Дунёда қуролли тўқнашувлар сони рекорд даражага етди

Уппсала университетининг (UCDP) швециялик олимлари 2023 йилда дунёда қуролли можаролар сони рекорд миқдорга – 59 тага етганини маълум қилди. Бу 1946 йилда маълумотлар йиғиш бошланганидан бери энг юқори кўрсаткичдир. 

Аввалги юқори кўрсаткичлар 2020 ва 2022 йилда кузатилган бўлиб, ҳар бирида 56 та можаро бўлган. 

Шу билан бирга, таҳлилчиларнинг қайд этишича, 2022 йилга нисбатан можаролардаги зўравонликлар оқибатида ҳалок бўлганлар сони (310 мингдан 154 мингга) икки баравар камайган, бу асосан Эфиопиянинг Тиграй минтақасида ўта қонли урушнинг тугаши билан боғлиқ. 

«Бироқ биз ҳали ҳам бир қанча ҳалокатли урушлар давом этаётганини кўришимиз мумкин, масалан, ўтган йили деярли 71 минг кишининг ҳаётига зомин бўлган Украинадаги уруш ва Исроилнинг ҲАМАСга қарши уруши, унда 22 мингдан ортиқ ўлим қайд этилган», деди Шон Дэвис, UCDP таҳлилчиси. 

2023 йилда тўққизта уруш (ҳар бирида мингдан ортиқ одам ўлган) бўлган. Кўпгина урушлар Африкада содир бўлган, 2023 йилда бошланган Судандаги фуқаролар уруши Украина ва Исроил/Фаластиндаги урушлардан кейин йилнинг учинчи энг ҳалокатли можаросига айланди. 

«2023 йилга нисбатан бор-йўғи уч йил ҳалокатлироқ бўлди. 1994 йилги Руанда геноцидидан ташқари, 2021 ва 2022 йиллар ҳам рўйхатга киритилди», деб давом этди Дэвис. 

Кўпгина можароларда тинч аҳоли ҳам нишонга айланмоқда. UCDP ўтган йили тинч аҳолига нисбатан бир томонлама зўравонлик туфайли ўлимларнинг умумий сонининг камайганини қайд этган бўлса-да, минглаб тинч аҳоли Судан, Буркина-Фасо, Исроил ва Мянмадаги можароларда зўравонлик қурбони бўлган. Умуман олганда, ушбу турдаги зўравонликлар оқибатида 10 мингдан ортиқ тинч аҳоли ўлими қайд этилган. 

Давлатга алоқадор бўлмаган гуруҳлар ўртасидаги зиддиятларда (нодавлат можаролари) қурбонлар камайгани қайд этилган. 2023 йилда 75 та нодавлат низоларда 21 мингга яқин қурбон қайд этилган. Аксарият нодавлат можаролар Лотин Америкасида, энг қонлиси Мексика ва Бразилияда содир бўлмоқда. Зўравонлик шаҳарларда ва асосий гиёҳванд моддалар савдоси йўллари бўйлаб юз бермоқда.