«Путин алдамоқда ва тинчлик истамаяпти». Зеленский ва Европа етакчилари Аляскадаги учрашув олдидан Трамп билан онлайн саммит ўтказди

Ўтган ҳафтада Трамп 2021 йилдан бери биринчи АҚШ-Россия саммитини ўтказишга рози бўлди ва унинг махсус вакили Стив Уиткофф Москвадаги музокараларда «сезиларли ютуқлар»га эришганини айтди. Уиткофф Путин билан 6 август куни, Украинадаги ярашув бўйича Америка ултиматуми тугашига бир неча кун қолганда учрашганди.

Жума куни Трамп Алясканинг энг йирик шаҳри – 300 мингга яқин аҳолига эга Анкорижда Путинни қабул қилади.

АҚШ президенти бу унинг Украинадаги урушни тўхтатиш борасидаги саъй-ҳаракатлари доирасида «синов» учрашуви бўлишини таъкидлаган. Оқ уй матбуот котиби Кэролайн Ливитт бўлажак саммитни «тинглаш қобилияти машқи» деб атаган.

Европадагилар ушбу учрашувда АҚШ ва Россия раҳбарлари жиддий оқибатларга олиб келадиган қарорлар қабул қилиши ва ҳатто Украинага босим ўтказиб, уни ноқулай шартларга рози бўлишга мажбур қилишидан хавотирда.

Reuters агентлиги қайд этишича, 13 август куни бўлиб ўтган онлайн учрашувдан мақсад АҚШ президентини Киев манфаатлари эвазига сулҳ тузиш қанчалик таваккалчилик бўлиши ҳақида огоҳлантириш эди.

Европа етакчилари Трампнинг жаҳлини чиқармасликка ҳаракат қилиб, унинг тинчлик ташаббусларини қўллаб-қувватлашларини бир неча бор таъкидлади, шу билан бирга, Украина келажагига оид ҳар қандай келишувлар фақат унинг иштирокида муҳокама қилиниши ва тузилиши кераклигини қайд этишди.

Президент Зеленский чоршанба куни онлайн саммитда иштирок этиш учун шахсан Берлинга учиб келди.

Саммитда Зеленскийдан ташқари Германия, Финландия, Франция, Буюк Британия, Италия, Полша ва Евроиттифоқ етакчилари, шунингдек, НАТО бош котиби Марк Рютте иштирок этди.

Ўзаро видеоконференциядан сўнг, Европа етакчилари ва Зеленский Доналд Трамп ва АҚШ вице-президенти Жей Ди Вэнс билан алоҳида онлайн учрашув ўтказди. Шундан сўнг Украинани қўллаб-қувватлаш режаларини ишлаб чиқаётган мамлакатлар гуруҳи – «кўнгиллилар коалицияси»нинг онлайн йиғилиши бўлиб ўтди.

Онлайн-саммит қандай ўтди?

Европаликлар Трамп билан суҳбатга ижобий муносабат билдиришди.

«Украинада тинчлик ўрнатилишига умид бор», – деди саммит якунлари бўйича ўтказилган матбуот анжуманида Фридрих Мерц.

«Тўп энди Путин томонида», – деди НАТО бош котиби Марк Рютте. У Европа ва АҚШ Украинадаги урушни тугатиш истагида бирлашганини таъкидлади.

Еврокомиссия раҳбари Урсула фон дер Ляйен Трамп билан суҳбатни «жуда яхши» деб атади. «Бугун Европа, АҚШ ва НАТО Украина бўйича умумий позицияни мустаҳкамлади», – деди у.

Эммануэл Макрон

Трамп билан мулоқот унинг ниятларини ойдинлаштиришга, биз эса ўз кутилмаларимизни билдиришга ёрдам берди. АҚШнинг Аляскада Россия билан учрашувдан мақсади – ўт очишни тўхтатишга эришиш. Биз Украинага тааллуқли ҳамма нарса Украина билан муҳокама қилинишини истаймиз. Украина билан боғлиқ барча ҳудудий масалалар фақат Зеленский билан муҳокама қилиниши керак. Трамп буни аниқ айтди. Бугунги кунда кун тартибида ҳудудларни айирбошлаш бўйича жиддий режалар йўқ.

Фридрих Мерц

Аляскада муҳим қарорлар қабул қилиниши мумкин. Тўғри йўналиш бериш учун қўлимиздан келганини қиляпмиз. Биз жума куни Трамп муваффақиятга эришишини истаймиз. АҚШ раҳбари билан суҳбатда биз қуйидаги бандларни белгилаб олдик: кейинги учрашувларда Украина музокаралар столида ўтириши керак, аммо биринчи қадам ўт очишни тўхтатиш бўлиши керак; Украина ҳудудий масалалар бўйича музокараларга тайёр, бироқ Россия оккупациясини қонуний тан олиш муҳокама қилинмаяпти, музокаралар Киев учун хавфсизлик кафолатларини ўз ичига олиши керак. Биз ҳозирги вазият бўйича ҳам, эришилиши керак бўлган мақсадлар бўйича ҳам Трамп билан тўлиқ келишиб олдик. Агар Россия Аляскадаги учрашувдан кейин ҳеч нарса қилмаса, Европа ва АҚШ босимни кучайтириши керак.

Володимир Зеленский

Биз бугун жанг майдонидаги вазиятни муҳокама қилдик. Мен Трамп ва европалик иттифоқчиларимизга Путин ёлғон гапираётганини айтдим. У Аляскадаги учрашув олдидан ҳаммага босим ўтказишга ва санкциялар иш бермаётгандек кўрсатишга ҳаракат қилмоқда. Аслида санкциялар жуда самарали ва Россия ҳарбий иқтисодиётига зарар етказади. Қўшимча босим керак. Мен уларга Путин тинчликни хоҳламаслигини айтдим – у мамлакатимизни босиб олмоқчи. Умид қиламизки, Аляскадаги учрашувнинг асосий мавзуси ўт очишни тўхтатиш бўлади. Трамп бу ҳақда бир неча бор гапирган. Аляскадаги музокаралардан сўнг АҚШ раҳбари билан қўнғироқлашиб, натижаларни муҳокама қиламиз. Донбасс бўйича позициям ўзгармади. У Украина Конституциясига асосланган. Трамп Украинага хавфсизлик кафолатларини беришга тайёр.

Кейинроқ Доналд Трамп Европа етакчилари билан «жуда яхши суҳбат» ўтказганини айтди. У бу мулоқотга «ўн» баҳо қўйган. «Биз жуда яхши суҳбатлашдик. Мен уни ўн баҳога баҳолаган бўлардим. Жуда, жуда дўстона», – деди АҚШ президенти.

Шунингдек, у Аляскада Путин билан саммит муваффақиятли ўтса, Россия ва Украина президентлари иштирокида уч томонлама учрашув ўтказиш истагини билдирди. Трампнинг сўзларига кўра, агар Путин урушни тўхтатишга рози бўлмаса, Россияни «жуда жиддий оқибатлар» кутмоқда. У айнан нимани назарда тутганига аниқлик киритмади.

Трамп Путин билан ҳудудлар масаласини муҳокама қилмасликка ваъда берди – NBC News

Чоршанба куни кечқурун Американинг NBC News телеканали аноним суҳбатдошларига таяниб, Трамп онлайн саммит чоғида Зеленский ва Европа етакчиларига Россия етакчиси Владимир Путин билан Украина ҳудудларини тақсимлашни муҳокама қилмоқчи эмаслиги, фақат ўт очишни тўхтатишга эришмоқчи эканини айтгани ҳақида хабар берди.

Ушбу суҳбатдошлар маълумотига кўра, саммитнинг барча иштирокчилари тинчлик шартларини Украинани айланиб ўтган ҳолда муҳокама қилиш мумкин эмаслиги бўйича якдил позицияда бўлишган.

Бундан ташқари, Европа вакиллари агар Путин ўт очишни тўхтатишга рози бўлмаса, унда Трамп катта эҳтимол билан Россияга қарши янги санкциялар киритишини тахмин қилмоқда.

Умуман олганда, бу Зеленский, Мерц ва Макрон Трамп билан суҳбатдан кейин айтган шартлардир.

«Европа етакчиларидан баъзиларида Трамп Путин билан учрашуви натижаларига бўйича оптимистик қарашда эмас, деган таассурот пайдо бўлди», – дея суҳбатдошнинг сўзларини келтиради NBC.