Қўшимча функционаллар
-
Тунги кўриниш
«Олтин тўп»-2025. Яққол фаворит йўқ
Бугун Парижда ўтган мавсумнинг энг яхши футболчиси аниқланади: узоқ кутилган маросимда бош совринни ким қўлга киритади?
Фото: Getty Images
Бугун футбол оламидаги энг муҳим воқеалардан бири бўлиб ўтади. Албатта, бу жаҳон чемпионати ёки Чемпионлар лигаси финали эмас. Сўнгги йилларда «Олтин тўп» топшириш маросими, умуман ушбу совриннинг аҳамияти шу қадар ошдики, унинг муҳокамаси энг катта футбол баҳсларини ҳам ортда қолдира оляпти. Мухлислар-у журналистлар, футбол мутахассислари йил давомида «Олтин тўп»га номзодларни муҳокама қилиб чарчашмаяпти. Қуйида ушбу соврин ва топшириш маросими ҳақида энг аҳамиятли маълумотлар ҳавола қилинади.
«Олтин тўп» ўзи нима?
«Олтин тўп» футболдаги энг залворли индивидуал соврин бўлиб, France Football журнали томонидан 1956 йилда таъсис этилган ва шундан бери ҳар йили ўз эгаларига топшириб келинади. 1996 йилгача бу совринни фақат европалик футболчилар ололган бўлса, кейинчалик умуман Европа турнирларида иштирок этаётган ҳар қандай футболчи «Олтин тўп»га даъвогарлик қилиши мумкин бўлиб қолди. Айтиш мумкинки, айнан шу тузатиш ушбу соврин нуфузини ошириб юборди. Кейинчалик пайдо бўлган турли ўхшаш совринлар, ФИФА томонидан дунёнинг энг яхши футболчиси учун бериладиган мукофот ҳам «Олтин тўп»га тенг келолмади.
Албатта, бу ерда совриннинг тарихи анча узоқлиги ҳам аҳамият касб этади, зеро замонавий футболчилар ўз номи футбол тарихидаги буюк номлар – ди Стефано, Пушкаш, Кройф, Чарлтон, Гуллит, Платини каби юлдузлар билан бир рўйхатдан жой олишини исташади.
Бугунги кунга келиб эса қайси лига ва терма жамоада тўп суришидан қатъи назар дунёнинг энг яхши футболчисига «Олтин тўп» топширилади.
Ғолибни аниқлашда асосан қуйидаги уч мезонга эътибор берилиши лозим:
- кўрсатилган индивидуал маҳорат, ҳал қилувчи ва етакчилик характери;
- жамоавий ўйин ва қўлга киритган совринлар;
- маҳорат ва ҳалол ўйин.
Ғолиб қандай аниқланади?
Маросимдан бир неча ой аввал ташкилотчилар 30 футболчидан иборат номзодлар рўйхатини эълон қилишади ва шундан сўнг овоз бериш жараёни бошланади.
Овоз бериш учун ФИФА рейтинги бўйича топ-100 га кирган мамлакатлардан бир нафардан журналист (Ўзбекистондан Нарзулла Сайдуллаев танланган) танлаб олинади. Ҳар бир овоз берувчи тартиб билан 1-10 ўринларга ўз номзодларини юборади. Биринчи ўрин учун 15 очко, иккинчи ўрин учун 12 ва шу тартибда 10, 8, 7, 5, 4, 3, 2 ва 1 очкода берилади ва ҳар бир футболчининг очколари тўпланади. Масалан, Нарзулла 1-ўринга Ямални, 9-ўринга Витиняни қўйган бўлса, унинг овозидан Ямал 15, Витиня 2 очко олади ва шу шаклда юз нафар журналист овозлари бўйича очколар тўпланади.
Маросим қаерда ва қачон бўлади?
Навбатдаги «Олтин тўп» топшириш маросими ҳам анъанага кўра Парижда, Шатле театрида бўлиб ўтади. Ҳисоб бўйича 69-совринни топшириш бугун, Тошкент вақти билан соат 23:00 да бошланади.
Маросимда 1987 йилда «Милан» таркибида ушбу соврин эгасига айланган Рууд Гуллит бошловчилик қилади. Унда британиялик машҳур телебошловчи Кейт Скотт шерик бўлади. Ҳали расман маълум қилинмади, аммо баъзи манбаларга кўра, «Олтин тўп»ни эгасига топшириш – бразилиялик Роналдинио чекига тушган. У роппа-роса 20 йил олдин ўзининг «Олтин тўп»ини қўлга киритганди.
«Олтин тўп» латундан ясалган бўлиб, сиртига олтин суви юритилган. Тўпнинг оғирлиги 12 килограммни ташкил қилади ва таннархи тахминан 3 минг еврони ташкил этса-да, ўзи камида 500 минг еврога баҳоланиши мумкин.
«Олтин тўп» рекордчилари
«Олтин тўп»ни энг кўп аргентиналик ҳужумчи Леонел Месси қўлга киритган. Унинг жавонида 8 та мана шундай соврин терилиб турибди. Шунингдек, Мессида яна бир рекорд бор – 2009-2012 йиллар мобайнида у қаторасига тўрт марта мана шу соврин эгасига айланган.
Мессининг энг яқин таъқибчиси Криштиану Роналду, унда 5 та «Олтин тўп» бор. Йохан Кройф, Мишел Платини ва Марко ван Бастен 3 мартадан мана шу эътирофга сазовор бўлишган.
«Олтин тўп»га номзодлар

Яна бир эътиборли жиҳат шундаки, 2022/23 йиллар мавсумидан буён «Олтин тўп» календар йили учун эмас, муайян мавсум учун берила бошланган. Яъни 2025 йил учун номзодлар танлашда футболчининг айни дамда кўрсатаётган ўйини эмас, 2024/25 йиллар мавсумидаги натижалари эътиборга олинади. Дастлабки шундай ўзгариш анча мунозара ва тушунмовчиликларга сабаб бўлганди. 2022/23 йиллар мавсуми охирида «Манчестер Сити» требл қилган бўлса-да, ушбу жамоадан асосий номзод Ҳоланд эмас, 2022 йил декабрида Аргентина билан жаҳон чемпиони бўлган Месси кўп овоз олиб, совринни олиб кетганди.
2024/25 йиллар мавсуми бўйича якуний 30 номзод футболчи қуйидагилар:
- Жуд Беллингҳэм (Англия, «Реал»)
- Усмон Дембеле (Франция, «ПСЖ»)
- Жанлуижи Доннарумма (Италия, «ПСЖ»/«Манчестер Сити»)
- Дезире Дуэ (Франция, «ПСЖ»)
- Дензел Дюмфрис (Нидерландия, «Интер»)
- Серу Гирасси (Гвинея, «Боруссия» Д)
- Виктор Йокереш (Швеция, «Спортинг»/«Арсенал»)
- Эрлинг Ҳоланд (Норвегия, «Манчестер Сити»)
- Ашраф Ҳакими (Марокаш, «ПСЖ»)
- Ҳарри Кейн (Англия, «Бавария»)
- Хвича Кварацхелия (Гуржистон, «Наполи»/«ПСЖ»)
- Роберт Левандовски (Полша, «Барселона»)
- Алексис Мак Аллистер (Аргентина, «Ливерпул»)
- Лаутаро Мартинес (Аргентина, «Интер»)
- Килиан Мбаппе (Франция, «Реал»)
- Скотт Мактоминай (Шотландия, «Наполи»)
- Нуну Мендеш (Португалия, «ПСЖ»),
- Жоау Невеш (Португалия, «ПСЖ»)
- Майкл Олисе (Франция, «Бавария»)
- Коул Палмер (Англия, «Челси»)
- Педри (Испания, «Барселона»)
- Рафиня (Бразилия, «Барселона»)
- Деклан Райс (Англия, «Арсенал»)
- Фабиан Руис (Испания, «ПСЖ»)
- Муҳаммад Салоҳ (Миср, «Ливерпул»)
- Виржийл ван Дейк (Нидерландия, «Ливерпул»)
- Винисиус Жуниор (Бразилия, «Реал»)
- Витиня (Португалия, «ПСЖ»)
- Флориан Вирц (Германия, «Байер»)
- Ламин Ямал (Испания, «Барселона»)
Энг кўп номзод табиий равишда «ПСЖ»дан – 9 нафар, чунки жамоа ўтган мавсумда ҳам Франция чемпионлиги, ҳам Чемпионлар Лигасини қўлга киритди.
Асосий фаворитлар
Асосий фаворитлар сифатида «ПСЖ» ҳужумчиси Усмон Дембеле ва «Барселона» вингери Ламин Ямал тилга олинмоқда. Муҳокамалар кўплиги ва ҳақиқий интрига мавжудлигига сабаблар етарли. Аслида, биз ўрганиб қолган қоида бўйича Усмон Дембеле ғолиб жамоа вакили сифатида кўпроқ овоз олиши кутилади ва бу тўғри ҳам. Аммо Дембеле фақат жамоанинг энг сермаҳсул, энг кўп гол ва ассист амалга оширган футболчиси холос, умуман, «ПСЖ»нинг баҳордаги ўйинларида Витиня, Доннарумма, Ҳакими каби футболчиларнинг ҳам таъсири кам бўлмаган. Яъни ғолиб «ПСЖ» вакили бўлиши керак деб ҳисоблайдиганлар ҳам ўз овозини бошқа футболчиларга бўлиб юбориши эҳтимоли бор. Дембеленинг «ПСЖ»даги ўрни ўз вақтида Месси, Роналду ёки Бенземанинг ўз вақтида ўз жамоасидаги аҳамиятичалик эмас. Шунинг учун Дембеле яққол фаворит экани шубҳа остига олиняпти.
Ламин Ямалга келсак, «Барселона»да ҳам Педри, Рафиня каби футболчиларнинг ҳам аҳамияти катта бўлса-да, баҳордаги плей-офф баҳсларида Ямал яққол етакчилигини намойиш қилди ва бошқалардан бир бош баланд ўйнади. Дембеледан фарқли равишда, Ямал мавсум бошидан жамоасида энг яхши бўлиб турганини ҳам айтиш керак. Дембеле эса асосан 2025 йил бошидан ҳар жиҳатдан кўрсаткичларни оширишни бошлади. Ямал нафақат мавсум бошидан, балки ўтган ёзда бўлиб ўтган Европа чемпионатидан бошлаб юқори даражада турганини ҳам қайд этиш мумкин. Ўшанда журналистлар барибир тажрибали, етакчи, ҳамда бир неча йиллик фаолиятини эътиборга олган ҳолда Родрини танлашган, аммо Ямалнинг ҳам ҳиссаси кам бўлганини ҳамма билиб турганди.
Шу билан бирга, испаниялик вундеркинднинг зарарига ишлайдиган омиллар ҳам етарли. Энг асосийси – «Барселона» Чемпионлар Лигаси финали остонасида қоқилди. Шу жиҳатдан, у «ПСЖ» вакилларига имкониятни бой беради. Иккинчидан, футболчи ёш экани, яъни у «Энг яхши ёш футболчи» соврини учун ҳам асосий номзод. Унда кейин ҳам «Олтин тўп» олиш имконияти етарлича бўлади, деган фикр билан ҳам эътиборни бошқаларга қаратиш мумкин.
Бу иккисидан ташқари, «ПСЖ» ва «Барселона» «моторлари» Витиня ва Педри, «Ливерпул»ни яна чемпионликка бошлаб борган Салоҳ, Мадриддаги дебют мавсумида «Олтин бутса»га сазовор бўлган Мбаппе ҳам юқори ўринларда қайд этилиши тайин.
Жуда бир-биридан фарқли овозлар бўлиши, яъни яққол икки номзод бошқалардан илгарилаб кетмаслигини тахмин қилиш мумкин. Шунинг учун маросим олдидан одатда чиқадиган турли миш-мишлар йўқ – ҳаммаси конверт очилганда маълум бўлади.
Яна қандай совринлар топширилади?
«Олтин тўп» France Football томонидан бугун топшириладиган ягона мукофот эмас. Мисол учун, энг яхши ёш футболчига (21 ёшгача) бериладиган юқорида тилга олинган мукофот ҳам бор ва албатта, асосий даъвогар сифатида Ламин Ямал тилга олинмоқда. Мабодо Ямал «Олтин тўп»га эга чиқадиган бўлса, энг яхши ёш футболчи сифатида «ПСЖ» ҳужумчиси Дезире Дуэ тақдирланиши мумкин. 20 ёшли футболчи Чемпионлар Лигаси финалида дубл қайд этганди.
Шунингдек, Лев Яшин соврини ҳам бўлиб, мавсумнинг энг яхши дарвозабонига берилади. 2019 йилдан бери жорий этилган ушбу мукофот айнан Яшин шарафига номланишининг сабаби, тарихда «Олтин тўп»ни қўлга киритган ягона дарвозабон айнан у ҳисобланади. Сўнгги мавсумларда Эми Мартинес энг яхши деб топилаётган бўлса, навбатдаги соврин катта эҳтимол билан «ПСЖ» посбони Жанлуижи Доннаруммага кетади. Италиялик дарвозабон 2021 йилда ҳам энг яхши деб топилган, ўшанда у Италия терма жамоаси билан Европа чемпиони бўлганди.
Энг яхши мураббийга топшириладиган Йохан Кройф соврини ҳам бор. Катта эҳтимол билан, бу соврин «ПСЖ» устози Луис Энрикега насиб қилади.
Юқорида тилга олинган ҳар бир номинация шунингдек аёллар футболи учун ҳам таъсис этилган.