga muvofiq saylanadigan rais boshchilik qiladi.
• Kengashlar va hokimlar faoliyatini tashkil etish qonun bilan tartibga solinadi.
• Kengashlarning vakolat muddati – 5 yil.

Loyihada mahalliy kengash raisini kim saylashi masalasi qisman ochiq qolgan. Ya’ni raisni kengash deputatlari o‘zaro ichki ovoz berish orqali saylaydimi yoki mahalliy deputatlik saylovlari vaqtida kengash raisi ham xalq tomonidan saylanadimi – bu masalaga yetarlicha aniqlik kiritilmagan.

“Xalq deputatlari kengashlari deputatlarining saylovi tartibi qonunda belgilanadi”, degan band kiritilgan qonun loyihasiga. Bundan kelib chiqadiki, mahalliy kengash raisini kim saylashi (deputatlarmi yoki bevosita aholi) masalasiga to‘g‘ridan to‘g‘ri Konstitutsiyada emas, tegishli qonunda to‘la oydinlik kiritiladi.

Ayni paytda bosh qomusning 117-moddasiga ham tuzatish kiritib, xalq deputatlari viloyat, tuman, shahar kengashlariga saylov o‘tkazish Markaziy saylov komissiyasining vakolatiga kiritilishi kutilmoqda. MSK vakolatlari doirasida “kengash raisi saylovi” degan tushuncha yo‘q.

Konstitutsiyada mahalliy kyengashlarning vakolatlarini quyidagicha belgilash taklif etilyapti:

• hududni rivojlantirishning istiqbolga mo‘ljallangan dasturlarini, tuman, shaharning bosh rejasini va uni qurish qoidalarini hokimning taqdimiga binoan tasdiqlash;
• tegishli mahalliy budjetlarni hokimlarning taqdimiga binoan ko‘rib chiqish va qabul qilish, ushbu budjetlarning ijro etilishi to‘g‘risidagi hisobotlarni tasdiqlash;
• mahalliy soliqlar stavkalarini va boshqa majburiy to‘lovlarni qonunchilikda belgilangan miqdorlar doirasida belgilash;
• budjetdan tashqari jamg‘armalarni shakllantirish;
• hokimni va uning o‘rinbosarlarini lavozimga tasdiqlash, ularning faoliyati to‘g‘risidagi hisobotlarni eshitish;
• qonunchilikda belgilangan hollarda va tartibda xalq deputatlarining vakolatlarini tan olish hamda muddatidan oldin tugatish, ularni javobgarlikka tortish uchun rozilik berish;
• qonunda nazarda tutilgan hollarda hokimning qarorlarini tasdiqlash;
• tegishli prokurorlarning, ichki ishlar organlari rahbarlarining, adliya organlarining va davlat boshqaruvi organlari boshqa bo‘linmalarining hisobotlarini eshitish;
• hokimning va quyi turuvchi xalq deputatlari kengashining O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga muvofiq bo‘lmagan qarorlarini bekor qilish;
• qonunda nazarda tutilgan boshqa vakolatlarni amalga oshirish.

Hokimlarning vakolatlari esa quyidagilar deb belgilanishi mumkin:

• qonunlarni hamda Oliy Majlis palatalarining qarorlarini, prezidentning, Vazirlar Mahkamasining farmonlarini, qarorlarini va farmoyishlarini, yuqori turuvchi organlarning hamda tegishli xalq deputatlari kengashining qarorlarini bajarish;
• sog‘liqni saqlash, ta’lim, jamoat transporti tizimlarining samarali faoliyat ko‘rsatishini ta’minlash;
• hududlarni iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy jihatdan rivojlantirishni ta’minlashga qaratilgan choralarni amalga oshirish;
• fuqarolarning iqtisodiy, ijtimoiy va boshqa huquqlari hamda qonuniy manfaatlarini himoya qilishga, ularning xavfsizligini va jamoat tartibini ta’minlashga doir choralarni amalga oshirish;
• munitsipal mulkni va mahalliy kommunal xo‘jalikni boshqarish; atrof-muhitning muhofaza qilinishini ta’minlash;
• fuqarolarning bo‘sh vaqtini tashkil etish va madaniyat sohasidagi xizmatlardan foydalanishini ta’minlash uchun shart-sharoitlar yaratish;
• mahalliy budjetni shakllantirish va ijro etish;
• xalq deputatlari kengashlariga viloyatni, tumanni, shaharni iqtisodiy va ijtimoiy jihatdan rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlarini, viloyat va Toshkent shahar mahalliy budjetining, tuman va shahar budjetining tegishli loyihalarini, shuningdek ularning ijro etilishi to‘g‘risidagi hisobotlarni taqdim etish;
• qonunda belgilangan hollarda, quyi turuvchi hokimlarning qarorlarini bekor qilish va xalq deputatlari kengashiga quyi turuvchi xalq deputatlari kengashlarining hujjatlarini bekor qilish to‘g‘risida taqdimnoma kiritish;
• respublikada va xorijda viloyat, tuman hamda shaharning rasmiy vakili sifatida ish yuritish;
• qonunda nazarda tutilgan boshqa vakolatlarni amalga oshirish.

Konstitutsiyani o‘zgartirishga oid qonun loyihasi bugundan boshlab 10 kun jamoatchilik muhokamasida bo‘ladi. Kecha qonun loyihasini 1-o‘qishda ma’qullagan Qonunchilik palatasi barchani muhokamada faol bo‘lishga chaqirmoqda.