Рақамли маҳсулотлар бўйича битимларнинг бухгалтерия ҳисоби қандай юритилади?

Вазирлар Маҳкамасининг 16.08.2018 йилдаги 670-сон қарори билан Дастурий маҳсулотлар ва ахборот маҳсулотларидан фойдаланиш ҳуқуқини амалга ошириш ҳамда расмийлаштиришнинг божхона расмийлаштируви (декларациялаш) ва бухгалтерия ҳисобини юритиш тартиби тўғрисида низом тасдиқланди.
 
Norma’нинг ёзишича, ушбу Низомнинг амал қилиши рақамли маҳсулотлар бўйича битимларни амалга оширадиган Ўзбекистоннинг барча хўжалик юритувчи субъектларига татбиқ этилади.
 
Низомда фойдаланиладиган асосий тушунчалар:
 
рақамли маҳсулотлар – интеллектуал мулк объектларининг электрон нусхалари (рақамли товарлар), шунингдек электрон ахборот муҳитида моддий натижага эга бўлмаган муайян ҳаракатлар ёки муайян фаолиятни амалга ошириш, шу жумладан «булутли технологиялар» хизматини харид қилиш ва унга обуна бўлиш хизматлари (рақамли хизматлар);
 
рақамли дистрибуция – рақамли маҳсулотларни моддий ташувчидан фойдаланмаган ҳолда, шу жумладан бутунжаҳон Интернет тармоғи орқали шахсий компьютерга ёки мобил қурилмага юклаш (юклаб олиш) орқали тарқатиш усули, онлайн хизматлардан фойдаланишга рухсат бериш ёки обуна бўлиш.  
 
Рақамли маҳсулотлар бўйича битимларни рақамли дистрибуция усуллари орқали ҳужжатли тасдиқлаш
 
Бундай битимлар электрон чеклар, рақамли маҳсулотга бўлган ҳуқуқни сотиб олиш квитанциялари, хўжалик юритувчи субъектнинг ички ҳужжатлари (жавобгар шахс ҳисоботи, банк кўчирмаси, бухгалтерия маълумотномаси) билан тасдиқланиши мумкин.
 
Юридик шахсга бундай битимлар бўйича бир томонлама тартибда, яъни ушбу ҳужжатларга контрагент масъул шахсларининг имзосисиз бирламчи ҳужжатлар ҳисобини юритиш ҳуқуқи берилди. Кўрсатилган бирламчи ҳужжатларга қуйидагилар илова қилиниши лозим:
 
оферта, лицензия шартномасининг электрон нусхалари; инвойс, счёт-фактура ёки контрагентдан электрон хабар шаклида олинган бошқа ҳужжат нусхалари; электрон тўлов тизимларидаги транзакциялар скриншоти, рақамли товарни сотиб олиш тўғрисидаги веб-сайтдан лог-ҳисоботлар. 
 
Рақамли маҳсулотлар экспорти ва импортининг ўзига хос хусусиятлари
 
– моддий ташувчиларда:
 
Ўзбекистон Республикаси божхона чегарасидан моддий ташувчи орқали олиб ўтиладиган рақамли маҳсулотларнинг божхона расмийлаштируви (декларациялаш) турли вариантларда амалга оширилиши мумкин:
 
– маълумотларни қайта ишлаш ускуналари учун рақамли маҳсулотларни ўз ичига олган моддий ташувчининг божхона қийматини аниқлашда, баҳоланаётган товар учун амалда тўланган ёки тўланиши лозим бўлган нархдан дастурий таъминотнинг қиймати ва (ёки) ахборот моддий ташувчининг қийматини ажратиш шарти билан фақат ахборот ташувчининг қиймати ҳисобга олинади;
 
– агар рақамли маҳсулот ахборот ташувчи бўлмаган товар таркибига кирса ҳамда бундай дастурий таъминотсиз ўзига хос бўлган вазифаларни бажара олмайдиган ушбу товарнинг ишлашини таъминлашга қаратилган бўлса, рақамли маҳсулот қиймати товар қийматидан ажратилмайди.
 
– рақамли дистрибуция усуллари орқали:
 
Бундай рақамли маҳсулотлар божхонада расмийлаштирилмайди.
 
Бутунжаҳон Интернет тармоғидаги хорижий электрон савдо майдончалари орқали экспорт қилганда:
 
• хорижий валютадаги тушумлар рақамли маҳсулот сотилганидан кейин хорижий онлайн-савдо майдончаси хизматлари ҳақи экспортчининг ҳисобрақамига чегириб қолинган ҳолда ўтказилади;
• тушумларнинг тушиш муддатлари хорижий онлайн-савдо майдончаси қоидаларига мувофиқ белгиланади.
 
Рақамли маҳсулотларнинг бухгалтерия ҳисоби
 
1. Рақамли маҳсулотларни буюртма асосида яратиш ишларини бажаришда:

2. Рақамли маҳсулотларнинг мутлақ ҳуқуқларининг олди-сотдиси:

3. Рақамли маҳсулотлардан фойдаланиш ҳуқуқининг олди-сотдиси:

Рақамли маҳсулотлар билан боғлиқ битимни амалга оширувчи субъектлар ушбу Низом нормаларига риоя этмаганлик учун жавоб берадилар.
 
Вазирлик ва идораларга ўзлари қабул қилган норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни бир ой муддатда қарорга мувофиқлаштириш вазифаси топширилди.