«Она, тинчмисиз?» – Урушга юборилаётган ўзбек мигрантларини ким қутқаради?

Россия-Украина уруши бошланиши ортидан ўн минглаб мигрантлар урушга жалб қилинди. Улар, ҳуқуқлари энг кам таъминланган қатлам ўлароқ турли айблар билан қамоққа олиниб, босим остида урушга мажбуран юборилмоқда. Таҳририятга мурожаат қилган оналар фарзандлари мусофир юртда қандай қилиб тузоққа тушиб қолгани, уларнинг Россия қамоқхоналаридаги азоблари ҳақида сўзлаб берди.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Маълумотларга кўра, айни пайтда Россия Федерациясининг турли нуқталаридаги қамоқхоналарда минглаб ўзбекистонлик ёшлар жазо муддатини ўтамоқда. Озодликдан маҳрум этилган ёшларнинг аксарияти 18 — 35 ёшда. Қамоқхонадаги ўзбек муҳожирлари маҳкумларнинг Россия томонида туриб Украинадаги жангларга олиб кетишаётгани ҳақида ота-оналарига телефон қилиб айтишган. Синовли кунларни бошидан кечираётган ота-оналар фарзандларининг қамоқхоналарда минг азобда жазо ўтаётгани, улар қийин шароитда ушлаб турилаётгани ҳақида сўзлаб беришди:

Навқирон йигитларимиз тутқунликда

“Бир неча минг ота-оналар шу кунларда синовли кунларни бошдан кечиряпмиз. Фарзандларимизни мусофир юртда туҳмат билан қамоқхонага тиқишди. Улар ёрдамга муҳтож. Ўзбекистон фуқаролари, бўз йигитлар 18 ёшдан 35 ёшгача бўлган навқирон, элимизга, юртимизга манфаати тегадиган, ёрдами тегадиган ёшлар ҳозир асирликда, қамоқда, тутқунликда, чорасизликда ўтиришибди. Ташқи ишлар вазирлиги, Бош прокуратурага боряпмиз. Лекин натижа йўқ. Агар қонунда жазо муддатини ўтаётган жойидан қайтариб олиб келишнинг иложи бўлмаса, илтимос қилардик, болаларимизни уруш ўчоғига олиб кетишмасин. Қамоқхонада кучли психологик босим таъсирида кўп йигитлар ўз жонини қурбон қиляпти. Россия-Украина ўзаро жанг қилаётган бўлса ўзбек фарзандларининг бунга нима алоқаси бор? Нега Россия Федерацияси болаларимизни бу урушга олиб бориб, қурбон қиляпти. Мина майдонларига қўйиб юборяпти. Менинг ўғлим урушда эмас. Лекин у қамоқхонада. Кафолат бермайман ўғлим урушга бормайди деб. Чунки жуда кўп йигитлар кетиб қоляпти. Кўплари дом-дараксиз йўқолиб кетяпти. Кимларнингдир ўлигини олиб келишяпти тобутга солиб.

Фарзанди қамалаб қолган 7 000 ота-онани биламан. WhatsApp, Telegram гуруҳларда ҳаммамиз бирлашиб муҳокама қиламиз, ёрдам излаймиз. Бир-биримизга далда бўламиз. Бизнинг боқувчиларимиз шу ёқда. Кўпчилик ёлғиз оналар. Қанча фойда келтиради шу болалар Ўзбекистонга? Шу пайтгача фойда келтирган. Наҳотки уларни қайтаришнинг иложи йўқ?! Уйқумизда ҳаловат йўқ, еган-ичганда ҳаловат йўқ. Ҳар куни Тошкент кезамиз. Қайси эшикни тақиллатсак, қайси бири бизга очар экан, ким эшитар экан бизни деб соғлигимиздан ҳам айрилдик”, дейди ҳукуматдан нажот кутаётган оналардан бири.

Ўғлим олий маълумотли эди

“Ўғлим жудаям содда, олий маълумотли эди. Чол-кампир тез-тез даволаниб турамиз. Ўғлим иш топа олмаганидан 2023 йил 8 январ куни Россияга чиқиб кетди. Уйланган, иккита фарзанди бор. Ишлаб юрди, бориб ҳужжат масаласини ҳал қилгандир, билетини пулини узгандир, деб уч, тўрт ой пул сўрамадик. Олтинчи ойга ўтганда касал бўлиб шифохонада ётдим. “Болам қайт, ярамаяпман, шу ерда топганингга қаноат қилиб яшаймиз. Уй ишларига ҳам ярамаяпман, ёлғизлик қилиб, хотининг кетиб қолган”, дедим.

Ҳеч қанча ўтмай отасининг оёғини операция қилишга тўғри келди. “Қайтгин, ёрдаминг керак”, десак, “Хўп, қайтаман, яна озгина қолди, ишлаб олай”, деди. 11 ой давомида 2 500 доллар пул юборди. “Отамни даволатинглар, онажон, операцияни мен борганда қилдирамиз”, деди. “Яна озроқ ишлаб олай, энди ишим юришяпти”, дедию шу билан алоқага чиқмай қолди. Хавотирлана бошладим. Кунора видео қилиб гаплашиб турган бола бирдан йўқ бўлиб қолди. Қарз олиб, ўғлимни излаб Россияга кетдим. ИИБда болам қаердалигини топиб беришди. У қамалиб қолган экан. Бориб боламни кўриб, 40 кун туриб, ҳеч нарсага эриша олмадим. Пулсиз борганман. Кимларнингдир ёрдами билан амаллаб қайтиб келдим. Яна аҳволим ёмонлашиб, яна шифохонага тушдим.

Давлат қўйган адвокатнинг номери бор эди. Ўша орқали билиб турдим. Болам 228-модда, тўртинчи қисм билан айбланган экан. 2024 йил октябрда суди бўлди. Яна қарз олиб кетдим Россияга. Судида қатнашдим.

Ўғлим Россияда ижарага машина олиб электр жиҳозлари “доставка”сида ишлаяпман, деган эди. Менга ҳатто ишлаётган жойидаги ўша олиб бориб туширган кабелларини ҳам жўнатиб қўйган видеолари бор. Болам энди мен қандай ота-онамни кўзига қарайман деб ўзига неча марта тан жароҳати етказиб ўлдирмоқчи ҳам бўлибди. Ўша ерда бўлаётган қийинчиликларни ҳам гапирмаяпти. Ёнида ўтирганлар орқали менга етиб келяпти. Гуруч қайнатиб беряпти экан, на тузи бор, на ёғи бор. Картошка қайнатиб беряпти экан, на тузи бор, на ёғи бор.

Ўғлим билан ҳар замон телефонда гаплашиб турибмиз. “Яхшиман”, дейди. Лекин йиғлайди. Ўтган якшанба куни телефон қилиб йиғлади. “Нега йиғлаяпсан, қийналяпсанми?” десам, қўйиб қўйди телефонни.

Боламнинг тиши тўкилиб кетган. Бунинг сабабини сўрасам турма назоратчилари ўғлингни ўзи тишини суғуриб олди деди. Қандай қилиб инсон ўзини тишларини суғуриб олади?

Болаларимиз Россияда “подстава” билан тушяпти. Мен илтимос қилар эдимки, ёшларимиз ўзимизнинг юртимизда ғишт қуйиб бўлса ҳам тирикчилик қилсин. Бормасин у юртларга, бизга ўхшаган оналар кўпаймасин. Қанча оналар фарзанд доғида адо бўляпмиз. Қамоқдаги руҳий қийноқдан кейин урушга кетишга ҳам рози билан ўлиб кетишяпти”, дейди фарзанди қамалиб қолган оналардан яна бири.

Ёлғиз онаман, икки ўғлим қамоқда...

“Ёлғиз онаман. Бу дунёда икки ўғлимдан бошқа яқиним йўқ. Катта ўғлимни уйлантирган эдим, ўғлим қамалиб қолганидан кейин келин ҳам неварамни олиб ҳам кетиб қолди.

Икки фарзандим умри бино бўлиб, сигарет, нос чеккан болалар эмас. Ҳайронман, қандай қилиб 228-моддага аралашиб қолди улар?! Ўғилларим телеграм группасида Томскдан курьерлик иши бўйича рекламани кўриб иш топишган экан. Машинада икки ака-ука курьерлик қила бошлашган. “Бир нарсани бир жойдан олиб бориб берасан”, деб уларга локациясини ташлаганда, боришганида ИИБ ходимлари ушлашган. Улар етказган буюмлар ичида наркотик моддаси бўлган экан. Шундай қилиб ўзлари ҳам билмаган ҳолатда туҳмат билан қамоққа тушиб қолишди.

15 кунда икки дақиқа овозларини эшитаман. Ўшанда ҳам, “Она, тинчмисиз? Мабодо озгина пул чиқара оласизми, картошка, пиёз олиб, овқат қилиб есак, ичларимиз шилиниб кетяпти”, дейди. Бу ерда мажбурликдан кўпчилик урушга кетиб қоляпти, она”, дейди. Энди болаларим жуда кўп қийинчилик кўргани учун сабрли, чидамли. Овозидан сезаман улар қандай қийин ҳолатдалигини, гапидан сезаман. Чунки улар анча-мунча нарсани мени авайлаб айтишмайди. Пул сўраганидан биламан уларнинг ҳолатини. Ювинди овқат ейишганидан пул жўнатсам шу пулга ўзлари овқат тайёрлаб ейишар экан.

Кичкина ўғлим энди 20 ёшга кирди. Коллежни тугатиб, қўлига дипломини олиб ишлагани кетган эди.

Жабрдийда оналар бир-биримизга далда бўлиб, телеграмда гуруҳ очиб олганмиз. Кунора “Фарзандим урушга кетиб қолди”, деб додлаб ёзишади. “Фарзандимнинг урушдан ўлиги келди”, деб яна бири додлайди.

Фарзандларининг ўлганини билмаган оналар қанча? Сон-саноғи йўқ. Икки ўғлимни қийналиб боққанман-да, қийинчиликда. Энг алам қилгани, ота меҳрини кўрмаган улар. “Она, биз ҳам яхши яшаймиз, одамларга ўхшаб, энди хурсанд бўлиб, кулиб юринг, она. Бўлди, энди мазза қилиб уйда ўтиринг, биз боқамиз”, деган пайтда қамалиб қолди ўғилларим. Икки болам соппа-соғ кириб келса, армоним йўқ. Шу фарзандларимни кўзларим кўрсин, дейман-да.

Қамалиб қолган йигитларнинг ҳеч кимга кераги бўлмаса. Қамоқда руҳий босим бўлганидан кейин жонидан тўйяпти, мажбур бўляпти урушга кетишга. “Бу кунимдан кўра бориб битта ўқ еб ўлганим яхши”, деб мажбурликдан кетишяпти”, дейди икки ўғли қамалиб қолган оналардан яна бири.

Сарвар Зиёев,
Kun.uz
Оператор ва монтажчи – Сардор Мамиров.